Związanie decyzją bez podstawy prawnej z lub rażącym naruszeniu prawa; bezwzględna nieważność decyzji; decyzja nieistniejąca

W postępowaniu cywilnym sąd nie jest bowiem uprawniony do kwestionowania prawidłowości i skutków decyzji administracyjnej, choćby w jego ocenie była wadliwa, z wyjątkiem decyzji dotkniętych tzw. bezwzględną nieważnością (nieistniejących), tzn. wydanych przez władzę oczywiście niewłaściwą lub bez zachowania jakichkolwiek przepisów postępowania albo z oczywistym naruszeniem zasad postępowania administracyjnego.

Bezwzględnie nieważna jest decyzja administracyjna wydana bez podstawy materialnoprawnej, przy czym „brak jakiejkolwiek podstawy materialnoprawnej” rozumie się wąsko. Nie chodzi tu o merytoryczną wadliwość, lecz brak materialnoprawnego uregulowania przedmiotu, co do którego organ administracyjny orzekł w decyzji.

Postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2022 r., III CZP 72/22

Standard: 80953 (pełna treść orzeczenia)

Koncepcja bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczy wad decyzji, które dyskwalifikują ją jako indywidualny akt administracyjny z punktu widzenia podstawowych cech kreatywnych przesądzających o bycie prawnym aktu administracyjnego w ogóle (por. orz. SN: z dnia 31 maja 1946 r., C.III. 217/46; z dnia 15 października 1951 r., C. 653/51; z dnia 29 czerwca 1957 r., 2 CR 499/57; z dnia 27 sierpnia 1959 r., 1 CR 1051/58; z dnia 4 listopada 1959 r., 2 CR 669/59, uchwały z dnia 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80; z dnia 21 września 1984 r., III CZP 53/84; z dnia 27 listopada 1984 r., III CZP 70/84 oraz postanowienie z dnia 9 listopada 1994 r., III CRN 36/94 i wyrok z dnia 7 kwietnia 1999 r., I CKN 1079/97).

Koncepcja bezwzględnej nieważności bierze swe źródło z prawa cywilnego, gdzie wśród wadliwych czynności prawnych pojawia się kategoria czynności nieważnych, a więc takich, które nie wywołują skutków odpowiadających treści oświadczenia woli. Z czynności takich nie powstają skutki prawne, a na nieważność czynności może się powołać każdy.  Koncepcja ta została odniesiona do kategorii aktów administracyjnych. Stąd w orzecznictwie sądów pojawiło się pojęcie decyzji bezwzględnie nieważnych, tj. takich, które nie wiążą w ogóle od momentu ich wydania i którym nie przysługuje domniemanie ważności.

W uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80 wskazano, że: „Można przed sądem powoływać się na nieważność aktu [...], gdy zachodzi tzw. nieważność bezwzględna, tj. gdy akt lub orzeczenie administracyjne wydane zostało przez władzę całkowicie niepowołaną [...], albo gdy wydane ono zostało z całkowitym pominięciem jakiejkolwiek procedury.

Postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2020 r., II UZ 51/19

Standard: 60102 (pełna treść orzeczenia)

Skoro w art. 417[1] § 2 k.c. ustawodawca jednoznacznie wyłączył kompetencję sądu powszechnego, orzekającego w procesie odszkodowawczym, do oceny niezgodności decyzji ostatecznej z prawem, to nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, by sąd ten mógł oceniać, czy wada ta miała charakter rażący.

Wyrok SN z dnia 19 września 2018 r., I CSK 585/17

Standard: 63821 (pełna treść orzeczenia)