Uchwała z dnia 1980-01-17 sygn. III CZP 86/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 86/79

Uchwała z dnia 17 stycznia 1980 r. 

Okoliczność, że ojciec dziecka nie jest w stanie świadczyć na rzecz dziecka środków utrzymania i wychowania z powodu odbywania zasadniczej służby wojskowej, braku dochodów i majątku, wyłącza - ze względu na brak przesłanek z art. 135 k.r.o. - dopuszczalność zasądzenia alimentów w tym celu, aby umożliwić dziecku otrzymanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego (ustawa z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym - Dz.U. Nr 27, poz. 157).

Przewodniczący: Sędzia SN H. Dąbrowski. Sędziowie SN: K. Piasecki (sprawozdawca), F. Wesely.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Izabeli S. i Marii S. przeciwko Andrzejowi B. o ustalenie ojcostwa, alimenty i zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 22 listopada 1979 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy okoliczność, że ojciec dziecka nie jest w stanie łożyć na jego utrzymanie wobec odbywania zasadniczej służby wojskowej i braku dochodów oraz majątku, matka zaś dziecka zmuszona jest korzystać z bezpłatnego urlopu macierzyńskiego, uzasadnia - na podstawie art. 135 k.r.o. zasądzenie od tegoż ojca dziecka renty alimentacyjnej, aby umożliwić temuż dziecku otrzymanie tej renty z funduszu alimentacyjnego?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne nasunęło się na tle następującego stanu faktycznego sprawy. Sąd Rejonowy zasądził w związku z ustaleniem ojcostwa na rzecz małoletniego dziecka alimenty za okres od 11.VII.1978 r. do dnia 24.I.1979 r. po 600 zł miesięcznie, i po 1.000 zł miesięcznie za okres od dnia 25.I.1979 r. do dnia 23.IV.1979 r. Sąd ten ustalił, że pozwany do dnia 23.IV.1979 r. pracował jako tokarz i zarabiał około 3.000 zł miesięcznie. W dniu zaś 24.IV.1979 r. powołany został do wojska i służbę wojskową odbywać będzie do wiosny 1981 r. W tym okresie nie będzie miał możliwości świadczyć na koszty utrzymania i wychowania dziecka. Nie ma znaczenia fakt, że matka dziecka korzysta z urlopu bezpłatnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 135 § 1 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych możliwości zobowiązanego. Z tego unormowania wynika, że brak po stronie zobowiązanego jakichkolwiek możliwości zarobkowych i majątkowych zwalnia go od obowiązku alimentacyjnego. Stan tego rodzaju może być wynikiem różnych przyczyn. Za taka przyczynę musi być uznane powołanie do odbywania zasadniczej służby wojskowej ojca małoletniego dziecka, jeżeli nie ma on poza praca, którą wykonywał przed powołaniem do wojska, żadnych innych dochodów i majątku, który mógłby służyć w drodze egzekucji na zaspokojenie zasądzonych w związku z tym świadczeń alimentacyjnych.

Obowiązujące prawo nie pozwala na przyjęcie takiej wykładni przepisu art. 135 § 1 k.r.o., w myśl której brak możliwości zarobkowych spowodowanych powołaniem do odbywania zasadniczej służby wojskowej nie byłby brany pod uwagę z tym ewentualnie uzasadnieniem, że powstające w tym czasie zaległości alimentacyjne mogą być spłacone przez zobowiązanego po zakończeniu służby wojskowej i po podjęciu pracy zarobkowej.

Środki bowiem utrzymania i wychowania służą do zaspokojenia bieżących potrzeb dziecka, i to stosownie do możliwości zarobkowych i majątkowych dłużnika. Zmiana zaś jego stosunków majątkowych uzasadnia powództwo o zmianę z art. 138 k.r.o. (uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 25.X. 16.XI.1945 r. I Co 41/64 - OSN 1956, poz. 3).

Uwzględnienie powyższej wykładni art. 135 § 1 k.r.o. musi być założeniem - jak słusznie zresztą dał temu wyraz Sąd Wojewódzki w treści swojego pytania- rozstrzygnięcia zagadnienia związanego z utworzeniem funduszu alimentacyjnego. Chodzi w istocie przede wszystkim o podstawy i charakter świadczeń wypłaconych na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 lipca 1974 o funduszu alimentacyjnym (Dz. U. Nr 27, poz. 157) i ich stosunek do przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego regulującego obowiązek alimentacyjny.

W myśl art. 1 i 4 ust. 2 wspomnianej ustawy o funduszu alimentacyjnym jest on przeznaczony na wypłatę świadczeń pieniężnych dla dzieci i innych osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania świadczeń alimentacyjnych. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłaca się w wysokości bieżących świadczeń alimentacyjnych.

Dla rozważanego jednak zagadnienia mają zasadnicze znaczenie postanowienia art. 12 i 13 ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym. Wynika z nich bowiem, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie maja charakteru pierwotnego, lecz przeciwnie, maja one charakter wtórny, zależą od prawomocnego ustalenia świadczeń alimentacyjnych w odpowiednim tytule egzekucyjnym, którego podstawę materialnoprawną stanowią przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczące obowiązku alimentacyjnego.

Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, który wypłaca odpowiednie sumy na zaspokojenie należności alimentacyjnych, przysługuje w stosunku od dłużnika roszczenie regresowe aż do pełnego pokrycia wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Wiąże się to z tym, że egzekucja na podstawie odpowiedniego tytułu wykonawczego toczy się dalej po wydaniu decyzji w przedmiocie wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Z takiego charakteru funduszu alimentacyjnego i zasad jego funkcjonowania wynika, że ma on charakter instytucji, która ma usuwać ujemne skutki wynikające dla wierzyciela w związku z niemożnością "wyegzekwowania świadczeń alimentacyjnych". Do zadań funduszu alimentacyjnego nie należy natomiast realizacja obowiązku alimentacyjnego, niezależnie od możliwości osób zobowiązanych do świadczenia alimentów. Ta cecha charakterystyczna funduszu alimentacyjnego w obecnym jego kształcie wynika też pośrednio z ochrony interesów funduszu alimentacyjnego przewidzianej w art. 14 ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 14 marca 1978 r. III CRN 20/78 (OSNCP 1978, z. 5-6, poz. 104).

Z tych wszystkich względów niedopuszczalne jest zasądzenie przez sąd świadczeń alimentacyjnych wskutek braku przesłanek do ich zasądzenia w rozumieniu art. 135 § 1 k.r.o. Równałoby się to bowiem przerzuceniu w sposób ostateczny obowiązku świadczenia z właściwego dłużnika na fundusz alimentacyjny. A to stanowiłoby wyjście poza funkcje tego funduszu w obecnym stanie prawnym.

OSNC 1980 r., Nr 5, poz. 88