Wynagrodzenie przewidziane w art. 145 § 1 k.c. a odszkodowanie

Pojęcie „wynagrodzenie” jest szersze niż pojęcie „odszkodowanie”. W razie powstania szkody, ten fakt jest brany pod uwagę przy określeniu wysokości i ewentualnie rodzaju należnego wynagrodzenia, choć należy się ono właścicielowi nieruchomości obciążonej także wtedy, gdy żadnej szkody nie poniósł. (por. np. uz. uchwał SN z dnia 1 grudnia 1979 r., III CZP 68/70 i z dnia 8 września 1988 r., III CZP 76/88 oraz uz. postanowienia SN z dnia 8 maja 2000 r., V CKN 43/00). Wynagrodzenie to może więc obejmować wyrównanie uszczerbku majątkowego, jaki właściciel nieruchomości poniósł na skutek ustanowienia służebności drogowej (por. np. postanowienie SN z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 517/07).

Uchwała SN z dnia 5 listopada 2014 r., III CZP 74/14

Standard: 48846 (pełna treść orzeczenia)

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności nie ma charakteru odszkodowawczego, pełni funkcję ceny i powinno stanowić świadczenie ekwiwalentne. Przysługuje za samo ustanowienie służebności i co do zasady jest jednorazowe.

Wyrok SN z dnia 12 lutego 2014 r., IV CNP 28/13

Standard: 67657 (pełna treść orzeczenia)

W ustawie mowa o ustanowieniu służebności „za wynagrodzeniem” (art. 145 § 1 k.c.), nie zaś „za odszkodowaniem”. Konsekwentnie trzeba przyjąć, że wolą ustawodawcy nie było wyłącznie wyrównanie uszczerbku, jaki następuje w majątku właściciela nieruchomości obciążonej wskutek ustanowienia służebności drogowej. Wynagrodzenie ma być ogólnie ekwiwalentem za znoszenie cudzego przejazdu i przechodu przez nieruchomość. 

W uzasadnieniu postanowienia SN z dnia 2 czerwca 2000 r., II CKN 1060/98 wskazano, iż nie stoi na przeszkodzie ustanowieniu służebności fakt, że nieruchomość obciążona straci nieco na wartości. Natomiast w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 maja 2000 r., V CKN 43/00  Sąd Najwyższy wywiódł, iż pojęcie wynagrodzenia jest szersze niż pojęcie odszkodowania. 

W razie powstania szkody, fakt ten musi być brany pod uwagę przy określeniu wysokości i ewentualnie rodzaju należnego wynagrodzenia, choć należy się ono właścicielowi nieruchomości obciążonej także wtedy, gdy żadnej szkody nie poniósł. Natomiast na właścicielu, który powołuje się na szkodę wyrządzoną mu na skutek obciążenia jego nieruchomości służebnością drogową, ciąży dowód zgodnie z regułą art. 6 k.c. 

Podobne wnioski płyną także z innych, publikowanych orzeczeń Sądu Najwyższego (por. m.in. uz. uchwał: z dnia 1 grudnia 1979 r., III CZP 68/70; z dnia 8 września 1988 r., III CZP 76/88).

Podzielając ten pogląd uznać trzeba, że przewidziane w art. 145 § 1 k.c. wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej bez względu na poniesienie szkody na skutek ustanowienia służebności i obejmuje wszystkie koszty i nakłady na urządzenie i utrzymanie drogi w zakresie, w jakim uprawniony ze służebności nie ponosi ich bezpośrednio. Wynagrodzenie, o jakim mowa, może także obejmować wyrównanie uszczerbku majątkowego, jaki właściciel nieruchomości obciążonej poniósł na skutek ustanowienia służebności drogowej, jednakże w takim przypadku właściciel nieruchomości obciążonej powinien wykazać, że go poniósł.

Postanowienie SN z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 517/07

Standard: 48845 (pełna treść orzeczenia)