Możliwości zarobkowe zobowiązanego do alimentacji, który odbywa karę pozbawienia wolności

Możliwości zarobkowe zobowiązanego do alimentacji, który odbywa karę pozbawienia wolności i nie jest zatrudniony, ustala się według zasad określonych w art. 135 k.r.o. Z uwagi na okoliczności sprawy sąd może nie uwzględnić zmiany niekorzystnej dla możliwości zarobkowych zobowiązanego, jaką spowodowało umieszczenie go w zakładzie karnym (art. 136 k.r.o.).

Nie jest uzasadnione jednakowe traktowanie spraw wniesionych przeciwko sprawcom nieumyślnych przestępstw, w szczególności przestępstw komunikacyjnych, którzy swoim dotychczasowym postępowaniem nie dawali powodów do przypisywania im zachowań utrudniających realizację obowiązku alimentacyjnego, i spraw dotyczących osób skazanych za czyny popełnione z pobudek chuligańskich, w szczególności wymierzonych przeciwko rodzinie w okolicznościach wyraźnie wskazujących na negatywny stosunek sprawców do obowiązku alimentacyjnego.

Ze względu na treść art. 136 k.r.o., wprowadzającego ograniczenie czasowe przy nieuwzględnieniu zmiany możliwości zarobkowych zobowiązanego, sąd nie mógłby zastosować przewidzianej w tym przepisie sankcji w stosunku do osoby, przeciwko której dochodzone są świadczenia alimentacyjne po upływie trzech lat od umieszczenia w zakładzie karnym.

Ocena możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego musi uwzględniać realia społeczno-gospodarcze, które wpływają na jego sytuację życiową właśnie w tym aspekcie. Na tę sprawę zwracał uwagę Sąd Najwyższy jeszcze pod rządem kodeksu rodzinnego z 1950 r. (por. orzeczenie SN z 9 stycznia 1959 r., 3 CR 212/58) i wielokrotnie do tego powracał (por. m.in. uz. uchwały pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej SN z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86).

Pogląd, że brak jakichkolwiek zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego wyłącza – z uwagi na treść art. 135 k.r.o. – obowiązek spełnienia świadczeń alimentacyjnych, jest utrwalony zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie (zob. w szczególności: uchwała SN z 17 stycznia 1980 r., III CZP 86/79; wyrok SN z 27 lutego 1981 r., III CRN 21/81; uchwała SN z 24 lutego 1982 r., III CZP 61/81).

Uchwała SN (7) sędziów SN z dnia 26 maja 1995 r., III CZP 178/94

Standard: 31606 (pełna treść orzeczenia)

W praktyce sądowej częste są przypadki procesów o alimenty przeciwko osobom, które nie łożą na utrzymanie rodziny z powodu odbywania kary pozbawienia wolności. Wykładnikiem możliwości zarobkowych zobowiązanego, jeśli nie ma on majątku, z którego dochody można by przeznaczyć na zaspokojenie potrzeb uprawnionego do alimentów, są należności, jakie skazany może uzyskać za pracę wykonywaną w zakładach karnych. Skazani obciążeni świadczeniami alimentacyjnymi zatrudniani są w pierwszej kolejności, przy pracach wysoko wynagradzanych, a przypadająca im należność może być znacznie podwyższona.

Wytyczne SN z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86

Standard: 11322 (pełna treść orzeczenia)