Gmina jako przedsiębiorca; działalność gospodarcza gminy

Działalnością gospodarczą jest działalność gminy polegająca na gospodarowaniu gminnym zasobem nieruchomości (zob. wyroki SN: z 6 kwietnia 2023 r., II CSKP 507/22; z 5 stycznia 2011 r., III CSK 72/10, i z 6 czerwca 2014 r., III CSK 235/13).

Wyrok SN z dnia 14 grudnia 2023 r., II CSKP 1908/22

Standard: 79627 (pełna treść orzeczenia)

Sąd Najwyższy opowiedział się za przypisaniem gminie prowadzenia działalności gospodarczej m.in. wtedy, gdy zaspokaja ona zbiorowe potrzeby ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

Powstaje kwestia, objęta przedstawionym zagadnieniem prawnym, czy gmina na gruncie art. 305[1] w związku z art. 305[2] § 2 k.c. powinna być traktowana jako przedsiębiorca również wtedy, gdy swoje zadania własne w zakresie doprowadzania wody i odprowadzania ścieków oraz świadczone w ich ramach usługi powierza utworzonej w tym celu gminnej spółce, zapewniając jej możliwość korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., na podstawie umowy dzierżawy. Na to pytanie należy odpowiedzieć twierdząco.

Artykuł 305[1] k.c. posługuje się terminem "przedsiębiorca", a nie "przedsiębiorca przesyłowy", z czego wynika wniosek, że nie ma podstaw do utożsamiania podmiotu, na rzecz którego może być ustanowiona służebność przesyłu z przedsiębiorcą przesyłowym.

Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy realizowanym m.in. przez gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej lub zawiązywane przez gminę spółki, na które gmina może przenieść własność urządzeń przesyłowych lub umożliwić im ich eksploatację za pomocą umów prawa cywilnego. Gmina, realizując swoje zadania za pośrednictwem utworzonej w tym celu spółki, a nie gminnej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, nie jest przedsiębiorcą wodno-kanalizacyjnym w świetle art. 2 pkt 4 u.z.z.w., przymiot ten bowiem przysługuje utworzonej przez nią spółce. Pojęcia przedsiębiorcy na tle art. 305[1] i 305[2] § 2 k.c. nie można jednak odrywać od funkcji i celów tej regulacji, co przemawia za koniecznością jego rozszerzającej wykładni.

W konsekwencji nie ma podstaw do twierdzenia, że niemożność traktowania gminy jako przedsiębiorcy wodociągowo-kanalizacyjnego automatycznie skutkuje niemożnością przypisania jej przymiotu przedsiębiorcy na gruncie art. 305[1] w związku z art. 305[2] § 2 k.c.

Gmina, jako osoba prawna, na którą nałożono obowiązek zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków, jest w sensie podmiotowym przedsiębiorcą, spełniając także warunek przedsiębiorcy w znaczeniu funkcjonalnym, skoro przyłączyła infrastrukturę wodno-kanalizacyjną do swojej sieci, jest jej właścicielem i realizuje swoje zadania w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków, udostępniając urządzenia przesyłowe przedsiębiorcy wodno-kanalizacyjnemu w rozumieniu art. 2 pkt 4 u.z.z.w.

Za przedsiębiorcę w rozumieniu art. 305[1] i 305[2] k.c., będącego jednocześnie przedsiębiorcą wodno- kanalizacyjnym zgodnie z art. 2 pkt 4 u.z.z.w., można uznać gminę, jeżeli prowadzi działalność w zakresie zbiorowego zaopatrywania w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków przez gminne jednostki organizacyjne czy też urząd gminy (por. m.in. wyroki NSA z dnia 21 lipca 2005 r., OSK 1741/04 i z dnia 10 kwietnia 2014 r., II FSK 542/14).

Gmina realizując zadania własne w rozumieniu art. 7 u.s.g. poprzez zawieranie odpłatnych umów, mających charakter czynności gospodarczych, jest przedsiębiorcą (por. m.in. postanowienia SN z dnia 21 lipca 2011 r., V CZ 49/11, z dnia 19 października 1999 r., III CZ 112/99, z dnia 12 maja 2000 r., V CKN 756/00, z dnia 7 sierpnia 2003 r., IV CZ 90/03).

Ponadto, gmina może przyjmować różne warianty gospodarki wodno -ściekowej, w tym takie, w których nie będzie zajmować się bezpośrednio odprowadzaniem i doprowadzaniem wody i odprowadzaniem ścieków, lecz pośrednio, udostępniając urządzenia przesyłowe spółce, która wykorzystuje je zgodnie z przeznaczeniem.Uchwała SN z dnia 13 kwietnia 2017 r., III CZP 3/17).

Uchwała SN z dnia 13 kwietnia 2017 r., III CZP 3/17

Standard: 47161 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy