„Wykrycie błędu”, o którym mowa w art. 88 § 2 k.c.

O wykryciu błędu można mówić wtedy, jeżeli zaistnieje stan faktyczny, w którym każda racjonalnie postępująca i należycie dbająca o swe interesy osoba zdałaby sobie sprawę, iż składając oświadczenie woli działała pod wpływem błędu. 

Sformułowanie „wykrycie błędu", o którym mowa w art. 88 § 2 k.c., należy rozumieć jako definitywne powzięcie wiadomości o błędzie, a nie tylko możliwość uzyskania takiej wiedzy.

Przez wykrycie błędu w rozumieniu art. 88 § 2 k.c. należy rozumieć uzyskanie przez błądzącego pozytywnej wiedzy co do rzeczywistego stanu rzeczy w zakresie okoliczności decydujących o wadzie oświadczenia woli, dotyczących treści czynności prawnej, i nie jest w tej mierze wystarczająca możliwość dowiedzenia się o miarodajnych okolicznościach, ewentualnie powzięcie podejrzeń o fałszywości uprzedniego przeświadczenia (por. wyroki SN z dnia 28 kwietnia 1967 r., I CR 563/66, z dnia 9 lutego 2017 r., III CSK 60/16, z dnia 9 sierpnia 2018 r., V CSK 435/17 i z dnia 22 marca 2019 r., I CSK 257/18). Nawet gdyby uznać – jak proponuje się to niekiedy w doktrynie – że powzięcie tych podejrzeń ma pewne znaczenie, powinno bowiem skłonić błądzącego do zbadania rzeczywistego stanu, roczny termin do uchylenia się od skutków oświadczenia woli nie mógłby rozpocząć biegu przed upływem czasu, który byłby potrzebny starannej stronie do przeprowadzenia tych badań. Z tego punktu widzenia istotny jest całokształt okoliczności, w tym ewentualne przyczyny mogące opóźniać taką weryfikację.

Wyrok SN z dnia 9 września 2022 r., II CSKP 264/22

Standard: 67739 (pełna treść orzeczenia)

Pojęcia „wykrycie błędu”, literalnie oznacza powzięcie wiadomości o rzeczywistym stanie rzeczy, różnym od tego, który za prawdziwy przyjmowała osoba składająca oświadczenie woli i dotyczącego okoliczności istotnych dla wzruszanego oświadczenia woli. 

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2017 r., III CSK 60/16 oraz z dnia 22 marca 2019 r., I CSK 257/18 o  wykryciu błędu wyznaczającym początek biegu terminu do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli, decyduje stan świadomości osoby powołującej się na błąd. Chodzi przy tym o stan wiedzy o istnieniu okoliczności oddziałującej na treść czynności prawnej, a nie, jak w niektórych innych sytuacjach, także możliwość dowiedzenia się o miarodajnej okoliczności. 

Dążenie do stabilizacji stosunków, a zatem do uzyskania pewności co do sytuacji prawnych, w jakich znajdują się składający oświadczenia woli i ich adresaci, może uzasadniać - zwłaszcza w profesjonalnym obrocie - uwzględnienie także zobiektywizowanych kryteriów oceny zachowania, a mianowicie odwołanie się do wzorca racjonalnego i  należycie dbającego o interesy własne jego uczestnika.

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 112/20

Standard: 59106 (pełna treść orzeczenia)