Podżeganie do popełnienia przestępstwa

"Czyn zabroniony" w kontekście konstrukcji podżegania jest oparty na własnej – niezależnej od bezpośredniego wykonawcy – konstrukcji odpowiedzialności karnej. W tym ujęciu zachowanie podżegacza musi być opisywane jako zachowanie "o znamionach określonych w ustawie karnej" obejmujące swoim zakresem także część ogólną Kodeksu karnego (uchwała SN z dnia 21 października 2003 r., I KZP 11/03, OSNKW 2003, z. 11-12, poz. 89; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2008 r., V KK 343/07), przy czym znamieniem czynnościowym podżegania jest nakłanianie do popełnienia czynu zabronionego, a opis zachowania bezpośredniego wykonawcy jest zawarty w przepisie części szczególnej i określa przedmiot czynności nakłaniania (postanowienie SN z dnia 3 sierpnia 2006 r., III KK 445/05). Skoro więc w opisie czynów bezpośrednich wykonawców (funkcjonariuszy publicznych), czynów, do popełnienia których podżegał ich oskarżony, nie zawarto koniecznego elementu z art. 231 § 2 k.k., jako celu działania tych funkcjonariuszy publicznych (a nie celu działania podżegacza), to nie ma normatywnej podstawy do przypisania odpowiedzialności z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 18 § 2 k.k.

Dla odpowiedzialności karnej podżegacza za przestępstwo z art. 231 § 2 k.k. nie wystarcza fakt działania samego tylko podżegacza w celu osiągniecia korzyści majątkowej. Przepis art. 231 § 2 k.k. wymaga aby sprawca czynu z art. 231 § 1 k.k. działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej

Przypisanie oskarżonemu odpowiedzialności za przestępstwo z art. 231 § 2 k.k. w formie podżegania było wynikiem przyjęcia koncepcji, że funkcjonariusze publiczni wiedzieli czym zajmuje się podżegacz i że czyni to za odpowiednie wynagrodzenie. Niczego w takim ujęciu opisu czynów nie zmienia, w zakresie odpowiedzialności J. O., odwołanie się do art. 21 § 2 k.k. Skazany wiedział bowiem, że osoby działające na jego rzecz i dostarczające mu określonych danych z systemów informatycznych są funkcjonariuszami publicznymi, ale to tylko umożliwiało zakwalifikowanie jego czynów z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 231 § 1 k.k., skoro funkcjonariuszom publicznym nie przypisano działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. 

Wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2023 r., III KK 24/23

Standard: 74263 (pełna treść orzeczenia)

Nie można przypisać komuś zachowania w postaci nakłaniania do popełnienia przestępstwa, jeśli ta osoba już podjęła zamiar jego popełnienia. W piśmiennictwie wskazuje się słusznie, że normatywna postać podżegania sprawdza się do oddziaływania nakłaniającego na psychikę bezpośredniego wykonawcy w celu skłonienia go do określonego zachowania lub zaniechania czyli wzbudzenia zamiaru dokonania czynu zabronionego.

Jeżeli sprawca główny podjął już zamiar popełnienia czynu zabronionego, to zabiegi nakłaniającego można rozważać li tylko w kategorii pomocy psychicznej do dokonania tego czynu, albowiem podżeganie jest już bezprzedmiotowe (np. wyrok SN z dnia 10 maja 1982 r., Rw 317/82; odmiennie nietrafnie, że podżeganie może polegać na utrzymywaniu osoby sprawcy w stanie popełnienia przestępstwa, który to zamiar osoba wcześniej już podjęła – wyrok SN z dnia 10 kwietnia 1934 r., III K 293/34).

Nakłanianie do popełnienia przestępstwa może mieć postać tylko działania wyrażonego gestem, mimiką, słowem lub radą, czy groźbą ale tylko, podkreślić trzeba, działania (wyrok SN z dnia 10 maja 1982 r., Rw 317/82).

Dopuszcza się przyjęcie możliwości popełnienia czynu w postaci zjawiskowej podżegania w sytuacji, gdy zostanie przez „podżegacza” przyjętą oferta osoby, wyrażającej gotowość dokonania czynu zabronionego (por. wyrok SN z dnia 3 kwietnia 2006 r., V KK 316/05).

Wyrok SN z dnia 8 lutego 2018 r., V KK 224/17

Standard: 22886 (pełna treść orzeczenia)