Wyrok z dnia 1981-02-27 sygn. III CRN 21/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 21/81

Wyrok SN z dnia 27 lutego 1981 r.

Okoliczności ustalone w sprawie o zasądzenie alimentów, w tym fakt odbywania zasadniczej służby wojskowej, nie uzasadniają żądania zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego na podstawie art. 138 k.r.o.

Przewodniczący: Sędzia SN S. Dmowski (sprawozdawca). Sędziowie SN: J. Ignatowicz, Z. Trybulski.

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, E. Wiśniewskiej, po rozpoznaniu sprawy z powództwa M. C. przeciwko J. C. i Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Rejonowego w P. z dnia 28 lipca 1980 r.

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w P., wyrokiem z dnia 28.VII.1980 r. pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy tegoż Sądu wydany na podstawie wyroku z dnia 27.I.1978 r. w części zasądzającej alimenty od M. C. na rzecz małoletniego syna J. C. za okres od 26.X.1977 r. do 15.X.1979 r., ustalając, że w okresie tym M. C. pełnił zasadniczą służbę wojskową i nie pobierał żadnego wynagrodzenia, jak również nie posiadał majątku, który przynosiłby mu dochody.

Wyrok ten uprawomocnił się bez zaskarżenia w trybie zwykłym.

W dniu 26.I.1981 r. Minister Sprawiedliwości wniósł od powyższego wyroku rewizję nadzwyczajną, w której zarzucając rażące naruszenie prawa, a mianowicie art. 840 k.p.c. oraz art. 138 k.r.o. w związku z art. 14 ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (Dz. U. Nr 27, poz. 157 z późn. zm.), zgłosił wniosek o jego uchylenie i oddalenie powództwa albo przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy uchylając zaskarżony wyrok i przekazując sprawę Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania miał na uwadze, co następuje:

Zarzut rażącego naruszenia art. 840 k.p.c. nie jest słuszny. Wprawdzie Sąd Rejonowy użył w sentencji zaskarżonego rewizją nadzwyczajną wyroku określenia "pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy", a więc określenia zawartego w art. 840 k.p.c., niemniej jednak nie może z tego wyprowadzać wniosku, iż ten właśnie przepis przyjął za podstawę rozstrzygnięcia, skoro w uzasadnieniu wyroku powołał wyraźnie (prawidłowo) przepis art. 138 k.r.o. Redakcja sentencji nie może w takim wypadku decydować o podstawie rozstrzygnięcia, a zwłaszcza w sytuacji, gdy dyspozycje obu przepisów są podobne i uzależniają możliwość zwolnienia się osoby zobowiązanej (dłużnika) od obowiązku wynikającego z wyroku czy też ugody od wystąpienia zdarzenia powodującego zmianę stosunków.

Uzasadniony jest natomiast zarzut rażącego naruszenia art. 138 k.r.o. i art. 14 ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (Dz. U. Nr 27, poz. 157 z późn. zm.).

Przede wszystkim Sąd Rejonowy, zwalniając M. C. od obowiązku płacenia alimentów na rzecz małoletniego syna J. C. za okres odbywania zasadniczej służby wojskowej, nie rozważył, czy w okolicznościach konkretnego wypadku, gdy zobowiązany do alimentów odbywał służbę wojskową już w czasie ich zasądzenia, okoliczność ta może stanowić podstawę z art. 138 k.r.o. do zmiany orzeczenia w tym przedmiocie. Tymczasem z brzmienia tego przepisu wynika jednoznacznie, że można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczących obowiązku alimentacyjnego tylko w razie zmiany stosunków. Zarówno wykładnia gramatyczna, jak i logiczna prowadzą do wniosku, iż jedynie zmiana stosunków zaistniała po zamknięciu rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku zasądzającego alimenty, może uzasadniać żądanie zmniejszenia lub ograniczenia czasu trwania świadczeń alimentacyjnych. Dotyczy to także, a nawet tym bardziej żądania ograniczenia obowiązku alimentacyjnego za okres poprzedzający wytoczenie powództwa. Tylko takie rozwiązanie może być uznane za nienaruszające wyrażonej w art. 365 § 1 k.p.c. zasady, iż orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe.

Powyższe uwagi prowadzą do wniosku, że okoliczności (fakty) ustalone w sprawie o zasądzenie alimentów, w tym fakt odbywania zasadniczej służby wojskowej, nie uzasadniają żądania zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego na podstawie art. 138 k.r.o. W wypadku zasądzenia alimentów od ojca na rzecz dziecka mimo ustalenia, że ojciec odbywa zasadniczą służbę wojskową, nie pobiera wynagrodzenia i nie posiada majątku przynoszącego dochody, orzeczenie o alimentach powinno być zwalczane w drodze rewizji. Zobowiązany do alimentów wyrokiem Sądu Rejonowego w P. z dnia 27.I.1978 r. M. C. z tego środka zaskarżenia nie skorzystał, chociaż od 3 miesięcy odbywał już służbę wojskową.

W tych warunkach nie może on dochodzić uchylenia obowiązku alimentacyjnego, i to za okres poprzedzający wydanie wyroku zasądzającego alimenty, na podstawie art. 138 k.r.o. z powołaniem się tylko na fakt odbywania zasadniczej służby wojskowej.

Przytoczone wyżej argumenty uzasadniają zarzut rewizji nadzwyczajnej rażącego naruszenia art. 138 k.r.o. i uzasadniają uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i wyjaśnienia czy po wydaniu wyroku z dnia 27.I.1978 r. nie wystąpiły nowe okoliczności, które doprowadziły do zmiany stosunków i uzasadniały żądanie zmiany orzeczenia w przedmiocie obowiązku alimentacyjnego powoda M. C.

Zarzut rażącego naruszenia art. 14 ustawy o funduszu alimentacyjnym jest oczywiście słuszny i nie wymaga szerszego omówienia. Jego zasadność nie daje jednak podstaw do uwzględnienia zasadniczego wniosku rewizji nadzwyczajnej o uchylenie wyroku i oddalenie powództwa w całości.

W orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.III.1978 r. III CRN 20/78 - OSNCP 1978, z. 5-6, poz. 104), że powołany wyżej przepis wyłącza powództwo z art. 138 k.r.o. o uchylenie lub ograniczenie obowiązku alimentacyjnego za okres miniony, ale tylko za okres, w którym alimenty wypłacane były przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z funduszu alimentacyjnego i tylko do wysokości kwot wypłaconych przez ten Zakład. W tym zakresie brak jest dostatecznych ustaleń. Tym samym brak było warunków do ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy, chociażby co do części żądania pozwu.

Marginesowo zauważyć należy, że wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, mimo że Zakład ten był również pozwany w sprawie.