Zobowiązanie wekslowe
Weksel
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Zaciągnięcie abstrakcyjnego zobowiązania wekslowego powoduje dla dotychczasowego wierzyciela z zobowiązania kauzalnego uzyskanie nowej wierzytelności. Zapłata weksla skutkuje wygaśnięciem obu zobowiązań, ale uiszczenie należności w ramach stosunku kauzalnego takiego skutku nie wywołuje; w tym m.in. przejawia się abstrakcyjność zobowiązania wekslowego. Tak więc pod względem prawnym, wystawienie i wręczenie wierzycielowi weksla in blanco pociąga za sobą powstanie między stronami nowego, samodzielnego stosunku materialno-prawnego opartego na przepisach prawa wekslowego.
Posiadacz weksla ma roszczenie wekslowe, choćby przy powstaniu zobowiązania wekslowego nie było żadnego szczególnego tytułu zobowiązania (causa), choćby ten tytuł był nieważny lub zgasł.
W stosunku pomiędzy wystawcą, a remitentem samodzielność tego zobowiązania ulega znacznemu osłabieniu z uwagi na możliwość podniesienia przez wystawcę zarzutów ze stosunku podstawowego bez ograniczeń. Spór przenosi się wówczas na płaszczyznę stosunku podstawowego, który w związku z zarzutami wystawcy podlega badaniu przez Sąd oceniający zasadność wydania nakazu zapłaty.
Zgodnie jednak z art. 10 ustawy to wystawca winien udowodnić, iż weksel wypełniono niezgodnie z porozumieniem wekslowym.
Wyrok SR w Szczytnie z dnia 21 marca 2017 r., I C 1164/16
Standard: 10903 (pełna treść orzeczenia)
Źródłem zobowiązania wekslowego jest umowa dochodząca do skutku poprzez wydanie remitentowi weksla przez wystawcę, przy czym czynności prawne, z których wynikają zobowiązania wekslowe, nie określają celu gospodarczego lub społecznego wynikającego z nich przysporzenia. Określa go dopiero umowa leżąca u podstaw zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, wskazująca tzw. stosunek podstawowy (kauzalny) dla tego zobowiązania (tu: pożyczka).
Wykazanie nieważności lub unieważnienie umowy, będącej źródłem zobowiązania wekslowego, jest jednoznaczne ze stwierdzeniem nieistnienia tego zobowiązania (por. m.in. uchwała (7) SN z dnia 7 stycznia 1967 r. III CZP 19/66, wyrok SN z dnia 16 września 2004 r., IV CK 712/03, wyrok SN z dnia 2 marca 2012 r., II CSK 35/11).
Wadami, skutkującymi nieważnością lub uzasadniającymi unieważnienie (wzruszenie) przez uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, może być dotknięta zarówno umowa mająca być źródłem zobowiązania wekslowego jak i umowa mająca rodzić stosunek podstawowy (por. wyroki SN z dnia 19 marca 1998 r., I PKN 560/97, z dnia 17 czerwca 1999 r., I CKN 51/98, z dnia 18 listopada 1999 r., I CKN 215/98 i z dnia 10 października 2000 r., V CKN 98/00).
W razie nieistnienia lub nieprawidłowości stosunku podstawowego dłużnikowi wekslowemu (wystawcy) przysługują wobec remitenta zarzuty subiektywne, tzn. oparte na osobistych stosunkach, w tym zarzut nienależnego świadczenia, a gdy sumę wekslową już zapłacił - roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia. W tej relacji podmiotowej bowiem zasada abstrakcyjności weksla doznaje ograniczenia.
Wyrok SN z dnia 8 maja 2014 r., V CSK 376/13
Standard: 19779 (pełna treść orzeczenia)
W nowszym piśmiennictwie poglądy, według których źródłem zobowiązania wekslowego jest jednostronna czynność prawna zostały poddane krytyce. Zwrócono uwagę, że zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) trasat - mimo podpisania weksla - nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli nie zwrócił weksla. Podniesiono również, że każda osoba, która podpisała weksel może - tak długo, jak długo dokument ten jest w jej posiadaniu - uczynić z nim co zechce oraz że osoba wymieniona w wekslu jako wierzyciel, nie dysponując wekslem, nie może być uznana za wierzyciela wekslowego. Przeciwko tzw. teorii emisji wysunięto argument wskazujący na konieczność współdziałania stron, gdyż wierzyciel może odmówić przyjęcia weksla i żądać zapłaty w gotówce; współdziałanie remitenta jest zatem konieczne i znajduje wyraz w umowie zawartej z wystawcą weksla.
Zobowiązanie wekslowe powstaje w wyniku umowy zawartej między wystawcą weksla a remitentem.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały (7) sędziów z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95 podkreślił, że samo wystawienie dokumentu odpowiadającego przewidzianym dla weksla trasowanego lub własnego wymaganiom formalnym nie kreuje zobowiązania wekslowego wystawcy, gdyż do powstania tego zobowiązania konieczna jest jeszcze umowa między wystawcą a remitentem jako wystawcą i odbiorcą dokumentu.
Podpis wystawcy złożony na wekslu stwarza jedynie możliwość nabycia wierzytelności wekslowej przez remitenta, a dopiero umowa rodzi wzajemne obowiązki stron zobowiązania wekslowego. Podobnie jest gdy chodzi o zobowiązania akceptanta, poręczyciela czy indosanta; do powstania zobowiązań wekslowych tych osób konieczne jest - obok podpisania weksla - wydanie dokumentu, które ma charakter umowny.
Przesłanką powstania zobowiązania wekslowego jest czynność prawna wyrażona w wekslu, a więc w dokumencie, który musi zawierać wszystkie określone elementy ustawowe i dopiero po spełnieniu tej przesłanki dochodzi do przeniesienia posiadania dokumentu. Jeżeli weksel jest nieważny, zobowiązanie wekslowe - mimo zawarcia umowy - nie powstanie.
Zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny. Causa tego zobowiązania nie jest wyrażona w wekslu i nie ma wpływu na ważność i realizację wierzytelności wekslowej. Zobowiązanie wekslowe nabiera samodzielnego charakteru i jest inkorporowane w dokumencie, jakim jest weksel.
Z punktu widzenia wierzyciela posiadanie tego dokumentu jest niezbędną przesłanką istnienia jego uprawnień wekslowych, a zarazem przesłanką legitymacji formalnej (art. 16 Prawa wekslowego). Takie same stanowisko co do charakteru zobowiązania wekslowego Sąd Najwyższy zaprezentował w wyrokach z dnia 7 czerwca 2001 r., III CKN 394/00, z dnia 16 września 2004 r., IV CK 712/03, z dnia 7 lipca 2006 r., I CSK 105/06, z dnia 13 grudnia 2007 r., I CSK 314/07 i z dnia 5 lutego 1998 r., III CKN 342/97, a wcześniej w uchwałach z dnia 31 maja 1994 r., III CZP 75/94, z dnia 20 września 1994 r., III CZP 113/94 i z dnia 10 lutego 1995 r., III CZP 2/95.
Źródłem zobowiązania wekslowego osoby podpisanej na blankiecie jest umowa, choć zobowiązanie - oraz odpowiadające mu roszczenie - powstaje dopiero po uzupełnieniu blankietu przez osobę uprawnioną zgodnie z treścią upoważnienia (zob. uz. wyroku SN z dnia 19 listopada 2004 r., V CK 228/04).
Uchwała SN z dnia 20 października 2011 r., III CZP 51/11
Standard: 20451 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 21539 (pełna treść orzeczenia)