Pojęcie strony w rozumieniu art. art. 379 pkt 5 k.p.c.

Niepowiadamianie pozwanego o kolejnych czynnościach procesowych, który wskutek braku zdolności sądowej nie miał statusu strony postępowania, nie pozbawiało go, bo nie mogło pozbawiać możności obrony swoich praw, przez co nie powodowało też nieważności postępowania z tej przyczyny.

Postanowienie SN z dnia 21 listopada 2019 r., II PZ 17/19

Standard: 62920 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 379 pkt 5 k.p.c. stwierdza, że nieważność postępowania zachodzi wtedy, gdy strona została pozbawiona możności obrony swych praw. Jest oczywiste, że skoro w przepisie użyto pojęcia „strona”, to nadano mu prawnoprocesowe znaczenie; stroną jest jedynie osoba uczestnicząca w procesie w tym charakterze (jako powód lub pozwany), nie osoba, która powinna lub może być stroną. Nie istnieje status strony w ujęciu abstrakcyjnym; konkretna osoba staje się stroną dopiero wskutek wytoczenia powództwa, pozwania lub wstąpienia do sprawy w takiej właśnie roli. 

Nieważność postępowania z powodu pozbawienia możności obrony praw zachodzi zatem tylko w stosunku do strony w znaczeniu prawnotechnicznym, a nie w stosunku do podmiotu, który nie uzyskał przymiotu strony, choćby postępowanie bezpośrednio go dotyczyło. 

Inaczej mówiąc, nie można mówić o pozbawieniu możności obrony swych praw strony, której brak (por. uz. uchwały (7) SN z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09 oraz wyroki SN z dnia 24 września 2009 r., II PK 78/09; z dnia 3 października 2008 r., I CKS 93/08).

Skoro stronami w procesie są te podmioty, na rzecz których i przeciwko którym toczy się postępowanie, to wytoczenie powództwa czyni dany podmiot stroną – powodem, a przeciwnika – pozwanym. Jak wynika z rozważań dokonanych powyżej, to czy stronie procesu przysługują prawa lub spoczywają na niej obowiązki wynikające z prawa materialnego jest zagadnieniem posiadania przez stronę legitymacji procesowej.

Brak legitymacji procesowej powoda (czynnej) lub pozwanego (biernej) powoduje oddalenie powództwa. 

Wyrok SN z dnia 8 lipca 2015 r., II PK 282/14

Standard: 64833 (pełna treść orzeczenia)

Przez stronę w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. należy jednak rozumieć nie tylko stronę osobiście, ale także jej pełnomocnika (por. art. 86 k.p.c.).

Strona powołująca się na nieważność uczestniczyła w rozprawie, po której zapadł wyrok Sądu pierwszej instancji przez swego pełnomocnika, którego pełnomocnictwo obejmowało z samego prawa umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych (art. 91 k.p.c.) i którego czynności traktowane są, jak działania samej strony (por. orz. SN z dnia 5 listopada 1931 r., I.C. 1437/31, z dnia 8 czerwca 1937 r., C.II. 189/37 i postanowienia z dnia 22 marca 1999 r., III CKN 76/99 i z dnia 12 marca 1999 r., I PKN 76/99 oraz z dnia 5 sierpnia 1983 r. IV PZ 32/83, postanowienie z dnia 20 grudnia 2005 r., II PZ 48/05).

Ustanowienie pełnomocnika procesowego nie wyłącza osobistego udziału strony w postępowaniu (por. art. 93 k.p.c.), lecz wpływa na sposób dokonywania czynności procesowych, przy których dokonywaniu o pozbawieniu strony możności obrony swych praw można twierdzić tylko wówczas, gdy osobisty udział strony w rozprawie jest niezbędny (tylko na zarządzenie sądu) w celu dokładniejszego wyjaśnienia stanu sprawy. Bez takiego zarządzenia osobisty udział strony w rozprawie powinien być uzasadniony szczególnymi okolicznościami, dotyczącymi dokonania czynności, których nie może podjąć pełnomocnik (por. wyrok SN z dnia 22 sierpnia 2003 r., I PK 213/02

Postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2012 r., I UK 272/11

Standard: 34093 (pełna treść orzeczenia)