Postanowienie z dnia 1997-01-17 sygn. II CKU 54/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKU 54/96

Postanowienie z dnia 17 stycznia 1997 r. 

1. Licytant wezwany przez sąd do złożenia do depozytu sądowego ceny nabycia nieruchomości z potrąceniem rękojmi złożonej w gotówce (art. 967 k.p.c.), składa do depozytu pieniądze bez uzyskania wydanego w postępowaniu nieprocesowym zezwolenia sądu.

2. Dopuszczalna jest kasacja od postanowienia wydanego na podstawie art. 969 § 1 k.p.c. o wygaśnięciu skutków przybicia i utracie rękojmi złożonej przez nabywcę, postanowienie to bowiem kończy etap postępowania egzekucyjnego dotyczącego egzekucji z nieruchomości dłużnika i jest to ostatnie postanowienie odnoszące się do licytanta, który zaoferował najwyższą cenę za nieruchomość i uzyskał przybicie.

Przewodniczący: sędzia SN Z. Świeboda (sprawozdawca).

Sędziowie SN: G. Filcek. Z. Strus.

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej J. Szewczyka, po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 1997 r. sprawy z wniosku Banku (...) SA w K. - Oddział w O., z udziałem Jerzego J. i Józefa C., o wygaśnięcie przybicia nieruchomości, na skutek kasacji Ministra Sprawiedliwości (...) od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z dnia 25 lipca 1995 r., sygn. akt (...)

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia z dnia 16 marca 1995 r. sygn. akt (...) i przekazać sprawę temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie:

Postanowieniem z dnia 6 grudnia 1994 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia udzielił przybicia nieruchomości o powierzchni 63807 m2, składającej się z działek nr 19111 i nr 23114, położonej we wsi A. gm. G., mającej urządzoną księgę wieczystą Kw nr 6216, prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie - Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w S., będącej przedmiotem przetargu z dnia 6 grudnia 1994 r., na rzecz Józefa C. za cenę 163 950 000 starych złotych. Sąd Rejonowy wezwał nabywcę Józefa C., aby w terminie 14 dni złożył do depozytu sądowego kwotę 14 195 zł pod rygorem utraty rękojmi i wygaśnięcia przybicia. W dniu 28 lutego 1995 r. Józef C. dokonał wpłaty kwoty 14195 zł w Banku Przemysłowo-Handlowym SA - IV Oddział w K. Postanowieniem z dnia 16 marca 1995 r. Sąd Rejonowy stwierdził wygaśnięcie przybicia nieruchomości objętej księgą wieczystą Kw nr 6216, prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie - Wydział Zamiejscowy z siedzibą w S., udzielonego nabywcy nieruchomości Józefowi C.

Sąd Rejonowy orzekł też o przepadku rękojmi złożonej przez nabywcę w kwocie 2 186 zł i nakazał wypłacenie mu z konta sum depozytowych kwoty 14 195 zł, odpowiadającej części ceny nieruchomości. o którą licytant był wezwany. Sąd Rejonowy przyjął. że skuteczne złożenie przez licytanta do depozytu sądowego ceny nabycia mogło nastąpić tylko w postępowaniu uregulowanym w art. 692-694 k.p.c. Wpłata na konto sum depozytowych kwoty 14 195 zł nie mogła być - zdaniem Sądu Rejonowego - uznana za wykonanie warunków licytacyjnych co do zapłaty ceny. Na skutek zażalenia Józefa C., w którym podnosił, że dokonał wpłaty do depozytu sądowego w terminie i wysokości określonej przez sąd kwoty, Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia 25 lipca 1995 r. oddalił zażalenie. Sąd Wojewódzki podzielił pogląd Sądu Rejonowego co do tego, że art. 692 i art. 693 k.p.c. mają zastosowanie do stanu faktycznego unormowanego w art. 967 k.p.c., a zatem wniosek o zezwolenie na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego licytant powinien złożyć co najmniej równocześnie z dokonaniem wpłaty na konto sum depozytowych sądu.

Sama wpłata kwoty 14 195 zł w terminie określonym przez Sąd na konto sum depozytowych nie może być równoznaczna ze złożeniem tej kwoty do depozytu w rozumieniu art. 692 i 693 k.p.c. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (Dz. U. Nr 42, poz. 261). W kasacji Minister Spawiedliwości wnosił o uchylenie postanowienia Sądu Wojewódzkiego z dnia 25 lipca 1995 r. oraz postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia z dnia 16 marca 1995 r. i o przekazanie sprawy temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzucił rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 967 i 969 § 1 k.p.c. oraz naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Nabywca na licytacji nieruchomości Józef C. (licytant) na wezwanie Sądu Rejonowego, by wpłacił do depozytu sądowego w terminie 14 dni od otrzymania wezwania cenę nabycia z potrąceniem rękojmi złożonej w gotówce, uiścił w Banku Przemysłowo-Handlowym SA - IV Oddział w K. w terminie sumę, o którą został wezwany, na rachunek Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie - Wydział I Cywilny, jako depozyt sądowy. Stanowisko obu Sądów, że licytant powinien złożyć wniosek o zezwolenie na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego co najmniej równocześnie z dokonaniem wpłaty na konto sum depozytowych Sądu, a sama wpłata należności w terminie określonym przez Sąd na konto sum depozytowych nie może być równoznaczna ze złożeniem tej kwoty do depozytu w rozumieniu art. 692 i 693 k.p.c. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (Dz. U. Nr 42, poz. 261) nie zasługuje na aprobatę.

W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 5 grudnia 1986 r. III CZP 62/86 (OSNCP 1987, z. 10, poz. 146) Sąd Najwyższy sformułował m.in. tezę: "Przepisy art. 692 i art. 693 k.p.c. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (Dz. U. Nr 42, poz. 261) nie mają zastosowania do stanów faktycznych unormowanych przez art. 808, 852 § 1 i 2, art. 862 § 1, art. 888 § 1, art. 1024 § 1 pkt 4, art. 1029 § 1, art. 1033 § 1 i art. 1042 k.p.c." W uchwale tej wprawdzie nie wymieniono art. 967 k.p.c. jako podstawy procesowej złożenia pieniędzy do depozytu, ale istota regulacji w nim zawartej nakazuje traktować wypłatę dokonaną przez licytanta na wezwanie sądu, tak samo, jak traktuje się wpłaty do depozytu dokonane w toku egzekucji przez komornika. W wielu przepisach sądowego postępowania egzekucyjnego jest mowa o wpłacie pieniędzy do depozytu sądowego; na przepisy te wskazał Sąd Najwyższy w powołanej uchwale składu siedmiu sędziów.

Wpłatę pieniędzy do depozytu sądowego przewidują także przepisy prawa materialnego. Artykuł 470 k.c. stanowi, że ważne złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego ma takie same skutki, jak spełnienie świadczenia. Wymienione złożenie pieniędzy do depozytu stanowi surogat wykonania zobowiązania. Ustawa przewiduje wypadki zwolnienia się z wykonania zobowiązania przez złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego jako prawo przysługujące dłużnikowi (np. art. 463, 465, 467, 468, 381). W powołanej uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że art. 692 693 k.p.c. odnoszą się do instytucji prawa materialnego, rodzącej skutki materialnoprawne, podczas gdy złożenie pieniędzy do depozytu sądowego oraz pozostawianie ich w nim, przewidziane we wskazanych przepisach sądowego postępowania egzekucyjnego, wypływa z potrzeb postępowania egzekucyjnego i służy jedynie celom tego postępowania. Mogą zatem w depozycie sądowym znajdować się dwie grupy depozytów. składanych jako przedmiot świadczenia w celu zwolnienia się z wykonania zobowiązania oraz składanych i pozostawionych dla potrzeb i celów postępowania egzekucyjnego.

To, co składa do sądu organ egzekucyjny (sąd. komornik) czy dłużnik wierzytelności (art. 896 § 1 pkt 2 k.p.c.) stanowi również depozyt w sądzie w rozumieniu przepisów o depozytach sądowych. Przykładem tego, że komornik składa pieniądze do depozytu sądowego bez uzyskania wydanego w postępowaniu nieprocesowym zezwolenia sądu, mogą być przepisy art. 852 § 1 i 2 k.p.c., art. 808 k.p.c. Takie uregulowanie podyktowane jest funkcją postępowania egzekucyjnego, które powinno za pomocą najprostszych środków doprowadzić do zaspokojenia wierzyciela. Dlatego trafnie we wskazanej uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego stwierdzono, "iż przedmiotem hipotez z art. 692 - 693 k.p.c. oraz § 1, 2, 3, 11, 14 rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r., a zatem znacznej części przepisów tego rozporządzenia, jest jedynie realizacja na wstępie omówionej instytucji prawa materialnego. Jak zaś już przedstawiono, wyłączone jest stosowanie tych przepisów do przepisów z zakresu postępowania egzekucyjnego".

Artykuł 967 k.p.c. należy zaliczyć do tej grupy przepisów, które przewidują złożenie pieniędzy do depozytu sądowego dla potrzeb i celów postępowania egzekucyjnego, a w szczególności dla wydania postanowienia o przysądzeniu własności (art. 998 k.p.c.) oraz sporządzenia planu podziału sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości (art. 1035 k.p.c.). Można zatem stwierdzić, że wezwany przez sąd do złożenia do depozytu sądowego ceny nabycia z potrąceniem rękojmi licytant, który nabył na licytacji nieruchomość i uzyskał przybicie, składa do depozytu sądowego pieniądze bez uzyskania wydanego w postępowaniu nieprocesowym zezwolenia sądu. Złożenie zatem przez Józefa C. do depozytu na wezwanie sądu ceny nabycia z potrąceniem rękojmi w zakreślonym terminie bez zezwolenia sądu stanowiło wykonanie wezwań sądu art. 967 k.p.c.; wydane zaś postanowienie o wygaśnięciu skutków przybicia i utracie rękojmi złożonej przez nabywcę stanowi rażące naruszenie art. 969 § 1 k.p.c.

Upływ zaś terminu do wniesienia kasacji nie stoi na przeszkodzie jej uwzględnieniu, jeżeli zaskarżone postanowienia naruszają również interes Rzeczypospolitej Polskiej, polegający na ochronie praw nabytych zgodnie z prawem. Trafnie w kasacji podniesiono. że dopuszczalna jest kasacja od postanowienia wydanego na podstawie art. 969 § 1 k.p.c. o wygaśnięciu skutków przybicia i utracie rękojmi złożonej przez nabywcę, gdyż postanowienie to kończy etap postępowania egzekucyjnego dotyczącego egzekucji z nieruchomości dłużnika i jest to ostatnie postanowienie odnoszące się do licytanta, który zaoferował najwyższą cenę za nieruchomość i uzyskał przybicie. Skutkiem tego postępowania jest nie tylko utrata rękojmi złożonej w gotówce, ale także brak możliwości uczestniczenia w kolejnym przetargu dotyczącym nieruchomości, z której prowadzona jest egzekucja (art. 976 § 1 k.p.c.).