Dyscyplinarne zwolnienie działacza związkowego z tytułu zorganizowania nielegalnego strajku

Przewodniczący zarządu zakładowej organizacji związkowej może ponosić odpowiedzialność za zorganizowanie nielegalnego strajku, gdy w oczywisty sposób naruszył prawo podczas realizowania uchwały zarządu albo gdy podjął się wykonania uchwały oczywiście niezgodnej z prawem.

Organizator strajku - w szczególności członek zarządu zakładowej organizacji związkowej - musi zdawać sobie sprawę z nielegalności strajku, jeżeli strajk został zorganizowany i przeprowadzony przez związek zawodowy z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

Przewodniczącemu związku zawodowego (zakładowej organizacji związkowej) i jednocześnie organizatorowi strajku należy stawiać wyższe wymagania niż innym pracownikom co do rozeznania sytuacji i oceny zgodności strajku z ustawą (wyrok SN z 17 lutego 2005 r., II PK 217/04).

W literaturze przyjmuje się, że tacy pracownicy zawsze mają świadomość niezgodnego z prawem charakteru akcji strajkowej, ponieważ ustawowo są zobligowani znać normatywne zasady prowadzenia takiej akcji. Okoliczność ta ma zatem istotny wpływ na możliwość rozwiązania z nimi stosunku pracy.

Rozwiązanie stosunku pracy musi być poprzedzone stosowną procedurą wynikającą z przepisów Kodeksu pracy i ustawy o związkach zawodowych - na rozwiązanie umowy o pracę z działaczem związkowym pracodawca musi uzyskać zgodę właściwego organu związku, np. zarządu zakładowej organizacji związkowej (art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych).

Niewielki stopień nielegalności strajku zorganizowanego przy aktywnym udziale przewodniczącego zakładowej organizacji związkowej nie może prowadzić do przypisania mu pracowniczej odpowiedzialności w postaci zwolnienia go z pracy z jego winy bez zachowania okresu wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, jeżeli naruszenia prawa o sporach zbiorowych były formalne. Ustalenie nielegalności strajku nie przesądza jeszcze samo w sobie o możliwości rozwiązania ze współorganizatorem strajku umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w oparciu o przesłankę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Tylko w oczywisty sposób nielegalnie ogłoszona akcja strajkowa (ogłoszenie ewidentnie nielegalnego strajku) mogłaby powodować odpowiedzialność pracowniczą przewodniczącego związku zawodowego za świadome (zawinione) wykonanie oczywiście nielegalnych uchwał zakładowej organizacji związkowej. W sprawie I PK 45/09 Sąd Najwyższy uznał, że nie ma podstaw, aby w taki sposób ocenić akcję strajkową ogłoszoną przez zakładowe organizacje związkowe. Zorganizowanie, przeprowadzenie i kierowanie strajkiem jest typową działalnością związkową, ze względu na którą została ustanowiona szczególna ochrona działaczy związkowych przed zwolnieniem z pracy.

Od działacza związkowego wymaga się znajomości reguł prowadzenia sporu zbiorowego (także reguł wynikających z obowiązujących przepisów prawa), dlatego ocena stopnia jego winy w przypadku zorganizowania i przeprowadzenia nielegalnej akcji strajkowej musi uwzględniać wymaganą od niego podwyższoną staranność w prowadzeniu działalności związkowej.

Wyrok SN z dnia 24 września 2013 r., III PK 90/12

Standard: 63914

Pracownik nie może być zwolniony z pracy za działalność ściśle związkową - zorganizowanie, przeprowadzenie i pokierowanie strajkiem, nawet jeżeli doszło do naruszenia przez niego osobiście albo przez kierowaną przez niego zakładową organizację związkową niektórych reguł przeprowadzenia strajku (np. do naruszenia art. 20 ust. 1 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych). Zastosowania przez pracodawcę tego rodzaju reakcji na zachowanie pracownika związane z działalnością związkową może być jednak uznane za dopuszczalne, gdy jednocześnie dochodzi do naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Samo naruszenie przepisów dotyczących organizowania strajku nie jest wystarczającą przesłanką rozwiązania przez pracodawcę bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych umowy o pracę z pracownikiem będącym chronionym działaczem związkowym. Warunkiem dopuszczalności rozwiązania umowy o pracę w takiej sytuacji jest bowiem jednoczesne naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Za naruszenie przepisów regulujących organizowanie strajku, prowadzące do nielegalności tej akcji, organizator ponosi odpowiedzialność określoną w art. 26 ust 1 pkt 2 i art. 26 ust. 3 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, tj. odpowiedzialność karną i majątkową, niezależną od posiadania statusu pracownika.

Organizujący strajk działacz związkowy, niezależnie od tego, że podstawowym zadaniem związku zawodowego jest obrona praw i interesów ludzi pracy (art. 1 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych) powinien mieć na uwadze dobro zakładu pracy, którego pracowników reprezentuje, jakkolwiek dobro to nie musi być jednoznaczne z interesem (dobrem) pracodawcy (wyrok SN z 7 lutego 2007 r., I PK 209/06).

Zachowanie polegające na zaniedbaniach jako przewodniczącego MOZ i przewodniczącego komisji referendalnej, które umożliwiły sfałszowanie jego wyników przez dopuszczenie znaczącej liczby osób nieuprawnionych do głosowania, czego skutkiem była nielegalność strajku, może być uznane za naruszenie obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy. Takie zachowanie z istoty rzeczy narusza bowiem lub co najmniej zagraża takim wartościom (dobrom zakładu), jak prawo załogi do decydowania o strajku, pokój społeczny w zakładzie pracy, majątek zakładu służący zarówno pracodawcy jaki i pracownikom, możliwość utrzymania miejsc pracy, pozycja zakładu (przedsiębiorstwa) na rynku, stosunki z kontrahentami itp.

Uczestnictwo pracownika w nielegalnym strajku nie może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, jeżeli pracownicy przystąpili do strajku w subiektywnym przekonaniu o jego legalności, o tyle inaczej należy ocenić odpowiedzialność organizatora i kierującego strajkiem. W ich wypadku naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w związku z organizacją lub kierowaniem nielegalnym strajkiem może być uznane za ciężkie, nawet wtedy, gdy nie mieli oni świadomości nielegalności akcji strajkowej (zob. wyroki z: 18 marca 1992 r., I PRN 11/92; 17 lutego 2005 r., II PK 217/04; 23 lutego 2005 r., II PK 201/04; 7 lutego 2007 r., I PK 209/06).

Warunkiem dopuszczalności rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. nie jest samo naruszenie przepisów dotyczących organizowania strajku, lecz ewentualne, jednoczesne i powiązane z tym, naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Przedmiotem oceny sądu powinny być zachowania pracownika, które umożliwiły podjęcie uchwały o ogłoszeniu nielegalnego strajku, będąc jednocześnie naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych. Wymaga to dokładnego rozpatrzenia zachowań powoda w okresie referendum, z uwzględnieniem jego kierowniczej roli jako przewodniczącego komisji referendalnej, przewodniczącego MOZ i przewodniczącego Komitetu Strajkowego.

Do uznania dopuszczalności pracowniczej odpowiedzialności pracownika będącego organizatorem (współorganizatorem) strajku nie jest konieczna świadomość nielegalności tej akcji w chwili podejmowania uchwały o ogłoszeniu strajku. Wystarczy rażące niedbalstwo, które umożliwiło wywołanie nielegalnego strajku.

Wyrok SN z dnia 5 lipca 2012 r., I PK 58/12

Standard: 63897 (pełna treść orzeczenia)

Organizatorzy nielegalnego strajku ponoszą surowszą odpowiedzialność niż jego bierni uczestnicy.

Wyrok SN z dnia 23 lutego 2005 r., II PK 201/04

Standard: 63930 (pełna treść orzeczenia)