Akcesoryjny charakter kosztów procesu w stosunku do przedmiotu sporu

Koszty procesu są powodowane koniecznością poddania się określonemu ustawowo postępowaniu sądowemu w celu uzyskania w drodze orzeczenia urzeczywistnienia normy prawnej. Mają one w stosunku do przedmiotu sporu charakter akcesoryjny (m.in. uchwała (7) SN z dnia 25 czerwca 1966 r., III PZP 16/66), w związku z czym postanowienie o kosztach procesu nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie, lecz orzeczeniem rozstrzygającym o żądaniu, które aktualizuje sam fakt wszczęcia procesu i prowadzenia postępowania niezależnie od przedmiotu sporu.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 grudnia 1996 r., I CZ 30/96, przepisy kodeksu postępowania cywilnego zawierają uregulowania, które wprost wykluczają możliwość traktowania postanowień sądu o kosztach procesu jako orzeczeń kończących postępowanie w sprawie.

Wyraźne rozróżnienie pomiędzy orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie a orzeczeniem o kosztach procesu wynika z art. 108 § 1 k.p.c., określającego chwilę, w której sąd ma obowiązek orzec o kosztach procesu. Tak samo ujmuje koszty procesu art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c., który wśród innych postanowień wymienia postanowienie o zwrocie kosztów, co byłoby zbędne, gdyby - ze względu na treść zdania pierwszego § 1 - orzeczenie o kosztach procesu było orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie.

Uchwała SN z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 36/09

Standard: 18307 (pełna treść orzeczenia)

Roszczenie o zwrot kosztów ma z reguły charakter akcesoryjny, nie może więc być przedmiotem osobnego procesu i zarówno jego powstanie i dalsze istnienie uzależnione są od treści orzeczeń dotyczących właściwego przedmiotu rozstrzygnięcia danego sporu. 

Uchwała SN z dnia 23 czerwca 1951 r., C 67/51

Standard: 50600 (pełna treść orzeczenia)