Wznowienie postępowania nieprocesowego

Według art. 524 k.p.c. zasadą jest dopuszczalność wznowienia postępowania nieprocesowego zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, a wyjątkiem niedopuszczalność takiego wznowienia ze względu na istnienie regulacji szczególnej, z której wynika możliwość zmiany albo uchylenia prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy. W związku z tym należy mieć na względzie różnorodność podstaw wznowienia postępowania, uregulowanych w art. 401, 401[1] i 403 k.p.c., a wyjaśniając kwestię, czy w konkretnej sytuacji istnienie szczególnej regulacji przewidującej uchylenie lub zmianę prawomocnego postanowienia orzekającego co do istoty sprawy wyłącza możliwość wznowienia postępowania zakończonego tym postanowieniem, każdorazowo trzeba ustalić, czy podstawy uchylenia lub zmiany, wynikające z danej regulacji szczególnej, pochłaniają w całości możliwe podstawy wznowienia lub też z tymi podstawami są zbieżne.

Należy odrzucić zapatrywanie, że dopuszczalność uchylenia prawomocnego postanowienia orzekającego co do istoty sprawy lub jego zmiany z jakiejkolwiek przyczyny niejako automatycznie prowadzi do niedopuszczalności wznowienia postępowania zakończonego takim postanowieniem, chociażby przyczyna ta nie pokrywała się albo nie wyczerpywała wszystkich możliwych podstaw wznowienia postępowania.

W razie istnienia szczególnej regulacji przewidującej dopuszczalność uchylenia albo zmiany prawomocnego postanowienia orzekającego co do istoty sprawy, wznowienie postępowania zakończonego takim postanowieniem jest wyłączone tylko w takim zakresie, w którym podstawa uchylenia albo zmiany określona w regulacji szczególnej pokrywa się z podstawami wznowienia postępowania. Jeśli więc dana podstawa wznowienia postępowania nie jest pochłonięta przez inną szczególną podstawę uchylenia albo zmiany prawomocnego postanowienia orzekającego co do istoty, to wówczas należałoby przyjąć dopuszczalność wznowienia. Chodzi przy tym jedynie o żądanie wznowienia postępowania przez uczestnika prawomocnie zakończonego postępowania (art. 524 § 1 k.p.c.), ponieważ odnośnie do zainteresowanego, który nie był uczestnikiem tego postępowania ustawodawca przyjął, że może on żądać wznowienia postępowania, jeżeli prawomocne postanowienie narusza jego prawa. Stosuje się wtedy przepisy o wznowieniu postępowania z powodu pozbawienia możności działania (art. 524 § 2 k.p.c.; por. uchwała SN z dnia 13 września 1967 r., III CZP 60/67).

Uchwała SN z dnia 10 lipca 2012 r., III CZP 81/11

Standard: 69794 (pełna treść orzeczenia)

Kwestia zakresu dopuszczalności wznowienia postępowania nieprocesowego pozostaje sporna w doktrynie i w orzecznictwie ze względu przewidziane w art. 524 § 1 k.p.c. wyłączenie możliwości takiego wznowienia w sytuacjach, kiedy „ postanowienie kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone”. I tak przykładowo w uchwale siedmiu sędziów z dnia 10 listopada 1969 r III CZP 56/69 Sąd Najwyższy przyjął dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania o ubezwłasnowolnienie, mimo istnienia specjalnego trybu z art. 559 k.p.c., przewidującego możliwość zmiany lub uchylenia postanowienia o ubezwłasnowolnieniu. Natomiast inne stanowisko w tej kwestii prezentowała judykatura w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku. 

Postanowienie SN z dnia 7 listopada 2002 r., V CKN 1258/00

Standard: 73075 (pełna treść orzeczenia)