Pojęcie ostatecznej decyzji w prawie administracyjnym

Odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w treści art. 417[1] § 2 k.c. wiąże się m.in. z administracyjnymi decyzjami ostatecznymi, czyli takimi, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 16 § 1 k.p.a.). Jeżeli decyzja stała się ostateczna dopiero z chwilą wydania przez organ drugiej instancji decyzji utrzymującej w mocy zaskarżoną decyzję, to organ pierwszej instancji nie może ponosić odpowiedzialności za skutki decyzji wydanej przez organ administracyjny drugiej instancji. 

Konstrukcja odwołania w procedurze administracyjnej jurysdykcyjnej jest bowiem taka, że jego wniesienie powoduje konieczność ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy przez organ drugiej instancji i usunięcia wszelkich naruszeń prawa procesowego ‎i materialnego, jakie można dostrzec w działaniach organu pierwszej instancji.

W aktualnie ukształtowanym w prawie polskim postępowaniu administracyjnym organowi odwoławczemu przysługują zarówno kompetencje kontrolne, jak i merytoryczne, co oznacza, że powinien on sprawę rozpatrzyć nie tylko z punktu widzenia kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji, ale nadto powinien rozpoznać sprawę merytorycznie. Decyzja organu odwoławczego, mimo użytego sformułowania "utrzymuję w mocy zaskarżoną decyzję” jest rozstrzygnięciem co do meritum sprawy. Istotą postępowania odwoławczego jest rozpatrzenie sprawy przez organ drugiej instancji w jej całokształcie. Jeżeli organ odwoławczy wydał ostateczną decyzję rozstrzygającą sprawę co do meritum, to niewątpliwie właśnie taka decyzja jako ostateczna kształtuje dany stosunek administracyjny.

Wyrok SN z dnia 15 czerwca 2022 r., II CSKP 151/22

Standard: 80725 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Zgodnie z art. 16 § 1 zd. 1 k.p.a. ostateczne są decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Na tym tle w orzecznictwie sądów administracyjnych - mimo pewnych wątpliwości - ukształtował się pogląd, że decyzja organu pierwszej instancji, która na skutek odwołania została utrzymana w mocy przez organ drugiej instancji, nie jest decyzją ostateczną. W takim przypadku ostateczna jest bowiem jedynie decyzja organu drugiej instancji wydana na skutek odwołania (tak wyrok NSA z 8 listopada 2017 r., II OSK 2865/16; zob. też wyroki NSA: z 5 marca 2013 r., II OSK 244/13; z 11 czerwca 2014 r., II OSK 129/14; z 16 maja 2018 r., I OSK 198/18; z 16 grudnia 2020 r., I OSK 1508/20; postanowienie NSA z 16 lipca 2015 r., I OW 66/15; por. jednak odmienne stanowisko SN w wyrokach: z 5 grudnia 2013 r., V CSK 67/13; z 16 stycznia 2015 r., III CSK 96/14).

Ostateczna jest więc decyzja, od której nie wniesiono odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, decyzja wydana po rozpatrzeniu odwołania oraz decyzja utrzymana w mocy po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. 

Wyrok SN z dnia 17 listopada 2021 r., IV CSKP 40/21

Standard: 69209 (pełna treść orzeczenia)

Decyzje ostateczne korzystają z domniemania prawidłowości, są wykonalne i trwałe. Osoba, która na mocy ostatecznej decyzji uzyskała pewne uprawnienia przyznawane na drodze administracyjnej, ma wszelkie postawy ku temu, by je wykonywać.

Z art. 16 § 1 i 2 k.p.a. wynika, że uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych, względnie stwierdzenie ich nieważności może nastąpić tylko w przypadkach określonych prawem. Takie decyzje mogą być też zaskarżone do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem. Postępowania wymienione w zacytowanym przepisie mają charakter „właściwych postępowań” w rozumieniu art. 417[1] § 2 k.c., w których może zapaść orzeczenie stwierdzające niezgodność z prawem decyzji ostatecznej, postrzeganej jako źródło szkody.

Skoro ostateczna decyzja administracyjna może być wzruszona zarówno na drodze administracyjnej (postępowania o wznowienie postępowania lub o stwierdzenie nieważności decyzji, jak i na drodze sądowoadministracyjnej, to postępowania prowadzone na obu tych drogach muszą być uznawane za takie, z których wywodzą się prejudykaty dla postępowania w sprawie o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem wydanie decyzji administracyjnej.

Wyrok SN z dnia 21 października 2016 r., IV CSK 26/16

Standard: 69210 (pełna treść orzeczenia)