Postanowienie z dnia 1997-05-21 sygn. I CKN 39/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 39/97

Postanowienie z dnia 21 maja 1997 r.

Niewezwanie do udziału w sprawie zainteresowanego, który nie jest uczestnikiem postępowania (art. 510 § 2 k.p.c.), stanowi uchybienie procesowe nie powodujące nieważności postępowania. Uchybienie to może uzasadniać podstawę kasacji przewidzianą w art. 393¹ pkt 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., jeżeli zostanie wykazane, że mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Przewodniczący: sędzia SN M. Sychowicz (sprawozdawca).

Sędziowie SN: G. Filcek, M. Kocon.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 21 maja 1997 r. na rozprawie sprawy z wniosku Lidii W., z udziałem Tomasza S., Andrzeja S., Mieczysława S., Anny S., Wacława K., Cezarego S., Elżbiety C., Urzędu Dzielnicowego W.-W., "S.(...) I.(...)" - Spółki z o.o. w W. i Syndykowi Masy Upadłości P.(...)-S.(...) - Spółki z o.o. w W., ABC Holding - Spółki z o.o. w W. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości, na skutek kasacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 3 września 1996 r. sygn. akt (...)

postanowił oddalić kasację.

Uzasadnienie:

Lidia W. wystąpiła o stwierdzenie, że jej ojciec Jan S. nabył na podstawie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) własność nieruchomości położonej w W. przy ul. Górczewskiej o powierzchni 4 ha 37a 47 m2, stanowiącej nie zabudowane działki oznaczone nr ewid. 85 i 108. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, postanowieniem z dnia 20 grudnia 1995 r., oddalił wniosek, a rewizję wnioskodawczyni od tego postanowienia oddalił Sąd Wojewódzki w Warszawie postanowieniem z dnia 3 września 1996 r. Ostatnio wymienione postanowienie zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni. Kasacja oparta została na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, tj.:

1) art. 5 § 3 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 11, poz. 81) oraz art. 325 w związku z art. 361 k.p.c. poprzez utrzymanie w mocy postanowienia Sądu Rejonowego, którego treść nie zawiera ustawowo określonych elementów, tj. nie określa przedmiotu sprawy, a w szczególności nieruchomości, której własność ustalono i

2) art. 510 § 2 k.p.c. poprzez utrzymanie w mocy postanowienia Sądu Rejonowego wydanego z obrazą przepisów postępowania wobec zaniechania wezwania do udziału w sprawie Zakładów Energetycznych Okręgu Centralnego (lub Skarbu Państwa) jako zainteresowanych ze względu na nabycie działki nr 108 i zaniechanie ustalenia, czy dopuszczeni w charakterze uczestników postępowania Tomasz S., Mieczysław S. i Anna P. mieli uprawnienia do dziedziczenia gospodarstwa rolnego w dacie nabycia spadku i są zainteresowani w sprawie. Skarżąca wniosła o uchylenie obu wydanych w sprawie postanowień i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla m.st. Warszawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. W sentencji postanowienia z dnia 20 grudnia 1995 r. Sąd Rejonowy stwierdza, że postanowienie wydane zostało w sprawie "o uregulowanie własności". Takie oznaczenie przedmiotu sprawy nie odbiega od przyjętej praktyki redagowania orzeczeń sądowych i dokonane zostało bez naruszenia art. 325 w związku z art. 13 § 2 i art. 516 k.p.c. Bliższe określenie nieruchomości, której dotyczy postanowienie Sądu Rejonowego podane zostało w uzasadnieniu tego postanowienia i nie zachodzą wątpliwości co do tego, jaka nieruchomość była przedmiotem sprawy rozstrzygniętej tym postanowieniem. Stosownie do art. 5 § 3 ustawy z dnia 26 marca 1982 r., nieruchomość powinna być szczegółowo oznaczona "w postanowieniu stwierdzającym nabycie własności nieruchomości". Przepis ten ma bowiem na celu umożliwienie ujawnienia nowego stanu prawnego nieruchomości, stwierdzonego takim postanowieniem, w księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów. Sąd Rejonowy oddalił złożony w rozpoznawanej sprawie wniosek i wydane przezeń postanowienie nie jest postanowieniem stwierdzającym nabycie własności nieruchomości. Obowiązek szczegółowego oznaczenia nieruchomości, wynikający z powołanego przepisu, nie odnosił się zatem do tego postanowienia i nie mogło ono zostać wydane z jego naruszeniem.

2. Z przepisów art. 510 § 1 i 2 k.p.c. wynika. że sąd w postępowaniu nieprocesowy m ma obowiązek dbać z urzędu o to, by uczestnikami postępowania były wszystkie osoby zainteresowane w sprawie, a udziału w postępowaniu nie brały osoby nie zainteresowane. Uchybieniem procesowym jest zatem zarówno niewezwanie do udziału w sprawie osoby, co do której okazuje się, że jest zainteresowana, jak i dopuszczenie do udziału w sprawie osoby nie zainteresowanej. Dopuszczenie do udziału w sprawie osoby nie zainteresowanej może przedłużyć postępowanie, ale z reguły nie ma wpływu na wynik sprawy. Niekiedy wpływ ten może wyrażać się w przyczynieniu się do wyjaśnienia sprawy, a więc może to być wpływ pozytywny. Jeżeli nawet dopuszczeni do udziału w rozpoznawanej sprawie Tomasz S., Mieczysław S. i Anna P. nie są osobami zainteresowanymi w tej sprawie, to skarżąca, dla skuteczności zarzutu podniesionego w związku z tą okolicznością, powinna wykazać, w czym upatruje wpływ zarzucanego uchybienia na wynik sprawy. Skarżąca tego nie uczyniła. Nie ma więc podstaw do przyjęcia, że wskazane uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zatem, że ze względu na to uchybienie wykazana została podstawa kasacyjna przewidziana w art. 393¹ pkt 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Skarżąca również nie wskazała, na czym mógł polegać wpływ na wynik sprawy niewezwania do udziału w niej Zakładów Energetycznych Okręgu Centralnego lub Skarbu Państwa. Należy zauważyć, że jeżeli jeden z tych podmiotów lub oba nabyły część nieruchomości, której dotyczy sprawa (działkę nr 108), to trudno byłoby dopatrzyć się związku między nieuczestniczeniem przez nie w sprawie a jej wynikiem, skoro wynikiem tym jest oddalenie, a nie uwzględnienie wniosku złożonego w sprawie. W kasacji wprawdzie nie zarzucano, że okoliczność, iż Zakład Energetyczny Okręgu Centralnego lub Skarb Państwa nie były uczestnikami postępowania, spowodowała jego nieważność, ale ze względu na wyrażany niekiedy pogląd, że nieuczestniczenie w sprawie toczącej się w postępowaniu nieprocesowym przez osobę zainteresowaną powoduje, iż zostaje ona pozbawiona możności obrony swych praw, a więc skutkuje nieważność postępowania (art. 379 pkt 5 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.), należało z urzędu rozważyć (art. 393¹¹ k.p.c.), czy ze względu na wymienioną okoliczność nie zachodzi w rozpoznawanej sprawie nieważność postępowania.

Podejmując te rozważania przede wszystkim trzeba podkreślić, że przez stronę, której dotyczy pkt 5 art. 379 k.p.c. rozumie się osobę uczestniczącą w procesie w charakterze strony, a nie osobę, która powinna być stroną, ale nie wytoczyła powództwa (nie wstąpiła do sprawy w charakterze powoda) ani nie wytoczono przeciwko niej powództwa (nie dopozwano jej). Zastosowanie (odpowiednie) wymienionego przepisu do postępowania nieprocesowego (art. 13 § 2 k.p.c.) prowadzi do odniesienia go tylko do osoby uczestniczącej w postępowaniu (uczestnika postępowania), a nie do osoby nie będącej uczestnikiem postępowania, chociażby była zainteresowana w sprawie (art. 510 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.). Nieważność postępowania zachodzi zatem z powodu pozbawienia możności obrony swych praw uczestnika postępowania nieprocesowego, a nie osoby, która nie była uczestnikiem tego postępowania, chociażby była zainteresowana w sprawie. Poza tym należy mieć na uwadze specyfikę postępowania nieprocesowego, charakteryzującego się tym, że zainteresowanymi w sprawie jest nieraz wiele osób, ale nie zawsze zgłaszają one w niej swój udział, a ich zainteresowanie w sprawie w jej toku nie zostaje ujawnione, co powoduje, iż nie są wzywane do udziału w sprawie.

Dlatego kodeks postępowania cywilnego przyznaje zainteresowanemu, który - bez względu na przyczyny tego stanu rzeczy - nie był uczestnikiem postępowania nieprocesowego, szczególny środek powodujący wzruszenie prawomocnego postanowienia orzekającego co do istoty sprawy. Stosownie do art. 524 § 2 k.p.c., osoba taka może mianowicie żądać wznowienia postępowania. Powołany przepis uzależnia jednak skuteczność tego żądania od wykazania, że postanowienie narusza prawa zainteresowanego. Okoliczność wskazuje zatem na to, że sam fakt nieuczestniczenia przez zainteresowanego w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania. Cechą bowiem tej nieważności jest to, że zachodzi ona bez względu na wpływ okoliczności ją powodującej na wynik sprawy. Konkluzją tej części rozważań jest zatem stwierdzenie, że niewezwanie do udziału w sprawie zainteresowanego, który nie jest uczestnikiem postępowania (art. 510 § 2 k.p.c.), stanowi uchybienie procesowe nie powodujące nieważności postępowania. Uchybienie to może uzasadniać podstawę kasacji przewidzianą w art. 393¹ pkt 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., jeżeli zostanie wykazane, że mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Z przytoczonych względów kasacja, jako nie mająca usprawiedliwionych podstaw, podlega oddaleniu (art. 393¹² w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

OSNC 1997 r., Nr 12, poz. 197