Postanowienie z dnia 1998-03-10 sygn. I CKN 571/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 571/97P

Postanowienie z dnia 10 marca 1998 r.

Orzeczenie sądu o potrzebie przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego (art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego - Dz. U. Nr 111, poz. 535) nie oznacza, że osoba taka może być umieszczona w szpitalu bezterminowo. Okres pobytu tej osoby w szpitalu zależy od ustania przyczyny wydania przez sąd orzeczenia o jej przyjęciu (art. 35 ust. 1 i art. 36 powołanej ustawy).

Przewodniczący: sędzia SN G. Bieniek.

Sędziowie SN: B. Czech (sprawozdawca), M. Słoniewski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 10 marca 1998 r. na rozprawie sprawy z wniosku Eugeniusza A. i Marii K., z udziałem Doroty A., o orzeczenie potrzeby przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody, na skutek kasacji uczestniczki postępowania Doroty A. od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 5 listopada 1996 r. sygn. akt (...)

postanowił oddalić kasację.

Z uzasadnienia:

Sąd Rejonowy w Poznaniu, po ponownym rozpoznaniu sprawy, postanowieniem z dnia 15 kwietnia 1996 r. sygn. akt (...), w brzmieniu sprostowanym postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 8 listopada 1996 r. sygn. akt (...), wyraził zgodę na przymusowe przyjęcie Doroty A. do szpitala psychiatrycznego i kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa. Sąd Rejonowy ustalił, że uczestniczka postępowania cierpi na zespół urojeniowy najprawdopodobniej na podłożu endogennym, nie ma świadomości choroby, wymaga leczenia w szpitalu Psychiatrycznym, a niepodjęcie takiego leczenia spowoduje, że stan jej zdrowia może ulec dalszemu pogorszeniu. Sąd Rejonowy ustalił też, że uczestniczka postępowania od 1993 r. praktycznie nie pracuje. Podejmowane przez nią prace nie umożliwiły jej uzyskania wynagrodzenia, które wystarczyłoby na godziwą egzystencję. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał art. 29 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.

Rewizję uczestniczki postępowania Sąd Wojewódzki w Poznaniu oddalił, postanowieniem z dnia 5 listopada 1996 r. sygn. akt (...), po przeprowadzeniu uzupełniającego dowodu z opinii biegłego lekarza psychiatry. Sąd Wojewódzki przyjął, że wyrażenie zgody na przymusowe leczenie w szpitalu psychiatrycznym narusza wprawdzie wolność osobistą uczestniczki, lecz w sprawie spełnione zostały przewidziane w ustawie warunki do ograniczenia tej wolności, skoro uczestniczka - z uwagi na zaburzenia psychiczne - nie zdając sobie sprawy ze swego stanu zdrowia nie godzi się na podjęcie leczenia psychiatrycznego, pomimo to, że jest ono dla niej konieczne, ponieważ jego brak spowoduje nasilenie objawów choroby, i to w sytuacji, gdy istnieje możliwość wyleczenia i związanego z tym powrotu do życia w warunkach pełnego kontaktu z rzeczywistością (art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego).

Uczestniczka postępowania Dorota A. w kasacji, zarzucając naruszenie art. 12 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, wniosła o uchylenie postanowień sądów obu instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od wnioskodawców na jej rzecz kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Oceny zasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego dokonuje Sąd Najwyższy na podstawie stanu faktycznego, na którym oparto zaskarżone orzeczenie, jeśli brak podstawy kasacyjnej z art. 393¹ pkt 2 k.p.c. lub, gdy okazała się ona nieusprawiedliwiona (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 marca 1997 r. II CKN 18/97, OSNC 1997, z. 8, poz. 112 i z dnia 26 marca 1997 r. II CKN 60/97, OSNC 1997, z. 9, poz. 128). Uczestniczka postępowania zarzuciła jedynie naruszenie prawa materialnego. Dla oceny zasadności tego zarzutu miarodajny jest przeto stan faktyczny, przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia w zaskarżonym orzeczeniu. Z przytoczonych ustaleń, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, wynika, że spełnione zostały przesłanki wymienione w art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia Psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535) do orzeczenia o potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego uczestniczki postępowania bez jej zgody. Zarzut, że sąd naruszył art. 12 wymienionej ustawy, nie jest zasadny.

Przepis ten stanowi, że przy wyborze rodzaju i metod postępowania leczniczego bierze się pod uwagę nie tylko cele zdrowotne, ale także interesy oraz inne dobra osobiste osoby z zaburzeniami psychicznymi i dąży do osiągnięcia poprawy stanu zdrowia w sposób najmniej dla tej osoby uciążliwy. Przepis ten wyraża dwie idee. Wedle pierwszej z nich - cele zdrowotne (wyleczenie, poprawa stanu zdrowia) nie powinny być osiągane za wszelką cenę, kosztem innych ważnych dóbr osobistych pacjenta z zaburzeniami psychicznymi. Druga zaś - w sformułowaniu Zasad Ochrony Psychicznie Chorych i Poprawy Opieki Psychiatrycznej, przyjętych przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w grudniu 1991 r. - wyraża myśl, że "każdy pacjent ma prawo być leczony w środowisku jak najmniej ograniczającym swobodę oraz do leczenia przy pomocy metody jak najmniej ograniczającej i intruzyjnej wśród dostępnych, stosownie do swoich potrzeb zdrowotnych oraz do potrzeby ochrony bezpieczeństwa fizycznego innych osób (...)". Skoro zatem zostało ustalone, że uczestniczka postępowania potrzebuje leczenia psychiatrycznego, a leczenia tego nie chce podjąć ambulatoryjnie, przeto - dla jej dobra - niezbędne jest leczenie w szpitalu psychiatrycznym.

W tej sytuacji nie jest zasadny zarzut, że sąd nie rozważył i nie wybrał najmniej uciążliwego sposobu leczenia. Zauważyć przy tym trzeba, że orzeczenie przez sąd - na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego - potrzeby przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby, która nie wyraża na to zgody, nie jest bezterminowym umieszczeniem w tym szpitalu, lecz jedynie do czasu uzyskania niezbędnych, pozytywnych wyników leczenia, które świadczyć będą o tym, że przyczyny takiego orzeczenia przestały istnieć; jeśli zaś tak się stanie, to nastąpi wypisanie ze szpitala (art. 35 ust. 1 i art. 36 wymienionej ustawy).

Podniesiony w uzasadnieniu kasacji zarzut, że Sąd Wojewódzki "nie skorzystał z możliwości powołania do sprawy co najmniej jeszcze jednego lekarza psychiatry w celu wydania opinii", nie mieści się w powołanej podstawie kasacyjnej naruszenia art. 12 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i dlatego nie podlega szczegółowemu badaniu, a w konsekwencji - z przyczyn formalnych - nie może odnieść skutku, oczekiwanego przez skarżącą. Jeśli zaś idzie o merytoryczną trafność tego zarzutu, to Sąd Najwyższy zauważa. tylko, że art. 46 ust. 2 wymienionej ustawy stanowi, iż przed wydaniem postanowienia co do istoty sprawy w przedmiocie przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego oraz wypisania jej z takiego szpitala, sąd ma obowiązek uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów. Przepis ten nie nakłada na sąd obowiązku przeprowadzenia dowodu z opinii więcej niż jednego lekarza psychiatry (podobnie jak art. 533 k.p.c. co do osoby, która ma być ubezwłasnowolniona). Uprawnienie do decydowania o tym, czy należało wezwać jednego lub kilku biegłych w celu wydania opinii, należało przeto do sądu orzekającego, stosownie do potrzeb i okoliczności sprawy (art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 42 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego).

Skoro zatem powołana podstawa kasacji okazała się nieusprawiedliwiona, a brak nieważności postępowania uwzględnianej z urzędu, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 393¹² k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

 OSNC 1998 r., Nr 10, poz. 170