Dowód z grupowego badania krwi (art. 305 k.p.c.)

Dowód z grupowego badania krwi odgrywa doniosłą rolę w procesach dotyczących praw stanu cywilnego. Jego walory poznawcze z punktu widzenia dochodzenia do prawdy, ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy w dziedzinie stosunków pokrewieństwa podkreślił Sąd Najwyższy w wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej z dnia 6 grudnia 1952 r. C. Prez. 166/52 (OSN 1953, z. II, poz. 31) i w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 r. III CZP 46/75 (OSNCP 1976, z. 9, poz. 184).

Sąd może dopuścić dowód z grupowego badania krwi (art. 305 k.p.c.). Przeprowadzenie tego dowodu, podobnie jak i innych dowodów, jest zarządzane przez sąd w związku z toczącym się procesem.

Wymaga podkreślenia, że poza wypadkami zabezpieczenia dowodów (art. 310-315 k.p.c.) ich przeprowadzenie następuje w ramach wszczętego postępowania cywilnego. Nie ma podstaw w przepisach obowiązującego prawa umożliwienie zainteresowanemu podmiotowi - przed wszczęciem procesu, ale właśnie w celu jego skutecznego wszczęcia - przeprowadzania określonego dowodu przez sąd. Tego rodzaju cel nie przyświeca nawet wspomnianej instytucji zabezpieczenia dowodów. Odnosi się to także do instytucji prokuratora, któremu w niektórych sytuacjach kodeks rodzinny przyznaje samoistną legitymację procesową do wytoczenia określonych powództw (art. 86 k.r.o.).

Nie można też abstrahować od tego, że o dopuszczeniu określonego dowodu przez sąd decyduje określona, konkretna sytuacja ukształtowana w procesie. Dowód z grupowego badania krwi, mimo jego doniosłości, jest tylko jednym ze środków dowodowych. O jego ostatecznym znaczeniu można rozstrzygać w całokształcie materiału sprawy.

W art. 307 k.p.c. uregulowane zostały pewne reguły dotyczące postępowania w wypadku przeprowadzania wspomnianego dowodu. Według art. 306 k.p.c. pobranie krwi w celu jej badania może nastąpić tylko za zgodą osoby, której krew ma być pobrana. W świetle tego przepisu nie można zmusić - tak jak w niniejszym wypadku - matki dziecka do poddania się badaniu krwi. Osoba zaś, która nie ukończyła trzynastu lat lub jest ubezwłasnowolniona całkowicie, może być poddana grupowemu badaniu krwi, za zgodą jej przedstawiciela ustawowego. Jak wynika z tego unormowania, co nie jest pozbawione konsekwencji dla sposobu rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy rozważanego zagadnienia, kodeks postępowania cywilnego nie przyjął zasady obowiązku poddania się grupowemu badaniu krwi. Niezbędna jest zgoda. Sąd powinien (art. 5 k.p.c.) wyjaśnić stronom ewentualne ujemne skutki procesowe w razie niewyrażenia zgody i zasady przeprowadzenia tego dowodu. Jest rzeczą oczywistą, że w prawidłowy sposób może to nastąpić tylko w toczącym się już procesie. Na pewne złożone i delikatne problemy natury ludzkiej nasuwające się w praktyce sądowej w tej mierze zwracał już uwagę niejednokrotnie Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie.

Jak to podkreślił Sąd Najwyższy w wytycznych wymiaru sprawiedliwości - uchwała C. Prez. 166/52 z dnia 6 grudnia 1952 r., odmowa badania krwi, choćby wyrażona przez stronę przed postanowieniem sądu o dopuszczeniu dowodu, nie może mieć wpływu na jego dopuszczenie. Jeżeli po dopuszczeniu dowodu strona odmówi zgody na pobranie krwi, sąd rozważy przyczyny odmowy, mając w szczególności na uwadze poziom umysłowy oraz stopień wyrobienia życiowego strony odmawiającej i na podstawie art. 233 § 2 k.p.c. oceni, jakie znaczenie nadać odmowie. Jeżeli w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa to z rodziców, które nie wytoczyło powództwa, odmawia zgody na pobranie krwi od dziecka liczącego poniżej 13 lat w celu przeprowadzenia odpowiedniego dowodu, sąd opiekuńczy może zarządzić pobranie krwi od dziecka tylko wtedy, gdy w okolicznościach sprawy dobro dziecka tego wymaga (III CZP 124/68 z dnia 17 stycznia 1969 r.)

Uchwała SN z dnia 20 marca 1987 r., III CZP 11/87

Standard: 55814 (pełna treść orzeczenia)