Wyłączenie zastosowania rozporządzenia do pasażerów podróżujących bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej (art. 3 ust. 3 rozp. nr 261/2004)

Ciężar dowodu co do nieodpłatności przewozu w rozumieniu art. 3 ust. 3 rozporządzenia Nr 261/2004 spoczywa na przewoźniku.

W świetle art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 ustanowione w tym rozporządzeniu prawa nie mają zastosowania do pasażerów podróżujących bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, pod warunkiem, iż były to zniżki specjalne, które nie są powszechnie dostępne. Odmowa przyznania podróżującym bezpłatnie praw z rozporządzenia nr 261/2004do wynika z tego, że prawodawca unijny, wziąwszy pod uwagę, iż przewoźnik lotniczy oferujący w szczególnych sytuacjach przelot bezpłatnie lub za specjalną zniżką świadczy swoją usługę nie osiągając zysku, nie chciał obarczać w takiej sytuacji przewoźnika dodatkowymi zobowiązaniami.

W rozumieniu art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 pasażerami podróżującymi bezpłatnie będą osoby, którym przysługują specjalne zniżki lub prawo do bezpłatnych lotów. Pasażerami takimi są np. rodziny pilotów czy innego personelu lotniczego (zob. pkt 2.2.2 Zawiadomienia Komisji Europejskiej Wytyczne interpretacyjne dotyczące rozporządzenia (WE) Nr 261/2004, 2016/C 214/04, Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 213, s. 5, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52016XC0615(01)&from=EN).

Innym przykładem są małoletnie dzieci w wieku poniżej 2 lat, którym nie są przydzielone miejsca ani karty pokładowe, i które podróżują bezpłatnie ‎z przewoźnikiem lotniczym, w związku z czym nie przysługują im prawa z rozporządzenia Nr 261/2004 (zob. postanowienie TSUE z dnia 11 października 2021 r., Vueling Airlines, C-686/20).

Przepisy rozporządzenia Nr 261/2004 stosuje się natomiast do pasażerów podróżujących w ramach programu lojalnościowego lub innego programu komercyjnego i jeżeli pasażer zapłacił za swój bilet lotniczy np. punktami czy milami uzbieranymi w programie lojalnościowym przewoźnika lotniczego, to przysługuje mu ochrona.

Z doświadczenia życiowego i charakteru prawnego umowy przewozu wynika, że działalność profesjonalnego przewoźnika w zakresie jego przedsiębiorstwa polega na odpłatnym przewożeniu osób lub rzeczy (essentialia negotii przewozu, zob. art. 774 k.c.) a przewóz nieodpłatny ma miejsce wyjątkowo. Zdaniem Sądu Najwyższego oznacza to, że wyjątek w zakresie prawa do odszkodowania, przewidziany w art. 3 ust. 3 zd. 1 rozporządzenia Nr 261/2004, powinien być interpretowany zawężająco w myśl zasady, że nie należy rozszerzająco wykładać przepisów o charakterze wyjątkowym (exceptiones non sunt extendendae).

Biorąc pod uwagę, że usługa przewozu jest co do zasady odpłatna a prawo do ochrony z rozporządzenia Nr 261/2004 wyjątkowo nie przysługuje pasażerom podróżującym bezpłatnie, a jednocześnie uwzględniając zasadę rozkładu ciężaru dowodu z art. 6 k.c. (onus probandi), w myśl którego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, należało domniemywać, że powódka podróżowała odpłatnie.

Wyrok SN z dnia 11 kwietnia 2024 r., II CNPP 14/22

Standard: 84281 (pełna treść orzeczenia)