Przekazanie sprawy ze względu na urzędową znajomość sędziów, prokuratorów lub innych osób występujących przed sądem (adwokaci, biegli, tłumacze, funkcjonariusze)

Gdy uczestnikami postępowania są osoby wykonujące zawód prokuratora, adwokata, radcy prawnego czy komornika samo zaistnienie takiej sytuacji nie uzasadnia przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu. Konieczne jest bowiem jeszcze wykazanie, że in concreto, z uwagi na istniejące relacje i intensywność kontaktów na gruncie zawodowym lub towarzyskim z sędziami sądu właściwego, zachodzi uzasadniona obawa co do ich bezstronności” (postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 2021 r., V KO 12/21; zob. też np. postanowienie SN z dnia 28 czerwca 2024 r., I KO 44/24).

Sam fakt, że stronami są adwokaci i postępowania są przedmiotem zainteresowania mediów oraz lokalnego środowiska prawniczego nakazuje z pewnością potrzebę szczególnie rzetelnego rozpoznania sprawy, jak zresztą wszystkich innych spraw i z tym wyzwaniem powinien zmierzyć się sąd właściwy miejscowo, zwłaszcza że od dnia wniesienia prywatnego aktu oskarżenia minęły już blisko 3 lata a sprawa nie wydaje się na tyle skomplikowana, by nie można było jej merytorycznie rozpoznać w najbliższym czasie. Jeśli zaś członkowie składu orzekającego uznaliby, że występują okoliczności, które mogłyby stwarzać uzasadnione wątpliwości co do ich bezstronności, to w pierwszej kolejności należy skorzystać z instytucji wyłączenia sędziego unormowanej w art. 41 i n. k.p.k., która stanowi wystarczający i proporcjonalny środek gwarantujący obiektywizm w orzekaniu. Dopiero, jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie nie będzie możliwe, sąd wyższego rzędu przekaże sprawę innemu sądowi równorzędnemu (art. 43 k.p.k.).

Autorytetu wymiaru sprawiedliwości nie można budować poprzez zbyt częstą akceptację zmian właściwości sądu. Z jednej strony może to bowiem sprawiać wrażenie unikania przez sądy miejscowo właściwe prowadzenia spraw niewygodnych, czy wręcz podejmowania przez nie prób pozbycia się spraw «pod byle pozorem», z drugiej zaś strony także i wrażenie akceptowania przez Sąd Najwyższy tego typu postaw. Wypada też zaakcentować to, że właśnie w czasie - z różnych przyczyn - trudnym dla wymiaru sprawiedliwości, sądy powinny dawać świadectwo tego, iż są organami nieulegającymi jakimkolwiek pozaprawnym wpływom. Swoją rzetelną i niezawisłą postawą w toku procesów powinny wykazywać, iż bezpodstawne są, wysuwane często pod zupełnie błahymi pozorami, zarzuty o braku obiektywizmu. Taka właśnie postawa sędziów i sądów stanowi istotny element kształtowania pożądanych ocen o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości” (postanowienie SN z dnia 19 września 2019 r., II KO 79/19). Nie bez powodu podkreśla się również, że „autorytet i powaga wymiaru sprawiedliwości wymaga, aby sądy nie ulegały presji opinii publicznej, ani nie popadały w zwątpienie co do własnych kompetencji w zakresie przeprowadzenia rzetelnego procesu. Racjonalna nieustępliwość w tym względzie sprzyja kształtowaniu się pozytywnego wizerunku organów trzeciej władzy, minimalizując tym samym wątpliwości co do obiektywizmu i niezawisłości w rozpoznawaniu przyszłych spraw, ograniczając tendencję do nadużywania stosowania właściwości delegacyjnej w związku z inicjatywami sądów na tle wątpliwości co do respektowania gwarancji sprawiedliwego procesu” (postanowienie SN z dnia 28 października 2011 r., III KO 72/11; por. postanowienie SN z dnia 25 listopada 2009 r., III KO 81/09).

Postanowienie SN z dnia 23 października 2024 r., III KO 141/24

Standard: 83412 (pełna treść orzeczenia)

Sam fakt wykonywania przez określoną osobę (podejrzewaną, podejrzanego, oskarżonego, pokrzywdzonego) praktyki adwokackiej przed określonym sądem nie zawsze musi prowadzić do przełamania zasady właściwości miejscowej sądu do rozpoznania sprawy (por. postanowienia SN z dnia 8 czerwca 2004 r., II KO 21/04; z dnia 11 października 2005, III KO 58/05), to jednak in concreto należy przyjąć, że dobro wymiaru sprawiedliwości w tym wypadku wymaga takiego rozstrzygnięcia. Przesądza o tym nie tylko sama praktyka osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa przed sądem właściwym, lecz także - co sąd ten podkreśla – intensywność kontaktów zawodowych, w tym również z innymi członkami rodziny tej osoby, także czynnymi adwokatami. W takiej sytuacji regularność kontaktów zawodowych, niezależnie od ich charakteru oraz możliwości ich wpływu na procedowanie i orzekanie - wywoływać może tak po stronie uczestników postępowania, jak i w opinii środowiska oraz opinii publicznej wątpliwości, a nawet przekonanie o niezdolności sądu właściwego do bezstronnego postępowania w tej sprawie. Faktem powszechnie wiadomym jest, że sprawy dotyczące zarzutu popełnienia przez adwokata przestępstwa i to o takim jak w tej sprawie charakterze, budzą szczególne zainteresowanie.

Postanowienie SN z dnia 27 września 2024 r., V KO 102/24

Standard: 86148 (pełna treść orzeczenia)