Postanowienie z dnia 2009-11-26 sygn. I CZ 75/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt I CZ 75/09

POSTANOWIENIE

Dnia 26 listopada 2009 r.

Kurator spadku (art. 666 k.p.c.) nie jest zwolniony od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych na podstawie przepisu art. 96 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 169, poz. 1298 ze zm.).

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek

w sprawie z powództwa kuratora spadku po Zdzisławie G. przeciwko Barbarze H. – K.

o unieważnienie umowy albo o stwierdzenie nieważności umowy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 26 listopada 2009 r., zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego

z dnia 9 lipca 2009 r.,

I oddala zażalenie;

II przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego adwokatowi W. K. kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) zł powiększoną o 22 % podatku VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 9 lipca 2009 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną powoda - kuratora spadku po Z. G., złożoną od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 10 grudnia 2008 r. Odrzucenie to nastąpiło z tej racji, że powód (kurator) nie wniósł odpowiedniej opłaty od skargi, nie złożył też stosownego wniosku o zwolnienie go do kosztów sądowych. Kuratora spadku, ustanowionego dla zabezpieczenia spadku i zarządu majątkiem spadkowym, nie obejmuje ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych. Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego (...) (Dz.U. nr 234, poz. 1571), przepisy tej ustawy stosuje się w zasadzie do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie, przy czym ustawa nowelizacyjna uchyliła jednocześnie art. 130² § 3 k.p.c.

W zażaleniu na postanowienie z dnia 9 lipca 2009 r. powód (kurator spadku) zarzucił obrazę art. 96 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 169, poz. 1398 ze zm., cyt., dalej jako „ustawa z dnia 28 lipca 2005 r.”) i wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia. Wywodził, że wskazane przepisy zwalniają kuratora spadku od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r., nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych kurator wyznaczony przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy dla danej sprawy. Powstaje kwestia, czy przepis ten ma zastosowanie do wszystkich kuratorów ustanowionych przez sąd czy tylko do niektórych ich kategorii. W literaturze trafnie zwrócono uwagę na potrzebę odróżniania dwóch postaci kurateli, tj. kurateli procesowej (związanej z postępowaniem) i kurateli prawa materialnego, w zakresie której obowiązki kuratora są szeroko określone i niekoniecznie pozostają w związku z określonym postępowaniem. Kurator procesowy zostaje ustanowiony przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy w celu podejmowania czynności procesowych w danej sprawie. Do tej grupy kuratorów należy zaliczyć, np. kuratora ustanowionego przez sąd opiekuńczy ze względu na niemożność reprezentowania określonej osoby przez jej przedstawiciela ustawowego (art. 99 k.r.i.o.; zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2006 r., I CZ 101/06, niepubl.). Kurator spadku, ustanowiony przez sąd spadku (art. 666 § 1 k.p.c.), należy na pewno do drugiej grupy kuratorów, nie jest on bowiem ustanowiony jedynie w celu podejmowania czynności procesowych w określonej sprawie. Obowiązki kuratora spadku należą z natury rzeczy do powinności pozaprocesowych. Jego podstawowe obowiązki (pozaprocesowe) to poszukiwanie spadkobierców w celu zawiadomienia ich o otwarciu spadku (art. 667 § 1 k.p.c.) oraz zarządzanie majątkiem spadkowym pod nadzorem sądu (art. 667 § 2 k.p.c.). W sprawach dotyczących zarządu spadkiem kurator może pozywać i być pozywany. Do grupy kuratorów prawa materialnego można także zaliczyć też, np. kuratora ustanowionego dla osoby niepełnosprawnej (curator debilis, art. 183 k.r.i.o.).

W związku z tym, że ze zwolnienia ustawowego od kosztów sądowych korzystają jedynie kuratorzy procesowi (art. 96 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.), nie można podzielić stanowiska skarżącego, iż zwolnieniem takim objęci są także kuratorzy prawa materialnego, w tym - kurator spadku ustanowiony na podstawie art. 666 § 1 k.p.c. Należy zatem przyjąć, że kurator spadku (art. 666 § 1 k.p.c.) nie jest zwolniony od obowiązku uiszczania kosztów sądowych na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2008 r.

W tej sytuacji należało oddalić zażalenie kuratora jako nieuzasadnione (art. 394¹ § 3 k.p.c. w zw. z art. 398¹⁴ k.p.c.). O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono stosownie do art. 98 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. i §§ 6, 13, 19-20 rozporządzenia MS z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (...) (Dz.U. nr 163, poz. 1348 ze zm.).

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 10/2011

Kurator spadku (art. 666 k.p.c.) nie jest zwolniony od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych na podstawie przepisu art. 96 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz.U. nr 169, poz. 1298 ze zm.).

(postanowienie z dnia 26 listopada 2009 r., I CZ 75/09, M. Bączyk, G. Misiurek, B. Myszka, OSNC-ZD 2010, nr 3, poz. 83; BSN 2010, nr 2, s. 12; MoP 2010, nr 22, s. 1240; Pal. 2010, nr 1-2, s. 267; Rej. 2010, nr 4, s. 167)

Glosa

Marcina Margońskiego, Przegląd Sądowy 2011, nr 9, s. 131

Glosa ma charakter krytyczny.

W ocenie glosatora, Sąd Najwyższy nietrafnie ograniczył zastosowanie art. 96 ust. 1 pkt 5 u.k.s.c. wyłącznie do kurateli procesowych. Zauważył, że w przeciwnym kierunku poszedł Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 16 marca 2010 r. na tle analogicznych uregulowań kosztów postępowania sądowo-administracyjnego, uznając kuratora spadku za podmiot zwolniony z obowiązku uiszczania kosztów sądowych w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Autor przytoczył motywy, które legły u podstaw orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, gdyż – jego zdaniem – nie ograniczają się one wyłącznie do postępowania sądowo-administracyjnego.

Wbrew założeniu Sądu Najwyższego, zwolnienie przewidziane w art. 96 ust. 1 pkt 5 u.k.s.c. obejmuje wszelkie kuratele ustanawiane przez sąd opiekuńczy w związku z koniecznością zapewnienia udziału określonej osoby w postępowaniu, a nie wyłącznie kuratele procesowe. Glosator wskazał, że kuratela spadku jest instrumentem specjalnym względem kurateli dla osoby nieobecnej, a kurator spadku pełni w ramach swych kompetencji rolę kuratora dla nieobecnego spadkobiercy. Stwierdził, że kurator spadku jest każdorazowo kuratorem prawa materialnego, a jego kompetencje wykraczają, o ile nie zostaną ograniczone przez sąd spadku, poza postępowanie, którego bieg legł u podstaw ustanowienia kurateli spadku, i obejmują także dokonywanie czynności materialnoprawnych i czynności faktycznych. Podniósł, że kurator spadku jest też każdorazowo powołany do procesowego reprezentowania interesów nieznanych spadkobierców i pełni w postępowaniach, w których występuje, rolę analogiczną do pełnionej przez kuratora procesowego.

Autor wyraził zapatrywanie, że zarówno w interesie spadkobierców reprezentowanych przez kuratora spadku, jak i w interesie publicznym leży zapewnienie przez kuratora spadku sprawnej reprezentacji procesowej spadkobierców spadku nieobjętego. Zrównanie kuratora spadku z innymi kuratorami objętymi ustawowym zwolnieniem od kosztów sądowych, nie tylko w postępowaniu sądowo-administracyjnym, jest zatem istotnym krokiem do osiągnięcia tego celu.

***************************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 03/2011

Komentarz

Magdaleny Kowalczuk-Szymańskiej, Monitor Prawniczy 2010, nr 23, dodatek, s. 16

Autorka zauważyła, że pogląd zawarty w komentowanym postanowieniu Sądu Najwyższego odpowiada stanowisku wyrażanemu w doktrynie, gdzie wielu autorów przyjmuje, iż ustawowe zwolnienie od kosztów uregulowane w art. 96 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych dotyczy jedynie kuratorów procesowych. Niektórzy z komentatorów dodatkowo zwężają zastosowanie przedmiotowego zwolnienia jedynie do kuratorów mających status strony. Według autorki, jest to pogląd nietrafny ze względu na fakt, że niejednokrotnie na kuratorów powoływane są osoby obce dla zastępowanej strony. Jej zadaniem, brak uzasadnienia do obciążania takich osób kosztami sądowymi.