Wyrok z dnia 1997-06-06 sygn. II CKN 213/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 213/97

Wyrok z dnia 6 czerwca 1997 r.

Ocena przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody należy do kwestii prawnych i w związku z tym może podlegać kontroli kasacyjnej w ramach pierwszej podstawy z art. 393¹ k.p.c. Sąd Najwyższy władny jest jednak podważyć tę ocenę tylko wówczas, gdy doprowadziła ona do modyfikacji obowiązku odszkodowawczego w sposób, który nie odpowiada określonemu w art. 362 k.c. wymaganiu jego "odpowiedniego" zmniejszenia stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Przewodniczący: sędzia SN B. Myszka.

Sędziowie SN: B. Czech, J. Gudowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 1997 r. na rozprawie sprawy z powództwa Bogusławy S. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń - Spółce Akcyjnej, Inspektorat w W., o odszkodowanie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 grudnia 1996 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację.

Uzasadnienie:

Powódka Bogusława S., która w wypadku komunikacyjnym spowodowanym przez Pawła W., kierowcę pojazdu, doznała wielu poważnych obrażeń ciała, domagała się w pozwie skierowanym przeciwko pozwanemu Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA Inspektoratowi w W., zapłaty odszkodowania i zadośćuczynienia oraz renty uzupełniającej, a także ustalenia odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku, które mogą ujawnić się w przyszłości.

Pozwany PZU SA - ubezpieczyciel sprawcy wypadku od odpowiedzialności cywilnej - nie kwestionował żądania pozwu co do zasady, zarzucał natomiast wygórowanie żądań, jak też wskazywał na przyczynienie się powódki do powstania szkody. Przyczynienie, ustalone już wcześniej w sprawie karnej przeciwko Pawłowi W., miało polegać na tym, że powódka zdecydowała się odbyć podróż z kierowcą, o którym wiedziała, że jest nietrzeźwy. W świetle zarzutu kasacyjnego przedmiotem sporu pozostaje ocena stopnia przyczynienia się powódki, toteż należy w tym miejscu stwierdzić, że Sąd Wojewódzki w Bielsku-Białej - uwzględniając powództwo częściowo - przyjął w wyroku z dnia 29 maja 1996 r., że powódka przyczyniła się do szkody w 25% i w tym też zakresie obniżył wysokość należnych jej świadczeń. Zarazem sąd ten zniósł wzajemnie koszty postępowania między stronami.

Stanowisko sądu pierwszej instancji podzielił Sąd Apelacyjny w Katowicach, który - wyrokiem z dnia 5 grudnia 1996 r. - rewizję powódki oddalił, podkreślając w szczególności, że ocena stopnia przyczynienia się poszkodowanej jest prawidłowa. Kasacja powódki została oparta na obu podstawach z art. 393¹ k.p.c. Zdaniem skarżącej, doszło przed sądem drugiej instancji do naruszenia art. 362 k.c. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a także do obrazy art. 100 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W wyroku z dnia 25 kwietnia 1997 r. I CKN 60/97 (nie publ.) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, podzielany również przez skład orzekający w niniejszej sprawie, że ocena związku przyczynowego należy do kwestii prawnych i może podlegać kontroli kasacyjnej w ramach pierwszej podstawy z art. 393¹ k.p.c. Pogląd ten należy odnieść także do przyczynienia, które jest cząstką problematyki przyczynowości adekwatnej i - zgodnie z utrwalonym orzeczeniem (por. orzeczenie SN z dnia 19 października 1963 r. II CR 976/62, OSNCP 1964, z. 10, poz. 206 albo uzasadnienie orzeczenia SN z dnia 7 grudnia 1964 r. I CR 218/64, OSNCP 1965, z. 9, poz. 153) - wchodzi w grę tylko wówczas, gdy zachowanie poszkodowanego pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą.

Należy jednak pamiętać, że ocena stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody stanowi w zasadzie uprawnienie sądów meriti, w związku z czym Sąd Najwyższy, jak sąd kasacyjny, władny jest - w ramach podstawy z art. 393¹ pkt 1 k.p.c. - podważyć tę ocenę tylko wówczas, gdy doprowadziła ona do modyfikacji obowiązku odszkodowawczego w sposób, który nie odpowiada określonemu w art. 362 k.c. wymaganiu jego "odpowiedniego" zmniejszenia stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do winy obu stron. Mówiąc inaczej, kontrola kasacyjna może, jeśli zarzuty skarżącego okażą się uzasadnione, doprowadzić do zakwestionowania zastosowania wymienionego przepisu przez wadliwe - w ustalonym stanie faktycznym - określenie stopnia przyczynienia, ewentualnie do zanegowania nieprzyjęcia przyczynienia w stanie faktycznym, który jego przyjęcie uzasadniał.

W rozpoznawanej sprawie podstawy do ingerencji Sądu Najwyższego w orzeczenie sądu drugiej instancji nie zachodzą. Przede wszystkim należy przypomnieć ugruntowane w judykaturze zapatrywanie, że osoba, która decyduje się na jazdę samochodem z kierowcą będącym w stanie po spożyciu alkoholu, przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku z tym wypadkiem. Zarazem w orzecznictwie przyjęto, że spożywanie napoju alkoholowego z takim kierowcą przed jazdą uważać należy za przyczynienie się do powstania szkody w stopniu znacznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1985 r. IV CR 412/85, OSPiKA 1986, z. 4, poz. 87).

W świetle tej tezy dokonana przez Sąd Apelacyjny ocena stopnia przyczynienia się powódki do powstałej szkody na 25% nie może budzić zastrzeżeń, gdyż w ustalonym stanie faktycznym - nie kwestionowanym w kasacji - odpowiada zawartej w art. 362 k.c. dyrektywie "odpowiedniego zmniejszenia stosownie do okoliczności" obowiązku naprawienia szkody przez sprawcę. Tak więc wymieniony przepis został wyłożony prawidłowo i w okolicznościach zrekonstruowanych w trakcie procesu zastosowany bezbłędnie. W kasacji skarżąca nie wskazała zresztą żadnych przekonywających argumentów, ograniczając się do sugestii, że stopień przyczynienia nie powinien przekraczać 10%, bo "...wina kierowcy jest tutaj przytłaczająca...".

Nie znajduje usprawiedliwienia także podstawa kasacyjna z art. 393¹ pkt 2 k.p.c., którą - zdaniem skarżącej - uzasadnia naruszenie art. 100 k.p.c. Otóż, przytaczając tę podstawę, i opierając ją na zarzucie obrazy art. 100 k.p.c., skarżąca przeoczyła, że Sąd Apelacyjny w Katowicach, którego orzeczenie jest przedmiotem kasacji, wskazanego przepisu w ogóle nie stosował; wszak rewizja powódki została oddalona w całości bez orzekania o kosztach postępowania rewizyjnego, gdyż strona pozwana nie wnosiła o ich zasądzenie. Jeśli zaś zarzut kasacji zmierzał do zakwestionowania orzeczenia Sądu Apelacyjnego oddalającego rewizję także w tej części, w której dotyczyła ona wadliwego - zdaniem powódki - zastosowania art. 100 k.p.c. przez sąd pierwszej instancji, to powinien on być ukierunkowany na wykazanie uchybień w postępowaniu sądu drugiej instancji jako sądu rewizyjnego, wykonującego w granicach określonych ustawą kontrolę instancyjną.

Należało więc ewentualnie podjąć próbę wykazania, że Sąd Apelacyjny w sposób istotny naruszył art. 387 k.p.c. w związku z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego... (Dz. U. Nr 43, poz. 189) przez oddalenie rewizji także w odniesieniu do kosztów poniesionych przed pierwszą instancją, mimo że należało ją w tym zakresie uwzględnić (por. też uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1996 r. III CKN 2/96, OSNC 1997, z. 1, poz. 12).

Taka próba nie została jednak przez skarżącą podjęta, w związku z czym kasacja - pozbawiona usprawiedliwionych podstaw - ulega oddaleniu (art. 393¹² k.p.c.).

OSNC 1998 r., Nr 1, poz. 5