Wezwanie przez sąd zainteresowanego do wzięcia udziału w sprawie (art. 510 § 2 k.p.c.)

Sąd ma obowiązek ustalić z urzędu właściwy krąg zainteresowanych i spowodować, aby stali się oni uczestnikami postępowania.

Postanowienie SN z dnia 15 listopada 2024 r., II CSKP 408/24

Standard: 86698 (pełna treść orzeczenia)

Niewezwanie do udziału w sprawie zainteresowanego, który nie jest uczestnikiem postępowania (art. 510 § 2 k.p.c.), stanowi uchybienie procesowe nie powodujące nieważności postępowania. Uchybienie to może uzasadniać podstawę kasacji przewidzianą w art. 393[1] pkt 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., jeżeli zostanie wykazane, że mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Z przepisów art. 510 § 1 i 2 k.p.c. wynika. że sąd w postępowaniu nieprocesowy ma obowiązek dbać z urzędu o to, by uczestnikami postępowania były wszystkie osoby zainteresowane w sprawie, a udziału w postępowaniu nie brały osoby nie zainteresowane. Uchybieniem procesowym jest zatem zarówno niewezwanie do udziału w sprawie osoby, co do której okazuje się, że jest zainteresowana, jak i dopuszczenie do udziału w sprawie osoby nie zainteresowanej. Dopuszczenie do udziału w sprawie osoby nie zainteresowanej może przedłużyć postępowanie, ale z reguły nie ma wpływu na wynik sprawy. Niekiedy wpływ ten może wyrażać się w przyczynieniu się do wyjaśnienia sprawy, a więc może to być wpływ pozytywny.

Przez stronę, której dotyczy pkt 5 art. 379 k.p.c. rozumie się osobę uczestniczącą w procesie w charakterze strony, a nie osobę, która powinna być stroną, ale nie wytoczyła powództwa (nie wstąpiła do sprawy w charakterze powoda) ani nie wytoczono przeciwko niej powództwa (nie dopozwano jej). Zastosowanie (odpowiednie) wymienionego przepisu do postępowania nieprocesowego (art. 13 § 2 k.p.c.) prowadzi do odniesienia go tylko do osoby uczestniczącej w postępowaniu (uczestnika postępowania), a nie do osoby nie będącej uczestnikiem postępowania, chociażby była zainteresowana w sprawie (art. 510 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.). Nieważność postępowania zachodzi zatem z powodu pozbawienia możności obrony swych praw uczestnika postępowania nieprocesowego, a nie osoby, która nie była uczestnikiem tego postępowania, chociażby była zainteresowana w sprawie. Poza tym należy mieć na uwadze specyfikę postępowania nieprocesowego, charakteryzującego się tym, że zainteresowanymi w sprawie jest nieraz wiele osób, ale nie zawsze zgłaszają one w niej swój udział, a ich zainteresowanie w sprawie w jej toku nie zostaje ujawnione, co powoduje, iż nie są wzywane do udziału w sprawie.

Dlatego kodeks postępowania cywilnego przyznaje zainteresowanemu, który - bez względu na przyczyny tego stanu rzeczy - nie był uczestnikiem postępowania nieprocesowego, szczególny środek powodujący wzruszenie prawomocnego postanowienia orzekającego co do istoty sprawy. Stosownie do art. 524 § 2 k.p.c., osoba taka może mianowicie żądać wznowienia postępowania. Powołany przepis uzależnia jednak skuteczność tego żądania od wykazania, że postanowienie narusza prawa zainteresowanego. Okoliczność wskazuje zatem na to, że sam fakt nieuczestniczenia przez zainteresowanego w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania. Cechą bowiem tej nieważności jest to, że zachodzi ona bez względu na wpływ okoliczności ją powodującej na wynik sprawy.

Postanowienie SN z dnia 21 maja 1997 r., I CKN 39/97

Standard: 28456 (pełna treść orzeczenia)