Wyrok z dnia 1967-04-28 sygn. I CR 563/66

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 563/66

Wyrok z dnia 28 kwietnia 1967 r.

Pozew może być traktowany jako pismo zawierające oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli, gdyż forma pisemna jest w tym wypadku zachowana, lecz jako datę uchylenia się należy przyjąć nie chwilę wniesienia, a moment doręczenia pozwu, gdyż dopiero wówczas oświadczenie o uchyleniu się zostaje złożone drugiej stronie (art. 88 § 1 k.c.).

Przewodniczący: sędzia H. Dąbrowski. Sędziowie: J. Ignatowicz (sprawozdawca), W. Kuryłowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w S. przeciwko Sergiuszowi O. o uznanie za nieważną umowy przeniesienia własności nieruchomości, na skutek rewizji pozwanego od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 1966 r.,

zaskarżony wyrok w ten tylko sposób zmienił, że uchylił zawarte w nim postanowienie o pobraniu od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa sumy 7.598 zł z tytułu nie uiszczonych przez stronę powodową opłat sądowych; poza tym rewizję oddalił.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 1966 r. Sąd Wojewódzki w Szczecinie uznał za nieważną umowę notarialną z dnia 24 marca 1960 r., mocą której Prezydium PRN w S. przeniosło na pozwanego własność nieruchomości położonej w S. przy ul. K. 18. Rozstrzygnięcie to Sąd Wojewódzki oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

O kupno wymienionej nieruchomości starał się niejaki P., który jako najemca zajmował w niej mieszkania położone na parterze. Jednakże podanie jego nie zostało przyjęte; m.in. podania jego nie przyjął pozwany O. który w czasie sprzedaży był kierownikiem Wydziału Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej. Ze względu na własne zainteresowanie, nie był on obecny na posiedzeniu Prezydium PRN, na którym zapadła uchwała o sprzedaży jemu tej nieruchomości, jednakże nie zawiadomił zastępującego go urzędnika, a swego podwładnego, ani też członków Prezydium o tym, że o kupno domu stara się jeden z jego mieszkańców.

Powyższe niedopuszczalne postępowanie pozwanego zostało wykryte i opisane w protokole inspektora NIK-u z dnia 29 maja 1961 r., wówczas wszczęto dochodzenie przeciwko pozwanemu, w następstwie czego Prezydium PRN uchyliło swą uchwałę o sprzedaży pozwanemu spornej nieruchomości.

Następnie wyrokiem Sądu Powiatowego w Stargardzie z dnia 17.VI.1963 r. został prawomocnie skazany z art. 286 § 2 k.k. za to, że w pierwszej połowie roku 1959 w S. jako kierownik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej przy Prezydium PRN w S., działając w celu osiągnięcia korzyści osobistej dla siebie, nie dopełnił obowiązku przyjęcia wniosku Feliksa P., dotyczącego nabycia domu jednorodzinnego przy ul. K. 18, przez co naruszył uprawnienie P., przyznające mu pierwszeństwo nabycia tej nieruchomości, i działał na jego szkodę.

Mając powyższe ustalenia faktyczne na uwadze, Sąd Wojewódzki, kierując się wskazaniami zawartymi w zapadłym poprzednio w sprawie wyroku Sądu Najwyższego, uznał, że postępowanie pozwanego nosi cechy wprowadzenia drugiej strony, tj. Prezydium PRN w S. w błąd, i że wobec tego Prezydium to mogło się uchylić od skutków swego oświadczenia woli na podstawie art. 74 p.o.p.c. Za oświadczenie o uchyleniu się od skutków zawartej poprzednio umowy Sąd Wojewódzki uznał sam pozew, który wpłynął do Sądu w dniu 30 maja 1962 r. Termin roczny przewidziany w art. 76 § 2 p.o.p.c. został zatem - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - zachowany, gdyż strona pozwana dowiedziała się o podstępie dopiero po dniu 29 maja 1961 r., tj. po sporządzeniu wymienionego wyżej protokołu przez inspektora NIK-u.

Wymieniony wyżej wyrok zaskarżył pozwany.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty rewizji są nieuzasadnione, w sprawie bowiem spełnione są wszystkie przesłanki, które uzasadniały uchylenie się przez stronę powodową od skutków jej oświadczenia woli.

Przede wszystkim stwierdzić należy, że wbrew zarzutom rewizji strona powodowa była - w rozumieniu art. 72 § 1 p.o.p.c. - w błędzie co do treści swego oświadczenia woli, złożyła je bowiem tylko dlatego, że mylnie wyobrażała sobie, iż na kupno nieruchomości, o którą chodzi w sprawie, nie reflektują inne - poza pozwanym - osoby, w szczególności takie, którym z mocy przepisów ustawy przysługiwało prawo pierwszeństwa nabycia tej nieruchomości.

To mylne wyobrażenie zostało wywołane podstępnie przez pozwanego, skoro z całą świadomością zataił, że także inne osoby ubiegają się o nabycie wymienionej nieruchomości, chociaż do jego obowiązków służbowych należało przedstawienie Prezydium PRN w S. wszystkich danych, w szczególności danych dotyczących osób zgłaszających chęć zawarcia umowy. Pod tym względem rozstrzygające są, jako wiążące sąd cywilny, ustalenia wymienionego wyżej prawomocnego wyroku, skazującego pozwanego za czyn z art. 286 § 2 k.k. Dlatego też twierdzenia skarżącego, że nie ma podstaw do przyjęcia, iżby działał on na szkodę Feliksa P., nie mogą odnieść skutku - podobnie zresztą jak i twierdzenia, że P. nie mógł nabyć nieruchomości, o którą chodzi w sprawie, bo nie pozwalał na to tak charakter domu (traktowanego początkowo jako dwurodzinny), jak i jego rozmiary. Gdyby nawet twierdzenia te odpowiadały prawdzie, to czynność prawna, mocą której nabywcą domu stał się pozwany, nie mogłaby być wzruszona tylko wtedy, gdyby pozwany te wszystkie dane przedstawił Prezydium PRN, a Prezydium z tej waśnie przyczyny odmówiłoby sprzedaży domu P.

Wreszcie wbrew twierdzeniom rewizji uchylenie się od skutków oświadczenia woli zostało dokonane przez stronę pozwaną w terminie rocznym przewidzianym w art. 76 § 2 p.o.p.c., trafnie bowiem Sąd Wojewódzki uznał, że za pismo zawierające oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli może być traktowany sam pozew, gdyż forma pisemna jest w takim wypadku zachowana, a pozew podlega doręczeniu drugiej stronie.

Należy jedynie wyjaśnić, że gdyby termin początkowy dla biegu terminu, o którym mowa, liczyć od tej daty, jaką przyjął Sąd Wojewódzki, tj. od dnia 30 maja 1961 r., to termin ten nie byłby zachowany. Jeżeli bowiem strona uchyla się od skutków swego oświadczenia dopiero w pozwie, to jako datę uchylenia się należy przyjąć nie datę wpływu pozwu do sądu, lecz datę doręczenia go przez sąd drugiej stronie, gdyż dopiero wówczas oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli zostaje złożone drugiej stronie. Jednakże niesłusznie Sąd Wojewódzki uznał, że początek biegu wymienionego terminu rozpoczął się w dniu doręczenia stronie powodowej odpowiedniego protokołu kontroli NIK. Początek tego terminu należy liczyć od dnia, kiedy strona powodowa definitywnie, po sprawdzeniu wstępnej informacji, dowiedziała się, że informacja ta odpowiada prawdzie. To zaś stało się dopiero w wyniku własnego dochodzenia strony powodowej.

Z zasad powyższych należało z mocy art. 387 k.p.c. rewizję co do zasady oddalić. Sąd Najwyższy uznał jedynie, że ze względu na znaczną wysokość kosztów procesu, bardzo poważne następstwa jego przegrania dla pozwanego oraz jego sytuacji majątkowej - należało skorygować odpowiednio zawarte w zaskarżonym wyroku orzeczenie o kosztach (art. 102 k.p.c.).

OSNC 1967 r., Nr 12, poz. 227