Rebus sic stantibus – przesłanki, charakterystyka

Art. 357[1] § 1 k.c. przyznaje sądowi wyjątkowe uprawnienie do ingerencji w stosunek obligacyjny, polegającej na zmianie treści umowy albo jej rozwiązaniu. Zmiana treści umowy lub jej rozwiązanie na podstawie tego przepisu nie następuje ex lege, w następstwie ziszczenia się okoliczności określonych w jego treści, lecz na skutek wyroku sądu, który ma charakter konstytutywny, kształtując sytuację prawną stron.

W judykaturze przyjęto, że art. 357[1] k.c. nie jest źródłem roszczenia, którego adresatem byłaby druga strona umowy, nie wynika z niego także uprawnienie kształtujące, a żądanie dostosowania umowy do zmienionych okoliczności może być realizowane jedynie przez wytoczenie powództwa lub powództwa wzajemnego, nie zaś w drodze zarzutu procesowego (por. wyroki SN z dnia 13 stycznia 2000 r., II CKN 644/98, niepubl., z dnia 21 czerwca 2001 r., IV CKN 385/00 i z dnia 6 października 2004 r., I CK 156/04 oraz uchwałę SN z dnia 27 marca 2001 r., III CZP 54/01).

W świetle art. 357[1] § 1 k.c. nie ma przeszkód, aby przyznana sądowi kompetencja była realizowana w stosunku obligacyjnym, którego istnienie i treść zostały potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, jeżeli przesłanki, o których mowa w tym przepisie, stanowią novum z punktu widzenia chwili miarodajnej dla orzekania (por. orz. SN z dnia 1 marca 1946 r., C. I. 38/46 i z dnia 8 stycznia 1948 r., C. I. 1157/47).

Wyrok SN z dnia 22 czerwca 2018 r., II CSK 539/17

Standard: 22156 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 357[1] k.c. reguluje możliwość ingerencji sądu w treść łączącego strony stosunku umownego przez oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania, wysokości świadczenia lub nawet rozwiązania umowy. Możliwość ta ma charakter wyjątku od zasady związania stron zawartą umową, podyktowanego zaistnieniem nadzwyczajnej zmiany stosunków, której strony nie przewidywały przy zawarciu umowy.

Rozwiązanie umowy, obwarowane zwrotem „nawet orzec o rozwiązaniu umowy”, może być zastosowane, wyjątkowo w sytuacji, gdy nie można było osiągnąć celu przez zmianę treści umowy.

Wyrok SN z dnia 8 marca 2018 r., II CSK 303/17

Standard: 28785 (pełna treść orzeczenia)