Wyrok z dnia 2025-03-06 sygn. C-20/24

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

WYROK TRYBUNAŁU (siódma izba)

z dnia 6 marca 2025 r.

Odesłanie prejudycjalne – Transport lotniczy – Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 – Artykuł 2 lit. g) – Artykuł 3 ust. 2 i 3 – Prawo do odszkodowania w przypadku dużego opóźnienia lotu – Zakres stosowania – Pasażerowie posiadający kartę pokładową – Dowód rezerwacji potwierdzonej przez przewoźnika lotniczego – Pasażerowie podróżujący bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie – Lot będący częścią imprezy turystycznej finansowanej przez osobę trzecią – Ciężar dowodu w zakresie zapłaty

W sprawie C-20/24 [Cymdek](i)

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie (Polska) postanowieniem z dnia 24 listopada 2023 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 12 stycznia 2024 r., w postępowaniu:

M1.R.,

M2.R.

przeciwko

AAA sp. z o.o.,

TRYBUNAŁ (siódma izba),

w składzie: M. Gavalec (sprawozdawca), prezes izby, Z. Csehi i F. Schalin, sędziowie,

rzecznik generalny: R. Norkus,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

–        w imieniu M1.R. oraz M2.R. – P. Mędygrał, radca prawny,

–        w imieniu AAA sp. z o.o. – K. Bień, radca prawny,

–        w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna, w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu Komisji Europejskiej – B. Sasinowska oraz N. Yerrell, w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 2 lit. g) oraz art. 3 ust. 2 i 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U. 2004, L 46, s. 1).

2        Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy M1.R. i M2.R., dwoma pasażerami lotniczymi (zwanymi dalej „pasażerami, o których mowa w postępowaniu głównym”), a spółką AAA sp. z o.o., przewoźnikiem lotniczym, w przedmiocie żądania odszkodowania wniesionego przez tych pasażerów na podstawie rozporządzenia nr 261/2004 w następstwie dużego opóźnienia lotu w chwili przylotu do miejsca docelowego.

 Ramy prawne

3        Zgodnie z motywami 1 i 5 rozporządzenia nr 261/2004:

„(1)      Działanie Wspólnoty [Europejskiej] w dziedzinie transportu lotniczego powinno mieć na celu, między innymi, zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów. Ponadto, powinno się w pełni zwracać uwagę na ogólne wymogi ochrony konsumentów.

[…]

(5)      Ponieważ różnica pomiędzy regularnymi i nieregularnymi usługami transportu lotniczego zmniejsza się, ochrona ta powinna obejmować nie tylko pasażerów lotów regularnych, ale również pasażerów lotów nieregularnych, w tym także loty stanowiące część zorganizowanych wycieczek.

[…]”.

4        Artykuł 2 rzeczonego rozporządzenia, zatytułowany „Definicje”, ma następujące brzmienie:

„Do celów niniejszego rozporządzenia:

[…]

f)      »bilet« oznacza ważny dokument uprawniający do przewozu lub coś równoważnego w formie innej niż papierowa, w tym w formie elektronicznej, wydany lub autoryzowany przez przewoźnika lotniczego lub jego autoryzowanego przedstawiciela;

g)      »rezerwacja« oznacza fakt posiadania przez pasażera biletu lub innego dowodu potwierdzającego, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek;

[…]

j)      »odmowa przyjęcia na pokład« oznacza odmowę przewozu pasażerów danym lotem, pomimo że stawili się oni do wejścia na pokład zgodnie z warunkami ustanowionymi w art. 3 ust. 2, chyba że odmowa przyjęcia na pokład jest racjonalnie uzasadniona, w szczególności przyczynami związanymi ze zdrowiem, wymogami bezpieczeństwa lub niewłaściwymi dokumentami podróżnymi;

[…]”.

5        Artykuł 3 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres zastosowania”, stanowi:

„1.      Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie:

a)      do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, do którego ma zastosowanie traktat;

b)      do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się w kraju trzecim i lądujących na lotnisku w państwie członkowskim, do którego ma zastosowanie traktat, chyba że otrzymali oni korzyści lub odszkodowanie oraz udzielono im opieki w tym kraju trzecim, jeżeli przewoźnik lotniczy obsługujący dany lot jest przewoźnikiem wspólnotowym.

2.      Ustęp 1 stosuje się pod warunkiem, że pasażerowie:

a)      posiadają potwierdzoną rezerwację na dany lot oraz, z wyjątkiem przypadku odwołania, o którym mowa w art. 5, stawią się na odprawę pasażerów,

–        zgodnie z wymogami i w czasie określonym uprzednio na piśmie (w tym poprzez środki elektroniczne) przez przewoźnika lotniczego, organizatora wycieczek lub autoryzowane biura podróży,

lub, jeżeli czas nie został określony,

–        nie później niż 45 minut przed ogłoszoną godziną odlotu; lub

b)      bez względu na przyczynę zostali przeniesieni przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek z lotu, na który mieli rezerwacje, na inny lot.

3.      Niniejsze rozporządzenie nie ma zastosowania do pasażerów podróżujących bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie. Jednakże ma ono zastosowanie do pasażerów posiadających bilety wydane przez przewoźnika lotniczego lub operatora wycieczki w ramach programu lojalnościowego lub innego programu komercyjnego.

[…]

5.      Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do każdego obsługującego przewoźnika lotniczego, który świadczy usługi transportowe na rzecz pasażerów spełniających wymogi ust. 1 i 2. Gdy obsługujący przewoźnik lotniczy, nie będąc związanym umową z pasażerem, wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego rozporządzenia, uważa się, że robi to w imieniu osoby związanej umową z pasażerem.

[…]”.

 Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

6        Spółka AAA, będąca przewoźnikiem lotniczym oferującym loty czarterowe, zawarła z BBB sp. z o.o., organizatorem wycieczek, umowę, w ramach której AAA świadczyła na rzecz BBB konkretne loty w określonych terminach, na które BBB następnie sprzedawała bilety pasażerom lotniczym. Spółka BBB uiszczała na rzecz spółki AAA ceny za loty.

7        Pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, wzięli udział w imprezie turystycznej obejmującej lot z Teneryfy (Hiszpania) do Warszawy (Polska), który odbył się w dniu 20 maja 2021 r. i był obsługiwany przez spółkę AAA. Umowa o udział w imprezie turystycznej została zawarta między CCC sp. z o.o. w imieniu tych pasażerów a spółką BBB. Lot został wykonany z ponad 22-godzinnym opóźnieniem w przylocie.

8        W celu ustalenia swojej legitymacji procesowej do dochodzenia odszkodowania z tytułu opóźnienia omawianego lotu pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, przedstawili kopie kart pokładowych na ten lot. Jednakże spółka AAA odmówiła wypłaty odszkodowania tym pasażerom ze względu na to, że nie wykazali oni, iż posiadali potwierdzoną i opłaconą rezerwację na ten lot. Zdaniem spółki AAA impreza turystyczna tych pasażerów została bowiem zapłacona przez spółkę CCC na preferencyjnych warunkach, w związku z czym pasażerowie ci podróżowali bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej w rozumieniu art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004, co wyklucza prawo do odszkodowania na podstawie tego rozporządzenia.

9        Pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, uważają, że przedstawiając karty pokładowe w celu uzyskania takiego odszkodowania, wykazali oni, że dysponowali potwierdzoną rezerwacją, ponieważ w przeciwnym wypadku karty te nie zostałyby im wydane. Ponadto to do spółki AAA należy wykazanie, że pasażerowie ci podróżowali bezpłatnie, a nie do nich udowodnienie, że zapłacili cenę obsługiwanego przez tę spółkę lotu. W każdym razie, jako że spółka AAA otrzymała od spółki BBB zapłatę za ten lot, a ta ostatnia otrzymała od spółki CCC, która finansowała imprezę turystyczną wspomnianych pasażerów, płatność za tę imprezę, obejmującą wspomniany lot, pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, nie podróżowali bezpłatnie. Z punktu widzenia art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 bez znaczenia jest natomiast, czy za lot zapłacili pasażerowie, czy zrobiła to osoba trzecia, o ile nie jest to przewoźnik lotniczy.

10      Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie (Polska), który jest sądem odsyłającym, ma wątpliwości co do tego, czy okazanie karty pokładowej przez pasażera stanowi „inny dowód” w rozumieniu art. 2 lit. g) rozporządzenia nr 261/2004, wskazujący, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek.

11      Sąd ten wskazał w tym względzie, że wnioski płynące z wyroku z dnia 21 grudnia 2021 r., Azurair i in. (C‑146/20, C‑188/20, C‑196/20 i C‑270/20, EU:C:2021:1038), nie pozwalają na udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy prawo Unii zezwala, w sytuacji takiej jak ta rozpatrywana w zawisłej przed nim sprawie, na przedstawienie „innego dowodu” w rozumieniu tego przepisu, wskazującego, że pasażer posiada potwierdzoną rezerwację na lot, jeżeli karta pokładowa przedstawiona przez tego pasażera nie zawiera wszystkich elementów wymienionych w tym wyroku, takich jak godzina przylotu.

12      Ponadto nawet jeśli spółka AAA i niektóre składy polskich sądów odwoławczych są zdania, że przesłanki określone w art. 3 ust. 2 lit. a) tego rozporządzenia należy interpretować w sposób zawężający, to sąd odsyłający uważa, że karta pokładowa jest wydawana nie dowolnej osobie, lecz pasażerowi posiadającemu potwierdzoną rezerwację na dany lot, i to po odprawie tego pasażera na lot, przy czym podczas tej odprawy należy podać numer biletu lub rezerwacji. Tymczasem, poza pewnymi nadzwyczajnymi sytuacjami, nie byłoby innego racjonalnego sposobu wyjaśnienia, w jaki sposób taki pasażer mógłby otrzymać tę kartę bez posiadania takiej rezerwacji.

13      Ponadto, w przeciwieństwie do spółki AAA i niektórych składów polskich sądów odwoławczych, sąd odsyłający uważa, że to przewoźnik lotniczy powinien wykazać, że dany lot był bezpłatny, a nie ograniczać się do wywiedzenia korzystnych dla siebie skutków prawnych na podstawie zwykłego twierdzenia w tym względzie.

14      Jednocześnie wspomniany sąd zastanawia się nad wykładnią wyrażenia „podróż[ować] bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie”, przewidzianego w art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004. W przypadku imprez turystycznych jest on zdania, że jeżeli impreza, która została opłacona organizatorowi wycieczek albo bezpośrednio przez pasażerów, albo przez inny podmiot działający w ich imieniu, obejmuje lot opłacony przez tego organizatora przewoźnikowi lotniczemu, to pasażerowie ci nie podróżują „bezpłatnie” w rozumieniu tego przepisu.

15      Co się tyczy w szczególności pojęcia „taryfy zniżkowej” w rozumieniu tego przepisu, sąd odsyłający zastanawia się, czy należy je interpretować w ten sposób, że chodzi o obniżkę zaoferowaną pasażerowi przez przewoźnika lotniczego, czy też obejmuje ono również sytuację, w której przewoźnik ten otrzymuje od organizatora wycieczek wynagrodzenie zgodne z warunkami rynkowymi, lecz organizator ten lub inny podmiot umożliwia pasażerom udział w imprezie turystycznej na preferencyjnych warunkach. Zdaniem tego sądu ta ostatnia wykładnia wydaje się sprzeczna z celem tego rozporządzenia i jest trudna do zastosowania ze względu na brak kryteriów pozwalających na określenie, co stanowi preferencyjne warunki uczestnictwa w imprezie turystycznej.

16      W tych okolicznościach Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie (Polska) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy w rozumieniu art. 2 lit. g) rozporządzenia [nr 261/2004] karta pokładowa pasażera może stanowić inny dowód potwierdzający, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek?

2)      Czy w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a) rozporządzenia [nr 261/2004] pasażerowie, którzy dysponują kartą pokładową na dany lot, a nie zostanie wykazana żadna szczególna anormalna okoliczność, powinni być uznani za posiadających potwierdzoną rezerwację na dany lot?

3)      Czy w rozumieniu art. 3 ust. 3 rozporządzenia [nr 261/2004] na pasażerze spoczywa ciężar wykazania opłacenia lotu, czy to ewentualnie przewoźnik, celem uchylenia się od odpowiedzialności, musiałby wykazać, że pasażer podróżował nieodpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej?

4)      Czy art. 3 ust. 3 rozporządzenia [nr 261/2004] należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy pasażer wykupił u organizatora wycieczki imprezę turystyczną i podmiot ten uiścił na rzecz przewoźnika opłatę za przelot, to lot ma charakter odpłatny?

5)      Czy art. 3 ust. 3 rozporządzenia [nr 261/2004] należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy osoba trzecia wykupuje na rzecz pasażerów imprezę turystyczną, w ramach której organizator wycieczek uiszcza na rzecz przewoźnika czarterowego rynkowe wynagrodzenie, to nie zachodzi przypadek »pasażerów podróżujących na podstawie taryfy zniżkowej«, niezależnie od rozliczeń między osobą trzecią a pasażerami?”.

 W przedmiocie pytań prejudycjalnych

 W przedmiocie pytań pierwszego i drugiego

17      Poprzez pytania pierwsze i drugie, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 2 lit. g) i art. 3 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że karta pokładowa może stanowić „inny dowód” w rozumieniu pierwszego z tych przepisów, wskazujący, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek, w związku z czym uznaje się, że pasażer posiadający taką kartę ma „potwierdzoną rezerwację” w rozumieniu drugiego z tych przepisów w odniesieniu do danego lotu, w sytuacji gdy nie wykazano żadnej szczególnej nadzwyczajnej okoliczności.

18      Z art. 3 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 261/2004 wynika, że rozporządzenie to ma zastosowanie wyłącznie pod warunkiem, po pierwsze, że pasażerowie posiadają potwierdzoną rezerwację na dany lot, a po drugie, że stawią się oni w odpowiednim czasie na odprawę, z wyjątkiem przypadku odwołania lotu, o którym mowa w art. 5 wspomnianego rozporządzenia. Ponieważ obydwa te warunki mają charakter kumulatywny, nie można domniemywać stawienia się pasażera na odprawę na podstawie tego, że dysponuje on potwierdzoną rezerwacją na dany lot [zob. podobnie wyrok z dnia 25 stycznia 2024 r., Laudamotion (Zaniechanie lotu po terminie), C‑474/22, EU:C:2024:73, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo].

19      Rozporządzenie nr 261/2004 nie definiuje pojęcia „potwierdzonej rezerwacji”. Jednakże pojęcie „rezerwacji” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. g) tego rozporządzenia jako „fakt posiadania przez pasażera biletu lub innego dowodu potwierdzającego, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek”. Ponadto pojęcie „biletu” w rozumieniu art. 2 lit. f) wspomnianego rozporządzenia obejmuje każdy element materialny lub niematerialny przyznający pasażerowi prawo do przewozu [zob. podobnie wyroki: z dnia 6 października 2022 r., flightright (Transport lotniczy ze Stuttgartu do Kansas City), C‑436/21, EU:C:2022:762, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 21 grudnia 2021 r., Azurair i in., C‑146/20, C‑188/20, C‑196/20 i C‑270/20, EU:C:2021:1038, pkt 40].

20      Ponadto, co się tyczy pojęcia „innego dowodu” w rozumieniu art. 2 lit. g) rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli pasażer dysponuje tego rodzaju dowodem wydanym przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek, ów inny dowód jest równoznaczny z „rezerwacją” w rozumieniu tego przepisu (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Azurair i in., C‑146/20, C‑188/20, C‑196/20 i C‑270/20, EU:C:2021:1038, pkt 42).

21      Pojęcia te, w interesie wysokiego poziomu ochrony pasażerów, o którym mowa w motywie 1 tego rozporządzenia, należy interpretować szeroko [wyrok z dnia 6 października 2022 r., flightright (Transport lotniczy ze Stuttgartu do Kansas City), C‑436/21, EU:C:2022:762, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo].

22      W niniejszej sprawie z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, dysponowali kartami pokładowymi wydanymi przez przewoźnika lotniczego, co pozwoliło im na odbycie lotu z Teneryfy do Warszawy, obsługiwanego przez tego przewoźnika, poprzez wcześniejsze stawienie się na odprawę.

23      Jak podnieśli w istocie pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, rząd polski i Komisja Europejska w swoich uwagach na piśmie, karta pokładowa jest wydawana pasażerowi na określony lot, przyznaje mu prawo do przewozu, upoważnia go do wejścia na pokład samolotu i odbycia tego lotu po odprawie przez tego pasażera, wskazując w szczególności numer biletu lub rezerwacji.

24      Wynika z tego, że karta pokładowa może stanowić „inny dowód” w rozumieniu art. 2 lit. g) rozporządzenia nr 261/2004, wskazujący, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek dla danego lotu.

25      Wniosku tego nie podważa wskazana przez sąd odsyłający okoliczność, że wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Azurair i in. (C‑146/20, C‑188/20, C‑196/20 i C‑270/20, EU:C:2021:1038), nie pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy karta pokładowa może wchodzić w zakres pojęcia „innego dowodu” w rozumieniu art. 2 lit. g) rozporządzenia nr 261/2004 w zakresie, w jakim karta ta nie zawiera wszystkich elementów wymienionych w tym wyroku, takich jak w szczególności czas przylotu danego lotu.

26      Prawdą jest, że Trybunał orzekł w pkt 51 tego wyroku, iż art. 3 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że pasażer posiada „potwierdzoną rezerwację” w rozumieniu tego przepisu, jeżeli organizator wycieczek przekazuje temu pasażerowi, z którym jest związany umową, „inny dowód” w rozumieniu art. 2 lit. g) tego rozporządzenia, który zawiera przyrzeczenie przewozu tego pasażera określonym lotem, zidentyfikowanym poprzez wskazanie miejsca i czasu odlotu i przylotu oraz numeru lotu, nawet jeżeli ten organizator wycieczek nie otrzymał od danego przewoźnika lotniczego potwierdzenia czasu odlotu i przylotu dotyczących tego lotu.

27      Należy jednak zauważyć, że w przeciwieństwie do niniejszej sprawy w sprawach, w których zapadł wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Azurair i in. (C‑146/20, C‑188/20, C‑196/20 i C‑270/20, EU:C:2021:1038), organizator wycieczek przekazał pasażerom informacje o godzinach lotów inne niż te, które przewoźnik lotniczy przekazał ostatecznie temu organizatorowi, i te drugie ze wskazanych informacji nie zostały przekazane owym pasażerom, w związku z czym dysponowali oni wyłącznie informacjami zawartymi w dokumencie przekazanym przez organizatora wycieczek.

28      Ponadto Trybunał orzekł już, że w zakresie, w jakim dany przewoźnik lotniczy przyjmuje na pokład pasażerów posiadających potwierdzoną rezerwację na dany lot i przewozi ich do miejsca docelowego, należy uznać, że owi pasażerowie spełnili wymóg stawienia się na odprawę przed tym lotem (zob. podobnie postanowienie z dnia 24 października 2019 r., easyJet Airline, C‑756/18, EU:C:2019:902, pkt 28).

29      Natomiast w zakresie, w jakim pasażerowie, tacy jak pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, prawidłowo spełnili wymóg stawienia się na odprawę i odbyli dany lot, posiadając na niego kartę pokładową, należy uznać, że spełnili oni wymóg posiadania potwierdzonej rezerwacji na ten lot.

30      Taki wniosek potwierdza również cel określony w motywie 1 rozporządzenia nr 261/2004, polegający na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony pasażerów.

31      Pasażerowie, których lot jest znacznie opóźniony, mogą bowiem w ten sposób skorzystać z prawa do odszkodowania bez konieczności spełnienia wymogu – niewłaściwego w ich sytuacji – polegającego na wykazaniu w późniejszym czasie, przy żądaniu odszkodowania, że posiadali potwierdzoną rezerwację na opóźniony lot, którym i tak zostali przewiezieni (zob. podobnie postanowienie z dnia 24 października 2019 r., easyJet Airline, C‑756/18, EU:C:2019:902, pkt 32).

32      W tym względzie, co się tyczy przywołanej przez AAA hipotezy, zgodnie z którą karta pokładowa może być wykorzystana, w przypadku jej utraty przez osobę uprawnioną, przez inną osobę posiadającą podobne dane, wystarczy stwierdzić, że jak wynika z art. 2 lit. j) rozporządzenia nr 261/2004, rozporządzenie to pozwala przewoźnikowi lotniczemu na odmowę przyjęcia na pokład w szczególności z powodu niewłaściwych dokumentów podróży.

33      Z powyższego wynika, że na pytania pierwsze i drugie należy odpowiedzieć, iż art. 2 lit. g) i art. 3 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że karta pokładowa może stanowić „inny dowód” w rozumieniu pierwszego z tych przepisów, wskazujący, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek, w związku z czym uznaje się, że pasażer posiadający taką kartę ma „potwierdzoną rezerwację” w rozumieniu drugiego z tych przepisów w odniesieniu do danego lotu, w sytuacji gdy nie wykazano żadnej szczególnej nadzwyczajnej okoliczności.

 W przedmiocie pytań od trzeciego do piątego

34      Poprzez pytania od trzeciego do piątego, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że nie uznaje się, iż pasażer podróżuje bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie w rozumieniu tego przepisu, jeżeli, po pierwsze, organizator wycieczek uiszcza cenę za lot obsługującemu przewoźnikowi lotniczemu zgodnie z warunkami rynkowymi, a po drugie, cena imprezy turystycznej jest uiszczana temu organizatorowi nie przez tego pasażera, lecz przez osobę trzecią. Sąd ten zastanawia się również, czy to na tym przewoźniku lotniczym spoczywa ciężar dowodu na okoliczność, że pasażer ten podróżował bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, czy też do pasażera należy wykazanie, że zapłacił cenę za lot.

35      Zgodnie z art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 rozporządzenie to nie ma zastosowania do pasażerów podróżujących bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie.

36      W tym względzie należy stwierdzić, że ustanowiony w tym przepisie brak możliwości stosowania tego rozporządzenia stanowi wyjątek od zasady, zgodnie z którą rozporządzenie to ma zastosowanie, jak wynika z jego art. 3 ust. 1, po pierwsze, do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, do którego ma zastosowanie traktat, a po drugie, do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się w kraju trzecim i lądujących na lotnisku w państwie członkowskim, do którego ma zastosowanie traktat, chyba że otrzymali oni korzyści lub odszkodowanie oraz udzielono im opieki w tym kraju trzecim, jeżeli przewoźnik lotniczy obsługujący dany lot jest przewoźnikiem Unii Europejskiej, na warunkach określonych w art. 3 ust. 2 tego rozporządzenia.

37      Ponadto, jak orzekł Trybunał, w świetle celu rozporządzenia nr 261/2004, wskazanego w jego motywie 1, polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony pasażerów, wyjątek od przepisów przyznających prawa pasażerom należy interpretować w sposób ścisły (wyrok z dnia 16 stycznia 2025 r., Qatar Airways, C‑516/23, EU:C:2025:21, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

38      Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, aby dokonać wykładni przepisu prawa Unii, należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, których część przepis ten stanowi (wyrok z dnia 21 listopada 2024 r., Mesto Rimavská Sobota, C‑370/23, EU:C:2024:972, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).

39      Prawdą jest, że brzmienie art. 3 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 261/2004 nie pozwala samo w sobie na ustalenie, czy zakres stosowania tego przepisu jest ograniczony do sytuacji, w których jedynie obsługujący przewoźnik lotniczy oferuje pasażerom możliwość bezpłatnego podróżowania na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie.

40      Co się tyczy kontekstu, w jaki wpisuje się wspomniany przepis, z art. 3 ust. 3 tego rozporządzenia wynika w szczególności, że pasażerowie podróżujący na podstawie biletów wystawionych bezpłatnie przez przewoźnika lotniczego nie są objęci tym rozporządzeniem, chyba że bilety te zostały wydane w ramach programu lojalnościowego lub innego programu komercyjnego (zob. podobnie postanowienie z dnia 26 listopada 2020 r., SATA International – Azores Airlines, C‑316/20, EU:C:2020:966, pkt 15).

41      Trybunał orzekł już w tym względzie, że art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że rozporządzenie to nie ma zastosowania do pasażera, który podróżuje z biletem zakupionym według taryfy preferencyjnej wystawionym przez przewoźnika lotniczego w ramach sponsorowania danego wydarzenia, z którego korzystanie jest ograniczone dla pewnych określonych osób i którego wystawienie wiąże się z uprzednią i indywidualnie udzieloną zgodą owego przewoźnika lotniczego (postanowienie z dnia 26 listopada 2020 r., SATA International – Azores Airlines, C‑316/20, EU:C:2020:966, pkt 19).

42      Ponadto rozporządzenie to, zgodnie z jego art. 3 ust. 5, ma zastosowanie do każdego obsługującego przewoźnika lotniczego, który świadczy usługi transportu pasażerów z lub do portu lotniczego znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego. Ten sam przepis stanowi, że w przypadku gdy obsługujący przewoźnik lotniczy, który nie zawarł umowy z pasażerem, wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego rozporządzenia, uważa się, że działa on w imieniu osoby, która zawarła umowę z danym pasażerem (wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Primera Air Scandinavia, C‑215/18, EU:C:2020:235, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

43      W tym względzie Trybunał orzekł, że pasażer opóźnionego o co najmniej trzy godziny lotu może wytoczyć powództwo o odszkodowanie na podstawie art. 6 i 7 rozporządzenia nr 261/2004 przeciwko obsługującemu lot przewoźnikowi lotniczemu, nawet jeśli ów pasażer i ów przewoźnik lotniczy nie zawarli umowy, a odnośny lot stanowi element imprezy turystycznej (zob. podobnie wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Primera Air Scandinavia, C‑215/18, EU:C:2020:235, pkt 38).

44      W związku z tym, mając na względzie odpowiedzialność obsługującego przewoźnika lotniczego za wypłatę odszkodowania pasażerom w przypadku dużego opóźnienia lotu w chwili przylotu, należy wskazać, że wyjątek przewidziany w art. 3 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 261/2004 obejmuje wyłącznie sytuacje, w których to obsługujący przewoźnik lotniczy zezwala pasażerom na podróżowanie bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie.

45      Taka wykładnia jest zgodna z celem rozporządzenia nr 261/2004, którym jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów linii lotniczych.

46      W tym względzie zgodnie z motywem 5 tego rozporządzenia ochrona ta powinna obejmować nie tylko pasażerów lotów regularnych, ale również pasażerów lotów nieregularnych, w tym także lotów stanowiących część zorganizowanych wycieczek.

47      Z prac przygotowawczych nad tym rozporządzeniem wynika bowiem, że zamiarem prawodawcy Unii nie było wyłączenie pasażerów, których lot stanowi część imprezy turystycznej, z zakresu stosowania tego rozporządzenia, lecz przeciwnie, umożliwienie im korzystania z praw przyznanych przez to rozporządzenie (zob. podobnie wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Primera Air Scandinavia, C‑215/18, EU:C:2020:235, pkt 36).

48      W niniejszej sprawie w zakresie, w jakim organizator wycieczek otrzymał wynagrodzenie za imprezę turystyczną odbytą przez pasażerów, o których mowa w postępowaniu głównym, i zapłacił cenę lotu obsługującemu lot przewoźnikowi lotniczemu, a ten ostatni otrzymał wynagrodzenie zgodne z warunkami rynkowymi, należy uznać, że pasażerowie ci nie podróżowali bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie w rozumieniu art. 3 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 261/2004.

49      Jak wynika z orzecznictwa przytoczonego w pkt 43 niniejszego wyroku, dla celów dochodzenia przez pasażerów, o których mowa w postępowaniu głównym, praw wobec obsługującego przewoźnika lotniczego, okoliczność, że cena imprezy turystycznej została zapłacona nie przez nich – w związku z tym, że nie pozostawali oni w stosunku umownym z tym przewoźnikiem – lecz przez osobę trzecią, na rzecz organizatora wycieczek, który z kolei zapłacił cenę za lot temu przewoźnikowi, jest pozbawiona znaczenia.

50      Co się tyczy ciężaru dowodu na okoliczność, że pasażer podróżował bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna publicznie w rozumieniu art. 3 ust. 3 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 261/2004, należy zauważyć, że przepis ten, nie regulując wyraźnie podziału tego ciężaru dowodu, ustanawia, jak wynika z pkt 37 niniejszego wyroku, wyjątek od przepisów przyznających prawa pasażerom poprzez wyłączenie takiego pasażera z zakresu stosowania tego rozporządzenia.

51      W związku z tym, aby zwolnić się z obowiązku wypłaty odszkodowania temu pasażerowi, do obsługującego przewoźnika lotniczego należy wykazanie, zgodnie z zasadami przewidzianymi w prawie krajowym, że pasażer ten podróżował bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie w rozumieniu art. 3 ust. 3 zdanie pierwsze tego rozporządzenia, i w konsekwencji nie jest objęty zakresem stosowania tego rozporządzenia.

52      Należy stwierdzić, że wykładnia polegająca na nałożeniu na pasażerów ciężaru dowodu byłaby nie tylko sprzeczna z celem rozporządzenia nr 261/2004, którym jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów lotniczych, ale również trudna do wdrożenia, zwłaszcza w szczególnym kontekście niniejszej sprawy, w której pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, zarezerwowali u organizatora wycieczek imprezę turystyczną.

53      Jak bowiem w istocie podnieśli pasażerowie, o których mowa w postępowaniu głównym, i Komisja w uwagach na piśmie, w sytuacji gdy pasażer rezerwuje swoją imprezę turystyczną nie bezpośrednio u obsługującego przewoźnika lotniczego, lecz za pośrednictwem organizatora wycieczek, to zasadniczo organizator wycieczek, tak jak w niniejszej sprawie, płaci cenę za lot u tego przewoźnika, przy czym pasażer ten płaci cenę za całą imprezę turystyczną, w tym za lot. Poza okolicznością, że wspomniany pasażer nie zna dokładnej ceny lotu uiszczonej przez tego organizatora, pasażer ten ma ograniczone możliwości wykazania, że zapłacił cenę za ten lot.

54      Z powyższego wynika, że na pytania od trzeciego do piątego należy odpowiedzieć, iż art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że nie uznaje się, iż pasażer podróżuje bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie w rozumieniu tego przepisu, jeżeli, po pierwsze, organizator wycieczek uiszcza cenę za lot obsługującemu przewoźnikowi lotniczemu zgodnie z warunkami rynkowymi, a po drugie, cena imprezy turystycznej jest uiszczana temu organizatorowi nie przez tego pasażera, lecz przez osobę trzecią. Do tego przewoźnika lotniczego należy wykazanie, zgodnie z zasadami przewidzianymi w prawie krajowym, że wspomniany pasażer podróżował bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej.

 W przedmiocie kosztów

55      Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (siódma izba) orzeka, co następuje:

1)      Artykuł 2 lit. g) i art. 3 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91,

należy interpretować w ten sposób, że:

karta pokładowa może stanowić „inny dowód” w rozumieniu pierwszego z tych przepisów, wskazujący, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek, w związku z czym uznaje się, że pasażer posiadający taką kartę ma „potwierdzoną rezerwację” w rozumieniu drugiego z tych przepisów w odniesieniu do danego lotu, w sytuacji gdy nie wykazano żadnej szczególnej nadzwyczajnej okoliczności.

2)      Artykuł 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004

należy interpretować w ten sposób, że:

nie uznaje się, iż pasażer podróżuje bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie w rozumieniu tego przepisu, jeżeli, po pierwsze, organizator wycieczek uiszcza cenę za lot obsługującemu przewoźnikowi lotniczemu zgodnie z warunkami rynkowymi, a po drugie, cena imprezy turystycznej jest uiszczana temu organizatorowi nie przez tego pasażera, lecz przez osobę trzecią. Do tego przewoźnika lotniczego należy wykazanie, zgodnie z zasadami przewidzianymi w prawie krajowym, że wspomniany pasażer podróżował bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej.