Uchwała z dnia 1951-06-23 sygn. C 67/51

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt C 67/51

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 23 czerwca 1951 r.

Przewodniczący: p.o. Prezes W. Święcicki; Sędziowie: M. Lisiewski, dr B. Dobrzański (sprawozdawca), dr J. Marowski, Z. Wasilkowska, Z. Wiszniewski, J. Kamiński.

Sąd Najwyższy rozpoznawał przedstawione do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów pytanie prawne wynikłe w sprawie z powództwa Jana R. przeciwko Skarbowi Państwa o 100.000 zł:

"Czy w rozumieniu art. 101 kod. post. cyw. należy uznać powoda za stronę przegrywającą i zasądzić od niego koszty procesu wszystkich instancji również wówczas, gdy powództwo było usprawiedliwione, lecz utraciło podstawę prawną dopiero po wydaniu wyroku przez Sąd Apelacyjny na skutek zmiany ustawodawstwa?"

Sąd Najwyższy uchwalił następującą zasadę prawną:

"W rozumieniu art. 101 kod. post. cyw. należy uznać powoda za stronę przegrywającą i zasądzić od niego na żądanie pozwanego koszty procesu wszystkich instancji również wówczas, gdy powództwo było w chwili wniesienia pozwu, a także następnie w czasie rozpoznawania sprawy przez sądy I i II instancji usprawiedliwione, lecz w III instancji podlega oddaleniu wobec zaszłej po wydaniu wyroku II instancji zmiany ustawodawstwa".

Uzasadnienie

Z treści postawionego pytania wynika, iż chodzi w nim o rozstrzygnięcie zagadnienia powstałego pod rządem dotychczasowych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, jakie obowiązywały do dnia 1 stycznia 1951 r. Te przepisy więc należy mieć na uwadze także przy udzielaniu odpowiedzi. Ponadto Sąd Najwyższy ograniczył się z uwagi na treść postawionego pytania do rozważenia przypadku, gdy powód po zmianie ustawodawstwa podtrzymał żądanie zasądzenia dochodzonego roszczenia.

W myśl art. 101 k.p.c. "strona przegrywająca sprawę obowiązana jest na żądanie przeciwnika zwrócić mu koszty procesu". Jakkolwiek z mocy art. 109 § 1 k.p.c. "w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji sąd rozstrzygnie również o kosztach", to jednak definitywnie o tym, która strona "przegrywa sprawę" i obowiązana jest na żądanie przeciwnika zwrócić mu koszty procesu, decyduje ostateczny wynik sprawy. Jeżeli sąd wyższej instancji uchyla lub zmienia orzeczenie sądu instancji niższej co do przedmiotu sprawy, to równocześnie uchyla lub zmienia także zawarte w wyroku postanowienie dotyczące obowiązku zwrotu kosztów. Roszczenie o zwrot kosztów ma z reguły charakter akcesoryjny, nie może więc być przedmiotem osobnego procesu i zarówno jego powstanie i dalsze istnienie uzależnione są od treści orzeczeń dotyczących właściwego przedmiotu rozstrzygnięcia danego sporu. Skoro jedna tylko strona ostatecznie "przegrywa sprawę", choćby nawet w niższych czy poprzednich instancjach uzyskała wyroki dla siebie korzystne, to w rozumieniu art. 101 k.p.c. jeden tylko w rezultacie istnieje obowiązek zwrotu kosztów procesu obciążający właśnie tę stronę przegrywającą i to w stosunku do kosztów całego procesu, a nie tylko za instancję, w której zapadł wyrok rozstrzygający prawomocnie sprawę na niekorzyść danej strony.

Junctim między przegraniem sprawy a obowiązkiem zwrotu kosztów całego procesu stanowi zasadę ogólną przyjętą nie tylko w kodeksie postępowania cywilnego i odpowiednio w postępowaniu niespornym, ale także w ustawach, które poprzednio obowiązywały na obszarze Polski jako też w ustawodawstwie innych państw, w szczególności także Związku Radzieckiego.

Od powyższej zasady zależności obowiązku zwrotu kosztów od wyniku sprawy kodeks postępowania cywilnego wprowadza pewne wyjątki. Biorąc rzecz przykładowo, taki wyjątek zachodzi, i to co do kosztów całego procesu, w przypadkach z art. 103 k.p.c., a co do części tych kosztów nakładanych na stronę "niezależnie od wyniku sprawy" w przypadkach z art. 104 i 367 k.p.c. Nie ma jednak żadnego przepisu, który by nawet w drodze szerokiej wykładni dewolutywnej pozwalał na przyjęcie tezy, że powód nie jest obowiązany do zwrotu na żądanie pozwanego kosztów całego procesu w przypadku, gdy "powództwo było usprawiedliwione, lecz utraciło podstawę prawną dopiero po wydaniu wyroku przez Sąd Apelacyjny na skutek zmiany ustawodawstwa".

Z zasad powyższych na postawione pytanie należy odpowiedzieć twierdząco.

OSN 1951 r., Nr 3, poz. 63