Szczególna staranność i rzetelność przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych (art. 12 ust. 1 pkt 1 Pr.Pras.)

Jeśli dziennikarz nie dochował szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu oraz wykorzystywaniu materiałów prasowych, wymaganej artykułem 12 ust. 1 u.p.p., powołanie się przez niego, jako sprawcę naruszenia dóbr osobistych, na ochronę interesu społecznego, jako przesłankę wyłączającą bezprawność naruszenia dóbr osobistych w rozumieniu art. 24 § 1 k.c., jest oczywiście bezpodstawne. 

Wykazanie przez dziennikarza, że przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych działał w obronie społecznie uzasadnionego interesu oraz wypełnił obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności, uchyla bezprawność działania dziennikarza (zob. uchwała SN (7) z dnia 18 lutego 2005 r., III CZP 53/04 oraz wyroki ETPCz z dnia 14 października 2014 r. w sprawie nr 48723/07 Stankiewicz i inni przeciwko Polsce i z dnia 13 stycznia 2015 r. w sprawie nr 3444/05 Maciejewski przeciwko Polsce).

Powyższe oznacza to, że w przypadku kolizji między swobodą wypowiedzi prasowej obejmującej twierdzenia i ujemne oceny, a ochroną dobrego imienia bohatera artykułu prasowego nadrzędne znaczenie ma kryterium staranności i rzetelności działalności dziennikarskiej (por. wyrok SN z dnia 29 listopada 2016 r., I CSK 715/15).

Jednakże, gdy pomimo dochowania przez dziennikarza obowiązku szczególnej staranności i rzetelności oraz działania w obronie społecznie uzasadnionego interesu okaże się, że postawione w materiale prasowym zarzuty okazały się nieprawdziwe, dziennikarz obowiązany jest do ich odwołania (zob. uchwała SN (7) z dnia 18 lutego 2005 r., III CZP 53/04).

Wyrok SN z dnia 10 października 2019 r., I CSK 507/18

Standard: 68725 (pełna treść orzeczenia)

Dziennikarz ma obowiązek zwrócić się o zajęcie stanowiska przez osobę prawną, której zachowanie przedstawione opinii publicznej jest przedmiotem krytyki prasowej, gdy stawiane zarzuty są tak poważne, że stanowią zagrożenie dla dalszego funkcjonowania tej osoby, a zarazem istnieją wątpliwości co do wiarygodności źródła informacji.

Obowiązkiem dziennikarza jest rzetelne sprawdzenie informacji szczególnie, gdy pochodzi ona od strony konfliktu, a zatem od osoby, której relacjom trudno jest a priori nadać walor obiektywizmu (por. postanowienie SN z dnia 22 października 2008 r., III KK 137/08). 

W literaturze wskazuje się, że stopień staranności dziennikarza różnić się może w zależności od wiarygodności źródła informacji, jej pilności oraz rodzaju przekazu prasowego. Niewątpliwie staranność dziennikarza może być mniejsza, gdy informatorem jest uznany autorytet w określonej sprawie, bądź gdy informuje go podmiot należący do kręgu publicznego zaufania, urzędnik administracji rządowej lub samorządowej, […], nie oznacza to jednak, iż wiadomości pochodzących z tych źródeł dziennikarz nie musi sprawdzać. 

Obowiązek weryfikacji uzyskanych wiadomości jest tym bardziej aktualny jeżeli, okoliczności towarzyszące uzyskanej informacji uzasadniają obawę, że jej źródło nie było obiektywne a podane przez dziennikarza fakty mogą stanowić podstawę poważnych zarzutów wobec osoby wymienionej w artykule prasowym (tak też SN w wyroku z dnia 2 grudnia 2010 r., I CSK 11/10; zob. tez wyrok ETPCz z 22 października 2009 r., Nr 25333/06 w sprawie Europapress Holding d.o.o. przeciwko Chorwacji).

Oparcie publikacji o faktach lub ocenach na materiałach zebranych i wykorzystanych w sposób wymagany w art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy prawo prasowe ma miejsce m.in. wtedy, gdy źródło informacji, z którego korzystał dziennikarz, obiektywnie zasługiwało na wiarę, a jako takie źródła wymienia się przykładowo osoby publicznego zaufania, urzędników administracji rządowej lub samorządowej, rzeczników prasowych (por. wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2008 r., I CSK 543/07).

Nie jest rzeczą przypadku, tylko celowym zabiegiem ustawodawcy używającego w art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy prawo prasowe słowa „zwłaszcza”, podkreślenie wagi obowiązku sprawdzenia zgodności z prawdą uzyskanych wiadomości (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r., II CKN 14/01).

W orzecznictwie podkreśla się, że na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy prawo prasowe dziennikarz zobowiązany jest do podwyższonej w stosunku do „zwykłej” staranności, bowiem przepis ten wymaga odeń staranności „szczególnej”, a więc specjalnej, większej od przeciętnej, kwalifikowanej (por. m.in. wyrok SN z dnia 5 czerwca 203 r., II CKN 14/01, niepubl., wyrok SN z dnia 8 października 1987 r., II CR 269/87

 Wyrok SN z dnia 23 maja 2013 r., I CSK 531/12

Standard: 68188 (pełna treść orzeczenia)