Ochrona interesów, które mogą zostać naruszone w razie dobrowolnego poddania się egzekucji w akcie notarialnym

Jeżeli dobrowolne poddanie się egzekucji świadczeń alimentacyjnych nie prowadzi do jednoznacznych i oczywistych ocen, usprawiedliwiających a limine odmowę nadania klauzuli wykonalności, istnieje możliwość uruchomienia środków prawnych służących ochronie osób, których interesy mogą zostać naruszone wskutek prowadzenia egzekucji należności alimentacyjnych w następstwie dobrowolnego poddania się egzekucji w akcie notarialnym. Potrzeba ochrony interesu prawnego osoby trzeciej może wystąpić w przypadku konkurencji egzekwowanych należności i konieczności zastosowania zasady pierwszeństwa zaspokojenia należności alimentacyjnych(art. 1025 § 1 pkt 2 k.p.c.).

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 11 października 1980 r. III CZP 37/80, a także w uchwale z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZP 41/10 oraz w wyroku z dnia 14 listopada 2008 r., V CSK 163/08 uznał, że w wypadku gdy egzekucja należności alimentacyjnych uniemożliwia zaspokojenie wierzytelności innego wierzyciela, może on w drodze powództwa przeciwko osobie, na której rzecz egzekwowane są należności alimentacyjne, żądać ustalenia na podstawie art. 527 i następ. k.c., że przysługuje mu prawo zaspokojenia swej wierzytelności przed egzekwowanymi należnościami alimentacyjnymi.

Wierzyciel odsunięty od zaspokojenia może także korzystać – w ramach podstawienia w prawa dłużnika egzekwowanego (por. art. 887 § 1 w zw. z art. 902 i art. 909 k.p.c.) - z powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności albo z powództwa o zmianę tytułu obejmującego obowiązek alimentacyjny bądź stwierdzenie, że obowiązek ten wygasł.

Każdy z tych środków może stanowić - jak trafnie podnosi się w doktrynie i judykaturze - jedno z powództw w sporze o ustalenie nieistnienia prawa objętego planem podziału, na który powołuje się ustawodawca w art. 1028 § 4 k.p.c. (uchwała S N z dnia 11 października 1980 r., III CZP 37/80, uchwała SN z dnia 11 października 1980 r., III CZP 37/80).

Wskazane środki ochrony, z których osoby trzecie a także prokurator mogą skorzystać i z reguły będą miały zastosowanie w okolicznościach, których ocena prawna nie jest jednoznaczna i oczywista, nie mogą wyłączać przyjętego w uchwale uprawnienia sądu w sytuacjach nadzwyczajnych.

Konkludując przedstawione rozważania stwierdzić należy, że dłużnik może na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. poddać się w akcie notarialnym egzekucji świadczeń alimentacyjnych, w związku z czym dopuszczalne jest nadanie takiemu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności, jeżeli przedłożony przez wierzyciela wypis tego aktu spełnia wszystkie pozostałe ustawowe wymagania tytułu egzekucyjnego i obejmuje obowiązek, który nadaje się do wykonania w drodze egzekucji. Stwierdzenie to należy opatrzyć zastrzeżeniem, że jeżeli z treści aktu notarialnego oraz zawartego w nim oświadczenia dłużnika alimentacyjnego o poddaniu się egzekucji wynika w sposób oczywisty, że zostało złożono w celu obejścia prawa, nie zaś wykonania obowiązku świadczenia alimentów, to wykreowanemu w taki sposób tytułowi egzekucyjnemu sąd może odmówić nadania klauzuli wykonalności.

Uchwała SN z dnia 4 grudnia 2013 r., III CZP 85/13

Standard: 21841 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy