Zezwolenie sądu opiekuńczego a jurysdykcja prewencyja notariusza

Zezwolenie sądu opiekuńczego przewidziane w art. 101 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wyłącza możliwość dokonania kontroli zamierzonej czynności (art. 50 prawa o notariacie) tylko w zakresie objętym prawomocnym orzeczeniem sądowym. 

Notariusz badając - stosownie do art. 50 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. - prawo o notariacie (Dz. U. Nr 33, poz. 176 ze zm.) - zgodność czynności prawnej z obowiązującymi przepisami nie wkracza w ogóle w sferę rozstrzygnięcia sądu opiekuńczego, który kierując się dobrem dziecka udzielił ochrony majątkowym interesom małoletniej Iwony Agnieszki B.

Umowy przenoszące prawo własności nieruchomości są szczególnie ważne zarówno z punktu widzenia interesu społecznego, jak i interesów kontrahentów. W związku z tym tylko forma aktu notarialnego i poddanie kontroli notariusza czynności prawnej mającej stanowić podstawę tego aktu zmierza do zapobiegania powstawaniu sporów i braku stabilności prawnej dokonanej czynności.

Notariusz w ramach zakreślonych w art. 50 prawa o notariacie sprawuje jurysdykcję prewencyjną, oddziałując na zainteresowanych kontrahentów, aby swoje stosunki prawne ukształtowali zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego. Postępowanie notarialne bowiem jest postępowaniem cywilnym, unormowanym przepisami prawa o notariacie.

Okoliczności, że ustawodawca w sferze szeroko rozumianych czynności notarialnych wyposażył organ niesądowy w środki mające zapewnić prawidłowość kształtowania obrotu prawnego, nie może ograniczać zakresu kontroli przewidzianej w art. 50 prawa o notariacie, co znalazło wyraz w treści podjętej uchwały, dostosowanej do okoliczności rozpoznawanej sprawy.

Niedopuszczalna jest natomiast kontrola merytorycznej zasadności prawomocnego orzeczenia sądowego. Niedopuszczalność ta wynika z zasady wyrażonej w art. 365 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., według której orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także i inne osoby. Wyjątek od tej zasady został przewidziany tylko dla sądu w postępowaniu karnym, i to wyłącznie w zakresie określonym w ustawie.

W odniesieniu do rozgraniczenia kompetencji sądu i notariatu orzecznictwo Sądu Najwyższego jest jednolite i ukształtowane (por. uchwały i ich uzasadnienia z dnia: 3 czerwca 1966 r. III CZP 45/66; 4 maja 1972 r. III CZP 28/72; 4 lipca 1986 r. III CZP 35/86).

Uchwała SN z dnia 29 maja 1990 r., III CZP 29/90

Standard: 32802 (pełna treść orzeczenia)