Granice uprawnień strony, która nie zaskarżyła orzeczenia Sądu I instancji do wniesienia kasacji (art. 520 § 2 i 3 k.p.k.)

Zgodnie z art. 520 § 2 k.p.k. strona, która nie zaskarżyła orzeczenia Sądu pierwszej instancji, nie może wnieść kasacji od orzeczenia Sądu odwoławczego, jeżeli orzeczenie Sądu pierwszej instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej korzyść. Wprawdzie w rozważanej sprawie Sąd odwoławczy zmienił orzeczenie Sądu pierwszej instancji na niekorzyść P. P., jednak wniesiona kasacja jest niedopuszczalna z mocy ustawy, bowiem granice uprawnień strony, która nie zaskarżyła orzeczenia Sądu pierwszej instancji zakreśla ta część orzeczenia Sądu odwoławczego, która zawiera rozstrzygnięcie o zmianie tego orzeczenia na jego niekorzyść. Innymi słowy, strona ta może wnieść kasację wyłącznie od tej części orzeczenia Sądu odwoławczego, która zawiera rozstrzygnięcie o zmianie orzeczenia sądu pierwszej instancji na jej niekorzyść. Przytaczane ograniczenie nie dotyczy tylko takiej kasacji, o czym stanowi przepis art. 520 § 3 k.k., w której zarzucono jedno z uchybień wskazanych w art. 439 § 1 k.p.k. (por. postanowienie SN z dnia 15 lutego 2007 r., V KK 22/07; postanowienie SN z dnia 15 października 2008 r., II KK 342/07; postanowienie SN z dnia 21 października 2010 r., V KK 323/10; postanowienie SN z dnia 26 września 2012 r., V KK 119/12; postanowienie SN z dnia 22 lipca 2021 r., V KZ 24/21).

Wyrok Sądu Rejonowego został zaskarżony wyłącznie apelacją pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego wniesioną – na niekorzyść oskarżonego – tylko w zakresie braku orzeczenia w przedmiocie obowiązku naprawienia szkody. Rozpoznając tę apelację w zakreślonych granicach, Sąd Okręgowy częściowo ją uwzględnił, zmieniając zaskarżoną część wyroku na niekorzyść P. P., zasądził bowiem od niego na rzecz oskarżyciela posiłkowego obowiązek naprawienia szkody. W związku z powyższym, jakkolwiek skazany i jego obrońca nabyli uprawnienie do wniesienia kasacji (mimo niezaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji), to uprawnienie to ograniczało się do podniesienia zarzutów rażącego naruszenia przepisów prawa (art. 523 § 1 k.p.k.) wyłącznie przeciwko orzeczeniu o obowiązku naprawienia szkody oraz do podniesienia uchybień wskazanych w przepisie art. 439 § 1 k.p.k.

Postanowienie SN z dnia 23 lutego 2023 r., IV KK 118/22

Standard: 68773 (pełna treść orzeczenia)

Z mocy art. 530 § 2 k.p.k., w ramach prowadzonej kontroli warunków wniesienia kasacji, prezes sądu jest uprawniony do sprawdzenia czy nie zachodzą okoliczności określone w art. 429 § 1 k.p.k. – tj. zweryfikowania czy kasacja została złożona w terminie, przez osobę uprawnioną i jest dopuszczalna, a także czy została oparta na podstawach wskazanych w art. 523 § 1 k.p.k. Oznacza to również konieczność dokonania oceny, czy strona spełniła warunek zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, a jeżeli nie zaskarżyła tego orzeczenia, to czy orzeczenie zaskarżyła inna strona, a efektem tego była zmiana orzeczenia przez sąd odwoławczy na niekorzyść strony, która nie skarżyła orzeczenia (art. 520 § 2), albo też strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu pierwszej instancji – niezależnie od tego, jakie orzeczenie zostało wydane przez sąd odwoławczy – w kasacji podniosła uchybienie wymienione w art. 439 k.p.k.

Skoro skazany jako strona postępowania nie zaskarżył orzeczenia Sądu pierwszej instancji, to w jego sytuacji wniesienie kasacji, która nie dotyczy uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k., jest ograniczone do orzeczenia zmienionego na jego niekorzyść. Stwierdzenie, że warunek ten nie został spełniony, nie jest dokonaniem merytorycznej oceny zasadności kasacji. Wydając zaskarżone zarządzenie, upoważniony sędzia nie rozstrzygał o tym, czy podniesione w kasacji zarzuty są trafne, lecz czy mogą stanowić podstawę jej wniesienia, a strona jest uprawniona do wniesienia kasacji.

Nie ulega wątpliwości, że Sąd odwoławczy na skutek rozpoznania apelacji wniesionych przez prokuratora i pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, orzekł na niekorzyść skazanego, co otwierało mu drogę do wniesienia kasacji. Nie oznacza to jednak, że jest ona nieograniczona i daje mu możliwość skarżenia wyroku Sądu odwoławczego także w tej części, w której utrzymano nim w mocy zaskarżony na niekorzyść skazanego wyrok Sądu pierwszej instancji.

Postanowienie SN z dnia 22 lipca 2021 r., V KZ 24/21

Standard: 68774 (pełna treść orzeczenia)