Zaskarżalność powołania i zwolnienia z funkcji kuratora spadku

Na postanowienie sądu o zwolnieniu z funkcji kuratora spadku i powołaniu w to miejsce innej osoby kuratorowi przysługuje apelacja.

Postanowienia zwalniającego dotychczasowego kuratora spadku i ustanawiającego w jego miejsce kuratorem inną osobę wykazuje wiele podobieństw do postanowienia, mocą którego sąd zwalnia z funkcji dotychczasowego zarządcę rzeczy wspólnej i powołuje w to miejsce nowego zarządcę (art. 931 § 2 w związku z art. 615 k.p.c.). To postanowienie uznawane jest zarówno w literaturze, jak i w judykaturze za orzeczenie merytoryczne, orzekające co do istoty sprawy (por. uz. uchwał SN z dnia 23 września 1999 r., III CZP 25/99, OSNC 2000, nr 3, poz. 45, z dnia 31 stycznia 2001 r., III CZP 51/00, z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 49/06, z dnia 26 lutego 2007 r., III CZP 149/07, OSNC 2009, nr 2, poz. 27).

Motywem do wydania postanowienia o zmianie osoby sprawującej funkcję jest na ogół nienależyte wykonywanie przez dotychczasowego zarządcę albo kuratora spadku swoich obowiązków. Zarządca i kurator spadku mają za zadanie zarządzać cudzym majątkiem, z tym że w przypadku kuratora spadku dochodzi obowiązek poszukiwania spadkobierców; obaj dysponują legitymacją procesową bierną i czynną w sprawach wynikających z zarządu (art. 935 § 1 zdanie drugie w związku z art. 615 i 667 § 2 k.p.c.). Skoro na potrzeby określenia charakteru orzeczenia za „sprawę” uznaje się orzekanie w przedmiocie zobowiązania zarządcy rzeczy wspólnej do wypłaty nadwyżki dochodów, zatwierdzenia sprawozdania zarządcy bądź udzielenia zarządcy zezwolenia na czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, to „sprawę” w tym znaczeniu wszczyna także wniosek o zmianę osoby kuratora spadku, a sąd orzekając o tym wniosku, orzeka co do jej istoty.

W świetle poglądów orzecznictwa przedmiotem orzeczenia co do istoty sprawy jest żądanie zawarte we wniosku o wszczęcie postępowania lub we wnioskach zgłoszonych w toku postępowania (por. postanowienie SN z dnia 17 marca 1970 r., II CR 159/70). Odmiennie niż w przypadku orzeczeń w kwestiach procesowych, chodzi tu o orzeczenia merytoryczne, których wyróżnikiem jest właściwe podłoże materialnoprawne, umożliwiające rozstrzygnięcie o żądaniu będącym przedmiotem postępowania (por. uz. uchwały SN z dnia 10 stycznia 2000 r., III CZP 30/99, OSNC 2000, nr 6, poz. 106). Takiego charakteru postanowienia zmieniającego osobę kuratora spadku nie zmienia okoliczność, że postanowienie to, analogicznie jak w przypadku zarządcy w sprawach związanych z zarządem współwłasnością i użytkowaniem, może zostać wydane z urzędu (art. 931 § 2 w związku z art. 667 § 2 k.p.c.).

Szczególny status kuratora spadku jako uczestnika postępowania w znaczeniu formalnym nie przemawia za odjęciem mu legitymacji do zaskarżenia postanowienia zwalniającego go z funkcji; kurator spadku jest uczestnikiem postępowania, a sprawa o zmianę kuratora niewątpliwie dotyczy jego praw w rozumieniu art. 510 k.p.c. 

Uchwała SN z dnia 2 kwietnia 2008 r., III CZP 12/08

Standard: 36996 (pełna treść orzeczenia)