Sprawa z wniosku współwłaściciela nieruchomości o udzielenie zezwolenia na podstawie art. 199 k.c.

Sprawy na podstawie art 199 k.c. mają na celu nie doraźną ochronę współwłaściciela przed naruszeniami drugiego współwłaściciela, lecz definitywne, i przez to względnie trwałe unormowanie stosunków między współwłaścicielami, jeżeli chodzi o rozporządzenie rzeczą wspólną albo o podjęcie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. 

Orzeczenie na podstawie art. 199 k.c. - wydane w postępowaniu nieprocesowym po rozpoznaniu sprawy w kręgu wszystkich zainteresowanych w rozumieniu art. 510 k.p.c. oraz w obrębie faktów ilustrujących cel zamierzonej czynności, jak też interesy współwłaścicieli - wskazuje konkretne działanie, do którego daje tytuł, a ponadto określa faktyczne i prawne ramy tego działania (tak też: uz. uchwały SN z dnia 3 kwietnia 1986 r. III CZP 5/86 oraz uz. uchwały (7) SN z dnia 8 listopada 1989 r. III CZP 68/89)

Uchwała SN z dnia 23 kwietnia 1993 r., III CZP 36/93

Standard: 33422 (pełna treść orzeczenia)

Orzeczenie sądu wydane na podstawie art. 199 k.c. musi określać czynność, do dokonania której uprawnia to orzeczenie, i wskazywać jej granice. Orzeczenie rozstrzygające o dopuszczalności rozbudowy lokalu powinno więc określać sposób i zakres rozbudowy. Ponieważ kwestie z tym związane są regulowane przepisami prawa budowlanego (ustawa z dnia 24 października 1974 r. - Dz. U. Nr 38, poz. 229 ze zm.) i przepisami wykonawczymi do tego prawa, przepisy te nie mogą być pominięte przez sąd. Sposób i zakres rozbudowy lokalu muszą uwzględniać wymagania, jakie wynikają z tych przepisów. Sąd, orzekając w wymienionym zakresie, nie wkracza w kompetencje zastrzeżone dla organów administracji państwowej. Nie wykonuje mianowicie czynności wchodzących w zakres nadzoru urbanistyczno-budowlanego ani nadzoru techniczno-budowlanego, które to czynności zgodnie z art. 53 ust. 1 i 2 prawa budowlanego należą do terenowych organów administracji państwowej.

Uchwała SN z dnia 3 kwietnia 1986 r., III CZP 5/86

Standard: 33423 (pełna treść orzeczenia)

Sprawa z wniosku współwłaściciela nieruchomości o udzielenie zezwolenia na podstawie art. 199 k.c. na wybudowanie domu na nieruchomości wspólnej nie należy do kategorii spraw wymienionych w art. 618 k.p.c. Jeżeli współwłaściciel nieruchomości wystąpił do sądu z wnioskiem o udzielenie na podstawie art. 199 k.c. zezwolenia na wybudowanie domu na nieruchomości wspólnej, z wniosku zaś drugiego współwłaściciela wszczęte zostało postępowanie o zniesienie współwłasności, to sąd w sprawie o udzielenie wskazanego zezwolenia powinien na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zawiesić postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o zniesienie współwłasności nieruchomości.

Według art. 618 § 2 k.p.c. z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawach wymienionych w art. 618 § 1 k.p.c. jest niedopuszczalne. Sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności. Jeżeli jednak postępowanie o zniesienie współwłasności zostało wszczęte "po wydaniu wyroku", przekazanie następuje tylko wówczas, gdy sąd rewizyjny uchyli wyrok i sprawę przekaże do ponownego rozpoznania.

Z ostatnio przytoczonego trzeciego zdania art. 618 § 2 k.p.c. wynika, że do kategorii spraw z art. 618 § 1 k.p.c., co do których wchodziłoby w rachubę przekazanie ich do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności, należą sprawy, które rozpoznane odrębnie mogłyby być zakończone wyrokiem, a więc sprawy o roszczenia podlegające dochodzeniu w drodze powództwa.

Przepis art. 618 § 2 zdanie trzecie k.p.c., mówiąc o wydaniu wyroku w sprawie rozpoznanej odrębnie, ma na myśli - wobec braku jakiegokolwiek wyłączenia - wszystkie kategorie spraw z art. 618 § 1 k.p.c., także zatem sprawy wynikłe na tle rozliczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy, tj. z tytułu już zaistniałych faktów.

Do kategorii spraw z art. 618 § 1 k.p.c. nie należy zatem sprawa, w której Sąd ma rozstrzygnąć - na podstawie art. 109 k.c. - wniosek właściciela (współwłaściciela) o zezwolenie na dokonanie zamierzonej czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu. Należy zaś dodać, że rozstrzygnięcie sądu daje zainteresowanemu jedynie możność dokonania czynności, nie zobowiązuje go do jej wykorzystania.

Przy braku podstaw do przekazania do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności sprawy współwłaściciela nieruchomości o udzielenie - na podstawie art. 199 k.c. - zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, Sąd powinien postępowanie w tej sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zawiesić do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o zniesienie własności. Jakkolwiek w myśl pierwszego z powołanych przepisów zawieszenie postępowania nie jest obowiązkowe i zależy od uznania Sądu, to jednak, jak to już wyjaśniono w orzecznictwie Sądu Najwyższego, nie oznacza to dowolności tego uznania. Sąd powinien zatem zawiesić postępowanie, jeżeli przemawiają za tym względy celowości. Takie względy zachodzą w sprawie o udzielenie współwłaścicielowi nieruchomości zezwolenia na wybudowanie domu, gdy toczy się również postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości. Potrzeba rozstrzygnięcia o udzieleniu wskazanego zezwolenia może, jakkolwiek nie musi zdezaktualizować się w zależności od wyniku zakończenia postępowania o zniesienie współwłasności.

Uchwała SN z dnia 24 września 1981 r., III CZP 29/81

Standard: 31883 (pełna treść orzeczenia)