Przyznanie wyodrębnionych lokali na współwłasność dwóm lub więcej dotychczasowym współwłaścicielom

W judykaturze nie budzi wątpliwości dopuszczalność przyznania w wyniku zniesienia współwłasności wyodrębnionych lokali na współwłasność dwóm lub więcej dotychczasowym współwłaścicielom (zob. postanowienia SN z dnia 15 czerwca 2012 r. II CSK 582/11, nie publ., z dnia 4 czerwca 2003 r., I CKN 447/01).

Współwłaściciele domagający się przyznania im na współwłasność wyodrębnionego lokalu są uprawnieni do określenia wysokości udziałów, które będą im przysługiwały. Uprawnienie to mieści się w ramach ich roszczeń o zniesienie współwłasności (art. 210 k.c. i art. 211 k.c.). Sąd ustala te udziały w wysokości wynikającej z udziałów w nieruchomości, gdy współwłaściciele ci inaczej nie postanowili.

Z określeniem udziałów w takim lokalu odmiennie, aniżeli to wynika z udziałów współwłaścicieli w nieruchomości łączy się obowiązek dopłat. W razie zaś rezygnacji z dopłat zachodzi przypadek nieodpłatnego zniesienia współwłasności w rozumieniu art. 1 pkt 4 i art. 1a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (j. t. Dz. U. z 2017 r., poz. 833 ze zm.), z czym wiąże się obowiązek podatkowy tych współwłaścicieli, których udziały w przyznanym lokalu są większe, od tych, które mieli w nieruchomości przed podziałem.

To samo odnosi się do sytuacji nieodpłatnego nabycia przez współwłaścicieli w ramach przyznanego udziału w takim lokalu wartości nakładów, dokonanych przez jednego ze współwłaścicieli. W takim przypadku, Sąd ma obowiązek przesłania stosownej informacji właściwemu urzędowi skarbowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia na podstawie art. 84 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j. t. Dz. U. z 2017 r., poz. 201 ze zm.).

Orzeczenie co do istoty w sprawie o zniesienie współwłasności cechuje się kompleksowością i integralnością, w tym znaczeniu, iż nie jest dopuszczalne utrzymanie w mocy jedynie części rozstrzygnięć dotyczących zasad podziału fizycznego przez ustanowienie odrębnej własności lokali wraz z przyznaniem ich poszczególnym uczestnikom bez powiązania ich z rozstrzygnięciem odnośnie do spłat i dopłat oraz roszczeń współwłaścicieli z tytułu nakładów, które ze względu na rodzaj, wysokość oraz okoliczności ich dokonania, mają zasadnicze znaczenie dla końcowego podziału i rozliczeń (zob. uchwała SN z dnia 8 czerwca 1977 r., III CZP 40/77; postanowienie SN z dnia 23 października 2001 r., I CKN 680/99, oraz wydane na gruncie spraw o podział majątku wspólnego i dział spadku: uchwała SN z dnia 16 stycznia 1984 r., III CZP 72/83; postanowienia SN z dnia 28 stycznia 1999 r., III CKN 63/98, i z dnia 9 maja 2008 r., III CZP 26/08).

Postanowienie SN z dnia 17 stycznia 2018 r., IV CSK 163/17

Standard: 22937 (pełna treść orzeczenia)

W wyniku postępowania o zniesienie współwłasności powinno nastąpić całkowite zniesienie współwłasności, co w wypadku ustanowienia odrębnej własności lokali powinno oznaczać przyznanie wyodrębnionych lokali poszczególnym współwłaścicielom.

Dopuszczalna jest jednak możliwość przyznania wyodrębnionych lokali na współwłasność dwom lub więcej dotychczasowym współwłaścicielom, lecz tylko na ich wniosek dotyczący tych, wyraźnie określonych, lokali. Takim rozstrzygnięciem niewątpliwie współwłasność domu zostaje zniesiona, powstają bowiem odrębne nieruchomości lokalowe, a okoliczność, że niektóre z nich – na wyraźne żądanie uczestników postępowania o zniesienie współwłasności – stanowić będą ich współwłasność, nie niweczy dokonanego zniesienia współwłasności nieruchomości budynkowej.

Jeżeli natomiast orzeczeniem sądowym miałyby nie zostać objęte wszystkie lokale, to nie doszłoby do zniesienia współwłasności domu, bowiem uczestnikom postępowania przyznana zostałaby ustanowiona własność wyodrębnionego lokalu, a pozostałe niewyodrębnione lokale przypadłyby wnioskodawczyni. Taki fizyczny podział rzeczy nie jest możliwy, bowiem sprzeciwia się temu ustawa i społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy (art. 211 k.c. oraz art. 3 u.wł.lok.).

Postanowienie SN z dnia 15 czerwca 2012 r., II CSK 582/11

Standard: 52881 (pełna treść orzeczenia)

Zasadą jest, iż w wyniku postępowania o zniesienie współwłasności powinno nastąpić całkowite zniesienie współwłasności, co w wypadku ustanowienia odrębnej własności lokali powinno oznaczać przyznanie wyodrębnionych lokali poszczególnym współwłaścicielom.

Przyznanie ich na współwłasność dwom lub więcej dotychczasowych współwłaścicieli może nastąpić, lecz tylko na ich wniosek dotyczący tych - wyraźnie określonych - lokali.

Postanowienie SN z dnia 4 czerwca 2003 r., I CKN 447/01

Standard: 59146 (pełna treść orzeczenia)