Koszty procesu a odsetki na podstawie art. 481 § 1 k.c.

Uwaga zmiana przepisu!

Art. 98 § 1[1] k.p.c. Od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.

Teza orzeczenia

Przepis art. 481 § 1 k.c. nie ma zastosowania do świadczeń pieniężnych zasądzonych prawomocnym orzeczeniem o kosztach procesu.

Brak przepisu umożliwiającego doliczanie odsetek do świadczeń pieniężnych zasądzonych prawomocnym orzeczeniem o kosztach procesu nie może być postrzegany jako luka, upoważniająca do stosowania art. 481 k.c. Regulacja w zakresie wysokości kosztów jest autonomiczna, pełna i wyczerpująca, jeżeliby więc prawodawca zdecydował się na zmianę w tym zakresie, powinien wyraźnie to zademonstrować uchwaleniem wyraźnego przepisu, jak np. uczynił to w art. 105 § 2 k.p.c., postanawiając, że w pewnych sytuacjach obowiązek zwrotu kosztów procesu ma charakter solidarny (por. art. 366 k.c.).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 1996 r., I CKU 40/96 – wystarczającej podstawy obłożenia kosztów procesu odsetkami za opóźnienie nie stanowią także racje ekonomiczne, czyli odpłatność za korzystanie z cudzego kapitału oraz „bodźcowe oddziaływanie” na dłużnika; taką podstawą może być wyłącznie wyraźne unormowanie, którego brak. Warto zaznaczyć, że w doktrynie niemieckiego prawa postępowania cywilnego oraz w orzecznictwie, przy podobnym stanie prawnym, powszechnie i konsekwentnie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kosztów ma charakter wyłącznie procesowy, zatem – wobec braku stosownego unormowania – nie ma możliwości dochodzenia odsetek od zasądzonych kosztów procesu. Podobny pogląd prezentowano w judykaturze przedwojennej, przed wejściem w życie kodeksu postępowania cywilnego z 1932 r. (por. orz. SN z dnia 19 stycznia 1926 r., III Rw 2018/25).

W konsekwencji skład rozstrzygający zagadnienie prawne nie znalazł argumentów uzasadniających odstąpienie od uchwały Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1996 r., III CZP 1/96, w związku z czym, podzielając ją, orzekł, jak na wstępie.

Uchwała SN z dnia 20 maja 2011 r., III CZP 16/11

Standard: 53249 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 481 § 1 k.c. nie ma zastosowania do zobowiązań pieniężnych z prawomocnego rozstrzygnięcia o kosztach procesu cywilnego.

W uchwale z dnia 10 lutego 1995 r. III CZP 8/95 Sąd Najwyższy wypowiedział pogląd, według którego art. 358[1] § 3 k.c. nie ma zastosowania do zobowiązań wynikających z prawomocnego rozstrzygnięcia o kosztach procesu cywilnego. 

Artykuł 481 § 1 k.c. bowiem, podobnie jak art. 358[1] § 3 k.c. w odniesieniu do możliwości waloryzacji sądowej, uzależnia obowiązek zapłaty przez dłużnika odsetek za opóźnienie od rodzaju świadczenia, a w szczególności od tego, czy jest to świadczenie pieniężne. Uzasadnia to wniosek, że skoro w istocie rzeczy chodzi o analogiczny z punktu widzenia prawa procesowego problem, to argumentację przytoczoną przez Sąd Najwyższy na uzasadnienie tezy sformułowanej w uchwale z dnia 10 lutego 1995 r. można uznać za adekwatną również do sytuacji polegającej na tym, że wierzyciel z tytułu rozstrzygnięcia o kosztach procesu domaga się od swego dłużnika odsetek ustawowych w związku z nieterminową zapłatą tych kosztów.

Przytoczone obszernie rozumowanie Sądu Najwyższego, prowadzące do konkluzji, że w odniesieniu do zobowiązania z tytułu kosztów procesu nie wchodzi w grę zastosowanie art. 358[1] § 3 k.c., jednoznacznie wskazuje na to, iż również wykluczona jest możliwość uwzględnienia żądania wierzyciela, by zasądzić na jego rzecz odsetki ustawowe w związku z opóźnieniem się dłużnika z zapłatą kosztów procesu.

Uznać zatem należy, że orzeczenie o kosztach procesu w ramach danej sprawy jest ostateczne, i to bez względu na to, czy po jego uprawomocnieniu pojawiła się nowa okoliczność, jak np. wskazany przez powódkę w niniejszej sprawie fakt, iż dłużnik dopuszcza się wspomnianego opóźnienia w realizacji tego orzeczenia. Poza tym, jeżeliby ustawodawca w omawianej sytuacji zamierzał nałożyć na dłużnika obowiązek płacenia odsetek, musiałby dać temu stosowny wyraz, czego jednak zaniechał.

Uchwała SN z dnia 31 stycznia 1996 r., III CZP 1/96

Standard: 19438 (pełna treść orzeczenia)