Tożsamość przedmiotowa spraw; tożsamość podstawy prawnej i faktycznej

Tożsamość roszczeń zachodzi wówczas, gdy jednakowy jest nie tylko przedmiot i podstawa prawna żądania, ale także podstawa faktyczna roszczenia (zdarzenie, z którego strona powodowa wywodzi swoje żądania). Tożsamość tych elementów zachodzić musi między podstawą rozstrzygnięcia (a więc faktów i podstawy prawnej wyroku wydanego w sprawie wcześniejszej) i podstawą ponownego pozwu.

Innymi słowy tożsamość roszczeń zachodzi wtedy, kiedy sąd w nowej sprawie ma orzec o takim samym roszczeniu (żądaniu), wywodzonym z faktów, na których oparto poprzednie orzeczenie. Nadto, na ocenę tożsamości zgłaszanych roszczeń nie wpływa zasadniczo sposób uzasadnienia żądań w nowym pozwie, jeśli uzasadnienie to odwołuje się do osądzonego już stan faktycznego. Samo zatem przytaczanie twierdzeń faktycznych, które mogły i powinny być powołane przez powoda w toku procesu prawomocnie zakończonego (a nie zostały wówczas zaprezentowane i uległy tzw. prekluzji procesowej) nie może uzasadniać kierowania nowego pozwu.

Powyższa kwestia była przedmiotem wielokrotnych wypowiedzi Sądu Najwyższego, który między innymi wyjaśnił, że skutek ten określa się jako tzw. wykluczające działanie prawomocności oraz powagi rzeczy osądzonej i jest niezależny od tego, czy strona ponosi winę zaniechania przytoczenia określonych okoliczności lub podniesienia właściwych zarzutów (por. np. wyroki SN z dnia 15 listopada 2012 r. V CSK 541/11, z dnia 21 stycznia 2000 r. II CKN 698/98).

O tym, czy w kolejnych procesach chodzi o tę samą lub inną podstawę faktyczną, a więc o ten sam lub odmienny stan faktyczny sprawy, nie rozstrzygają więc konkretne twierdzenia strony powodowej lub brak takich twierdzeń, lecz tożsamość stosunku prawnego z którego wywodzone są roszczenia i istnienie lub nieistnienie przed zamknięciem rozprawy okoliczności faktycznych, tj. zdarzeń lub stanów składających się na stan faktyczny z którymi norma prawna rozstrzygająca o słuszności żądania wiąże dochodzone skutki prawne (por. uz. postanowienia SN z dnia 21 listopada 2013 r., III CSK 43/13).

Różnice w wartości dochodzonej kwoty w obu sprawach nie dyskwalifikują tożsamości powództwa, gdyż w istocie żądanie w dalszym ciągu pozostaje takie same. W judykaturze przyjmuje się, że różna wartość przedmiotu sporu może stanowić przejaw braku tożsamości przedmiotowej roszczenia, o ile powód - zamiast dochodzić jednym pozwem całego roszczenia materialnoprawnego, wynikającego z określonego stosunku prawnego - dochodzi tego roszczenia w częściach w kilku różnych pozwach (zob. wyrok SN z dnia 4 października 1966 r., II PR 123/66).

Postanowienie SA w Szczecinie z dnia 10 kwietnia 2017 r., I ACz 176/17

Standard: 9036 (pełna treść orzeczenia)

Tożsamość roszczenia zachodzi, gdy identyczne są nie tylko przedmiot, ale i podstawa sporu. Musi zatem wystąpić tożsamość żądań zawartych w pozwach i ich podstawa, a także tożsamość okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Musi także wystąpić tożsamość orzeczenia, tzn. sąd w sentencji orzeczenia musi rozstrzygnąć o żądaniu, które jest dochodzone w innym, późniejszym postępowaniu (postanowienie SN z dnia 19 kwietnia 1999 r., III CKN 143/99).

Sąd w niniejszej sprawie podzielił pogląd zawarty w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1971 r. w sprawie II CZ 59/71, iż tożsamość roszczenia w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. zachodzi tylko wówczas, gdy identyczne są nie tylko przedmiot, ale i podstawa sporu.

Wyrok SA w Łodzi z dnia 10 lutego 2016 r., I ACa 1191/15

Standard: 5651 (pełna treść orzeczenia)