Wyrok z dnia 2024-09-13 sygn. II SA/Łd 505/24

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Agata Sobieszek-Krzywicka, Sędziowie Sędzia WSA Sławomir Wojciechowski (spr.), Asesor WSA Beata Czyżewska, , Protokolant asystent sędziego Robert Latek, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2024 r. sprawy ze skargi O.C. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 6 czerwca 2024 r. nr 437946339 znak: [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego oddala skargę.

Decyzją z dnia 6 czerwca 2024 r., znak: 010070/680/9698565/2023 Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 572, dalej również jako: "k.p.a.") oraz art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 421, dalej również jako: "u.p.p.w.d.") utrzymał w mocy decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 lutego 2024 r., znak: 010070/680/9698565/2023, odmawiającą przyznania O.C. prawa do świadczenia wychowawczego na okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r.

Powyższe rozstrzygnięcia zapadły w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną:

Wnioskiem z dnia 25 listopada 2023 r. O.C. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie świadczenia wychowawczego "500+" na dziecko – P.C. .

Pismem z dnia 5 stycznia 2024 r. organ I instancji poinformował wnioskodawcę, iż wniosek o świadczenie wychowawcze na P.C. wpłynął również od innej osoby uprawnionej (byłej żony wnioskodawcy). Do wniosku dołączono wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 3 czerwca 2015 r., sygn. akt XII C 1597/14 (dalej również jako: "wyrok rozwodowy"), z którego wynika, że miejsce zamieszkania dziecka jest przy matce, a ponadto postanowienie Sądu Rejonowego w Pułtusku z dnia 6 lipca 2023 r., sygn. akt III Nsm 105/23, oddalające wniosek O.C. o zabezpieczenie w sprawie z wniosku O.C. z udziałem A.M. o zmianę wyroku rozwodowego w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania. Z uwagi na powyższe okoliczności organ wezwał O.C. do ustosunkowania się do tych informacji oraz nadesłania posiadanej dokumentacji w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania.

W odpowiedzi na powyższe wezwanie, w piśmie z dnia 14 stycznia 2024 r., O.C. wskazał, iż P.C. nie zamieszkuje ze swoją matką od dnia 23 czerwca 2024 r., pomimo postanowień wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 3 czerwca 2015 r., jak i postanowienia Sądu Rejonowego w Pułtusku z dnia 6 lipca 2023 r.

Wnioskodawca podał ponadto, że matka od czerwca 2023 r. nie łoży na utrzymanie dziecka, które jest na wyłącznym utrzymaniu wnioskodawcy. Od lutego 2023 r. przed Sądem Rejonowym w Pułtusku toczy się postępowanie o ograniczenie władzy rodzicielskiej A.C . Matka nie widziała się z synem od czerwca 2023 r., poza sprawą w sądzie w lipcu 2023 r. oraz przyjazdem 20 grudnia 2023 r., gdzie na klatce schodowej domagała się wydania syna do P., ponieważ ZUS może odebrać jej świadczenia, gdy dowie się, że syn nie mieszka z nią od czerwca 2023 r. W listopadzie 2023 r. O.C. złożył do ZUS wniosek o wstrzymanie wypłaty świadczenia wychowawczego matce dziecka oraz o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego w celu potwierdzenia, że dziecko nie zamieszkuje z matką.

Do swojego pisma O.C. załączył zaświadczenie z dnia 8 stycznia 2024 r., potwierdzające, że P.C. od dnia 1 września 2023 r. jest uczniem klasy VI [...] Szkoły Podstawowej im. [...] w Ł.oraz zawiadomienie z dnia 22 grudnia 2023 r., złożone przez A.M. w VI Komisariacie Policji Komendy Miejskiej Policji w Łodzi.

Przywołaną na wstępie decyzją z dnia 19 lutego 2024 r., znak: 010070/680/9698565/2023 Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi odmówił przyznania O.C. świadczenia wychowawczego na okres świadczeniowy, trwający od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r., wskazując, iż wnioskodawca nie sprawuje faktycznej opieki nad dzieckiem.

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia organ wskazał, iż zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 3 czerwca 2015 r., sygn. akt XII C1597/14 miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania matki. Organy administracji publicznej są związane orzecznictwem sądu powszechnego w zakresie wyroków i postanowień. W świetle treści tego wyroku uznać należy, że wnioskodawca nie sprawuje faktycznej opieki nad dzieckiem, wykonuje ją natomiast matka dziecka, która również zgłosiła wniosek o świadczenie wychowawcze. Dlatego też wnioskodawca nie spełnia warunku niezbędnego do przyznania prawa do świadczenia wychowawczego, określonego w art. 22 u.p.p.w.d. Natomiast w przypadku, gdy w postępowaniu w sprawie wniosku o świadczenie wychowawcze przedłożono prawomocny wyrok sądu, określający sposób sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, ZUS nie ma podstaw do weryfikacji, czy rodzicie realizują jego zapisy. Ewentualna weryfikacja uprawnień do świadczenia wychowawczego przez ZUS możliwa będzie po przedstawieniu prawomocnego wyroku.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł O.C. , zarzucając organowi pominięcie faktu, iż P.C. zamieszkuje z ojcem od czerwca 2023 r., zatem to wnioskodawca sprawuje faktyczną pieczę nad synem i łoży na jego utrzymanie, co potwierdza zarówno zaświadczenie ze szkoły, jak i zawiadomienie złożone na Policji przez matkę dziecka.

Do swojego odwołania skarżący załączył m.in. kopię notatki z odebrania małoletniego z dnia 8 lutego 2024 r., z której wynika, iż kurator zawodowy wspólnie z A.M. oraz w asyście funkcjonariuszy Policji w dniu 5 lutego 2024 r. podjęli próbę realizacji postanowienia Sądu o przymusowym odebraniu małoletniego ojcu i przekazaniu go matce. Próba ta jednak okazała się nieudana z uwagi na sprzeciw małoletniego.

Pismem z dnia 20 maja 2024 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wezwał skarżącego do uzupełnienia wniosku o świadczenie wychowawcze poprzez udzielenie informacji, czy po dniu 6 lipca 2023 r. Sąd wydał postanowienia, w których orzekał co do opieki nad P.C..

Przy piśmie z dnia 28 maja 2024 r. O.C. przesłał organowi kopię postanowienia Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 24 maja 2024 r., sygn. akt I Cz 82/24 wydanego w przedmiocie zażalenia O.C. na postanowienie Sądu Rejonowego w Pułtusku z dnia 20 grudnia 2023 r., sygn. akt III Nsm 105/23 w przedmiocie nakazania w trybie zabezpieczenia niezwłocznego wydania przez O.C. małoletniego P.C. matce A.C . W powyższym postanowieniu Sąd Okręgowy w Ostrołęce zmienił zaskarżone postanowienie, w ten sposób, że oddalił wniosek A.M. o zabezpieczenie przez nakazanie niezwłocznego wydania małoletniego matce.

Do akt administracyjnych załączono również wniosek A.M. z dnia 28 lutego 2023 r. o przyznanie świadczenia wychowawczego na dziecko P.C. na okres świadczeniowy od dnia 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r. oraz informację ZUS z dnia 6 marca 2023 r., znak: 010070/680/2736369/20 o przyznaniu wnioskodawczyni świadczenia wychowawczego. W aktach sprawy znajduje się również kopia rodzinnego wywiadu środowiskowego, przeprowadzonego w dniu 30 listopada 2023 r. w miejscu zamieszkania A.M. . W jego trakcie ustalono, iż od dnia 23 czerwca 2023 r. matka nie sprawuje bezpośredniej opieki nad P.C., nie ma z nim bezpośredniego kontaktu. O.C. , zgodnie z planem wychowawczym, po zakończeniu roku szkolnego w dniu 23 czerwca 2023 roku zabrał syna pod swoja opiekę i do dnia przeprowadzenia wywiadu dziecko nie powróciło do dotychczasowego miejsca zamieszkania w P. Zgodnie z wyrokiem orzekającym o rozwodzie zostały określone zasady sprawowania opieki nad dzieckiem, ustalono miejsce zamieszkania dziecka z matką. Z informacji uzyskanych od matki dziecka wynika, że w dniu 6 lipca 2023 r. odbyła się rozprawa w Sądzie Rejonowym w Pułtusku z wniosku O.C. w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej i sposobu jej wykonywania. Postanowieniem z dnia 6 lipca 2023 r., sygn. III Nsm 105/23 Sąd Rejonowy w Pułtusku oddalił wniosek. A.M. oświadczyła, że złożyła do Sądu Rejonowego w Pułtusku wniosek o odebranie dziecka ojcu, sprawy są połączone pod sygn. III Nsm 105/23 i są w toku. Matka dziecka podała, że ojciec dziecka nie stosuje się do postanowień sądu i samowolnie ograniczył jej prawa rodzicielskie, pozbawiając ja bezpośredniej opieki nad dzieckiem i jakiegokolwiek kontaktu z synem, nawet telefonicznego.

Do akt administracyjnych załączono również kopię postanowienia Sądu Rejonowego w Pułtusku z dnia 6 lipca 2023 r., sygn. akt III Nsm 105/23.

Pismem z dnia 22 maja 2024 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wezwał A.M. do udzielenia informacji, czy po dniu 6 lipca 2023 r. Sąd wydał postanowienia, w których orzekał co do opieki nad P.C..

W piśmie z dnia 29 maja 2024 r. A.M. poinformowała, że obecnie przed Sądem Rejonowym w Pułtusku toczą się nadal postępowania dotyczące kwestii sprawowania władzy rodzicielskiej nad P.C. przez jego rodziców. W dniu 6 lipca 2023 r. Sąd Rejonowy w Pułtusku oddalił złożony przez O.C. wniosek o zabezpieczenie i do dnia sporządzenia pisma nie orzeczono o tym, aby P.C. miał zmienić miejsce zamieszkania. Zgodnie z orzeczeniami sądowymi małoletni winien mieszkać z matką w P. przy ul. [...] . Ojciec dziecka nie respektuje orzeczeń sądowych.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie znalazł podstaw do zakwestionowania rozstrzygnięcia organu I instancji i zaskarżoną decyzją utrzymał je w mocy. W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia organ II instancji wskazał, iż w przypadku gdy po złożeniu wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego przez rodzica, opiekuna prawnego dziecka lub opiekuna faktycznego dziecka drugi rodzic, opiekun prawny dziecka lub opiekun faktyczny dziecka złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego w związku z opieką nad tym samym dzieckiem, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustala, kto sprawuje opiekę i w tym celu może zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu i środowiskowego.

Z dokumentacji wynika, że wniosek o świadczenie wychowawcze na dziecko P.C. na okres świadczeniowy 2023/2024 zgłosili oboje rodzice. Jako pierwsza wniosek złożyła matka - A.M. w dniu 28 lutego 2023 r., której przyznano świadczenie w pełnej wysokości w dniu 6 marca 2023 r. Natomiast O.C. wniosek o świadczenie wychowawcze na ww. dziecko zgłosił 25 listopada 2023 r.

W związku ze złożeniem wniosków przez dwie osoby uprawnione konieczne było, by ZUS wezwał oboje wnioskodawców do dostarczenia dokumentów z sądu, potwierdzających sprawowanie wyłącznej lub naprzemiennej opieki nad dzieckiem. W przypadku złożenia wniosku o świadczenie wychowawcze przez oboje rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie to przyznaje się i wypłaca temu z rodziców, który faktycznie sprawuje nad dzieckiem opiekę.

Organ II instancji podkreślił, iż w toku postępowania wyjaśniającego ustalono, że zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 3 czerwca 2015 r., sygn. akt XII C 1597/14, władza rodzicielska nad małoletnim P.C. została powierzona obojgu rodzicom. Sąd ustalił jednocześnie, że miejscem zamieszania ww. dziecka będzie każdorazowe miejsce zamieszkania matki. W aktach sprawy znajduje się również postanowienie Sądu Rejonowego w Pułtusku, sygn. akt III Nsm 105/23 z dnia 6 lipca 2023 r. zgodnie z którym sąd oddalił wniosek O.C. o zmianę wyroku rozwodowego w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonania.

Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadzony z A.M. przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w P. w dniu 30 listopada 2023 r. potwierdził, że od 23 czerwca 2023 r. małoletni P.C. zamieszkuje z ojcem i pozostaje pod jego opieką oraz na jego wyłącznym utrzymaniu, wbrew postanowieniom sądu zawartym w ww. orzeczeniu. Sąd Rejonowy w Pułtusku, postanowieniem sygn. akt III Nsm 105/23 z dnia 20 grudnia 2023 r. nakazał przymusowe odebranie P.C. od ojca i przekazanie matce. Postanowienie to nie zostało wykonane, wydanie małoletniego nie doszło do skutku. Postanowieniem Sądu Okręgowego w Ostrołęce, sygn. akt I Cz 82/24, z dnia 24 maja 2024 r. w związku z zażaleniem wniesionym przez skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego w Pułtusku z 20 grudnia 2023 r. ww. postanowienie zostało zmienione, w ten sposób że wniosek A.M. o zabezpieczenie przez nakazanie niezwłocznego wydania małoletniego P.C. został oddalony.

Reasumując, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zauważył, że w sprawie opieki nad dzieckiem nadal obowiązują postanowienia sądu zawarte w prawomocnym wyroku z dnia 3 czerwca 2015 r., zgodnie z którym miejsce zamieszkania P.C. znajduje się przy matce. Natomiast ZUS jako jednostka administracyjna zobowiązany jest uwzględnić prawomocny wyrok rozwodowy przy rozpatrywaniu uprawnień do świadczenia wychowawczego. ZUS nie jest natomiast organem właściwym do weryfikacji, czy rodzice stosują się do zawartych w wyroku postanowień sądu. Oznacza to, że prawo do świadczenia wychowawczego mogłoby zostać przyznane O.C. jedynie w przypadku, gdyby przedłożył on prawomocne orzeczenie sądu, w którym sąd zmienił zarządzenia opiekuńcze względem dziecka i powierzył je opiece ojca oraz ustalił jego miejsce zamieszkania przy ojcu.

Zgodnie z powyższymi wyjaśnieniami, a także z uwagi na fakt, że wnioskodawca nie złożył do ZUS prawomocnego postanowienia sądu, w którym sąd zmieniłby zarządzenia opiekuńcze względem dziecka, ustalone w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi sygn. akt XII C 1597/14 z dnia 3 czerwca 2015 r., w ocenie organu II instancji brak jest podstaw prawnych do przyznania O.C. prawa do świadczenia wychowawczego za okres od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r.

Skargę na powyższą decyzję złożył O.C. , wnosząc o uchylenie wszystkich decyzji ZUS w I oraz II instancji w całości, ponieważ, w ocenie skarżącego, zostały wydane z rażącym naruszeniem prawa unijnego, zasad ustrojowych RP, prawa procesowego oraz prawa materialnego. Ponadto skarżący wniósł o przeprowadzenie rozprawy i zasądzenie kosztów według norm przepisanych.

Skarżący zarzucił organom naruszenie prawa unijnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.: art. 8 oraz art. 10 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Rzym 1957.03.25, poprzez nieuzasadnione zróżnicowanie i potraktowanie skarżącego mniej korzystnie z powodu płci męskiej niż potraktowana została matka dziecka ze względu na płeć żeńską w porównywalnej sytuacji. Skarżącemu odmówiono prawa do świadczenia pomimo spełnienia przesłanek krajowych (ustawowych), tj. zamieszkiwanie z dzieckiem, utrzymywanie go i sprawowanie faktycznej opieki, zaś świadczenie przyznano matce, pomimo niespełnienia ustawowych przesłanek do uzyskania świadczenia (niezamieszkiwanie, niesprawowanie opieki i nieutrzymywanie dziecka), ze względu na płeć żeńską.

Ponadto skarżący zarzucił naruszenie zasad ustrojowych i konstytucyjnych RP, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

– art. 32 Konstytucji RP poprzez niezastosowanie zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, potraktowanie skarżącego przez władze publiczne gorzej niż matkę, którą uprzywilejowano przyznając świadczenia pomimo niespełnienia przez nią żadnej z przesłanek ustawowych;

– art. 33 Konstytucji RP poprzez niezastosowanie i złamanie zasady równości kobiet i mężczyzn uznając, iż skarżący jako mężczyzna nie ma w życiu rodzinnym równych praw jak matka dziecka poprzez odmówienie mu prawa do świadczenia w sytuacji spełnienia przez niego wszystkich ustawowych przesłanek do jego uzyskania (zamieszkiwanie, utrzymywanie i sprawowanie opieki faktycznej nad dzieckiem), przy jednoczesnym przyznaniu tego świadczenia matce ze względu na płeć w sytuacji niespełniania przez nią żadnej z przesłanek ustawowych.

Skarżący zarzucił również ruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

– art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a., polegające na niewyczerpującym zebraniu i rozpatrzeniu całego materiału dowodowego i niepodjęciu wszelkich kroków do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy, w szczególności pominięciu okoliczności wynikających z: postanowienia Sądu Rejonowego w Pułtusku z 6 lipca 2023 r. sygn. akt III Nsm 105/23, dotyczących wyłącznie zabezpieczenia polegającego na ustaleniu na czas procesu miejsca zamieszkania P. przy ojcu, tj. dostosowanie stanu prawnego do istniejącego stanu faktycznego oraz Wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 3 czerwca 2015 r., sygn. akt XII C 1597/14, tj. faktu nieorzeczenia o kontaktach ani sposobie sprawowania opieki nad P.C. oraz faktu, że w tym wyroku (ani w żadnym innym orzeczeniu) nigdy nie orzeczono jakiegokolwiek zarządzenia opiekuńczego wobec P.C. , a także faktu, iż toczy się przed Sądem Rejonowym w Pułtusku postępowanie o zmianę tegoż wyroku poprzez ograniczenie władzy rodzicielskiej matce oraz ustalenie miejsca zamieszkania dziecka przy ojcu. Ponadto poprzez dyskrecjonalne uznanie, iż okres wnioskowanego świadczenia rozpoczął się od 1 czerwca 2023 r., podczas gdy skarżący zawnioskował o świadczenie w dniu 25 listopada 2023 r.; jak również ustalenie przez ZUS faktu zamieszkiwania skarżącego z dzieckiem, wyłącznego utrzymywania go oraz sprawowania faktycznej opieki w drodze przeprowadzonego rodzinnego wywiadu przez MOPS w dniu 30 listopada 2023 r. przy potwierdzeniu tego faktu przez matkę, a następnie nielogicznego i nieprawdziwego stwierdzenia w ww. decyzjach, że dziecko mieszka z matką - co jest niezgodne z ustalonym stanem faktycznym oraz sprzeczne z logiką;

– art. 8, art. 11 i art. 107 § 3 k.p.a. polegające na nienależytym uzasadnieniu skarżonego aktu, poprzez wskazanie w jego treści przesłanek ustawowych, (tj. zamieszkiwanie z dzieckiem, utrzymywanie go i sprawowanie faktycznej opieki) oraz stwierdzeń i faktów na potwierdzenie zamieszkiwania skarżącego z synem, utrzymywania go i sprawowania wyłącznej opieki, a więc wyjaśnieniu zasadności spełnienia przez skarżącego wszystkich przesłanek ustawowych do przyznania mu świadczenia, udowodnionych zebranym materiałem dowodowym, a następnie, w sposób nielogiczny i sprzeczny z argumentami - wydanie przez ZUS krzywdzącej dla skarżącego decyzji odmawiającej i nierealizującej zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa;

– art. 138 § 1 k.p.a. poprzez utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji, mimo iż decyzja ta wydana została zarówno z naruszeniem przepisów procedury administracyjnej, jak również prawa materialnego, a także prawa unijnego oraz wbrew konstytucyjnym zasadom niedyskryminacji i równego traktowania, przy całkowitym pominięciu wszystkich dowodów przedstawionych przez skarżącego.

Wreszcie skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

– art. 26 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm.), poprzez jego niezastosowanie w sprawie, gdyż w przypadku, gdy władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, wówczas miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa, a więc u skarżącego (fakt bezsporny, udowodniony dokumentami złożonymi w sprawie, zleconym przez ZUS wywiadem MOPS-u przeprowadzonym 30 listopada 2023 r., faktem przyznanym przez matkę);

– art. 4 u.p.p.w.d. poprzez nieprzyznanie świadczenia wychowawczego skarżącemu, pomimo że zaistniały ku temu ustawowe przesłanki: stan faktyczny sprawy nie budzi żadnych wątpliwości, skarżący spełnia wszystkie ustawowe przesłanki (mieszka z synem, utrzymuje go i sprawuje faktyczną opiekę);

– art. 9 u.p.p.w.d. poprzez jego niezastosowanie, pomimo iż zgromadzony materiał dowodowy nie budzi wątpliwości i potwierdza spełnienie przez skarżącego wszystkich ustawowych przesłanek.

W uzasadnieniu skargi O.C. wskazał, iż P.C. od 23 czerwca 2023 r. mieszka na stałe w Ł. i jest na wyłącznym utrzymaniu skarżącego, który sprawuje nad nim faktyczną opiekę. W związku z tym, iż miejsce zamieszkania P.C. zostało ustalone sądownie wyrokiem SO w Łodzi z 3 czerwca 2015 r., sygn. akt XII C 1597/14, zaistniała niezgodność pomiędzy stanem faktycznym a stanem prawnym, którą to niezgodność mają obowiązek uregulować oboje rodzice. W przypadku bowiem zmiany miejsca zamieszkania dziecka oboje rodzice mają obowiązek podjąć niezwłocznie kroki w celu w uregulowania tego sądownie. Tak więc obowiązek uregulowania sytuacji prawnej dziecka wskutek zmiany jego miejsca zamieszkania od 23 czerwca 2023 r. ciąży na jego matce oraz na skarżącym, z których każde posiada pełnię władzy rodzicielskiej. Jako że matka nie podjęła działań w celu uregulowania sytuacji prawnej dziecka, Skarżący w dniu 8 marca 2023 r. wszczął przed Sądem Rejonowym w Pułtusku sprawę o ograniczenie władzy rodzicielskiej matce: A.M. i zmianę wyroku rozwodowego w zakresie miejsca zamieszkania przy ojcu, która toczy się przed SR w Pułtusku pod sygn. akt III Nsm 105/23.

Skarżący podkreślił, iż, wbrew uzasadnieniu decyzji organu II instancji, postanowienie SR w Pułtusku z 6 lipca 2023 r., sygn. III Nsm 105/23 oddala tylko wniosek skarżącego o zabezpieczenie, złożony w toku toczącej się pod tą samą sygnaturą sprawy o ograniczenie władzy rodzicielskiej matce oraz ustalenie miejsca zamieszkania dziecka przy skarżącym, poprzez ustalenie na czas postępowania miejsca zamieszkania dziecka przy ojcu. ZUS natomiast sprzecznie z prawem przyjął w zaskarżonej decyzji, że Sąd oddalił wniosek skarżącego o zmianę wyroku rozwodowego w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania, podczas gdy sprawa się toczy. SR w Pułtusku nie rozstrzygnął sprawy o ograniczenie władzy rodzicielskiej matce dziecka i zmianę wyroku rozwodowego, nie odbyła się nawet rozprawa główna ani nie wyznaczono nawet terminu. Tym samym ZUS dopuścił się rażącego naruszenia prawa, uznając za dowód fakt, którego nie potwierdza postanowienie SR w Pułtusku z 6 lipca 2023 r. sygn. akt III Nsm 105/23, na które ZUS się powołuje.

Tym samym, w ocenie skarżącego, ZUS dopuścił się zarówno naruszenia norm z zakresu prawa administracyjnego materialnego, jak i u.p.p.w.d., które ZUS ma obowiązek zastosować przy wydaniu orzeczenia. W tym przypadku naruszenie prawa materialnego polegało na błędnej wykładni prawa, gdyż prawidłowo ZUS wskazał przesłanki do uzyskania świadczenia wychowawczego cytując art. 22 u.p.p.w.d., tj. zamieszkiwanie z dzieckiem, sprawowanie nad nim wyłącznej opieki oraz utrzymywanie go, następnie prawidłowo uznał na podstawie zleconego przez siebie wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez MOPS w dniu 30 listopada 2023 r. oraz oświadczenia matki, iż te przesłanki spełnia skarżący, ponieważ od 23 czerwca 2023 r. dziecko mieszka ze skarżącym w Ł., jest na jego wyłącznym utrzymaniu, a także to skarżący sprawuje wyłączną opiekę nad synem, zaś ani do wydania matce ani też do przymusowego odebrania małoletniego przy udziale policji nigdy nie doszło. Również i to miało istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż ZUS mimo tych ustaleń odmówił świadczenia skarżącemu.

Kolejne naruszenie prawa, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, to, zdaniem skarżącego, powołanie się w uzasadnieniu decyzji przez ZUS na postanowienie Sądu Rejonowego w Pułtusku, z dnia 20 grudnia 2023 r. sygn. akt III Nsm 105/23 jako "nakazujące przymusowe odebranie P.C. od ojca", podczas gdy jest to nieprawda. To postanowienie Sądu Rejonowego w Pułtusku, sygn. akt III Nsm 105/23 jedynie "nakazywało uczestnikowi O.C. wydać niezwłocznie A.M. małoletniego P.C. ", do czego nie doszło. Dziecko uciekło od matki i nie chce z nią kontaktu. Natomiast dopiero kolejne Postanowienie SR w Łodzi z 26 stycznia 2024 r. sygn. akt VIII Nsm 1726/23 o zleceniu kuratorowi sądowemu (...) przymusowego odebrania małoletniego P.C. od jego ojca O.C. - nakazywało przymusowe odebranie przy udziale policji. Skarżący podkreślił, że matka usiłuje siłą ściągnąć syna do P., aby ukryć fakt pobierania przez nią nienależnych świadczeń, a ZUS ją w tym wspiera wbrew prawu. ZUS po raz kolejny przyjął za dowód fakt: - przymusowe odebranie - z postanowienia SR w Pułtusku z 20 grudnia 2023 r. sygn. akt III Nsm 105/23, którego to faktu ten dokument nie stwierdza. ZUS wskazał także, iż postanowieniem SO w Ostrołęce, sygn. akt I Cz 82/24, z dnia 24 maja 2024 r. w związku z zażaleniem na postanowienie Sądu Rejonowego w Pułtusku z 20 grudnia 2023 r., ww. postanowienie zostało zmienione, w ten sposób że wniosek A.M. o zabezpieczenie przez nakazanie niezwłocznego wydania małoletniego P. C. został oddalony. Tym samym, a contrario ZUS potwierdził, że małoletni P.C. od 23 czerwca 2023 r. mieszka z ojcem w Ł., co jest faktem bezspornym.

Jednak, zdaniem skarżącego, ZUS dopuścił się kolejnego rażącego naruszenia prawa poprzez uznanie, iż w sprawie opieki nad dzieckiem nadal obowiązują postanowienia sądu zawarte w prawomocnym wyroku z dnia 3 czerwca 2015 r., zgodnie z którym miejsce zamieszkania P.C. znajduje się przy matce, zaś ZUS jako jednostka administracyjna zobowiązany jest uwzględnić prawomocny wyrok sądu przy rozpatrywaniu uprawnień do świadczenia wychowawczego. Skarżący nie zgadza się z powyższym stwierdzeniem, bowiem brak jest przepisu prawnego, który by zobowiązywał ZUS do uwzględnienia prawomocnego wyroku sądu zamiast spełnienia przesłanek ustawowych, w tym w szczególności z art. 22 u.p.p.w.d., które spełnia skarżący. ZUS zresztą takiego przepisu nie wskazał.

W dalszej części uzasadnienia ZUS poinformował, iż nie jest organem właściwym do weryfikacji, czy rodzice stosują się do zawartych w wyroku postanowień sądu. W ocenie skarżącego jest to nieprawda, gdyż zgodnie z art. 22 zd. 2 u.p.p.w.d. ZUS ustala kto sprawuje opiekę i w tym celu może zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu. ZUS zastosował ten przepis i zlecił przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez MOPS, który potwierdził, że matka nie mieszka z dzieckiem, nie sprawuje nad nim opieki i nie łoży na jego utrzymanie. Mało tego, matka pobiera ponadto alimenty od skarżącego zasądzone wyrokiem rozwodowym. Zarówno ich, jak i pobieranych świadczeń 800+ oraz 300+ nie przeznacza na utrzymanie P.C. , o czym ZUS posiadł wiedzę zlecając przeprowadzony 30 listopada 2023 r. wywiad MOPS.

W ocenie skarżącego doszło w ten sposób do naruszenia prawa, gdyż ZUS błędnie przyjął, że przepis art. 22 u.p.p.w.d., uzależniający przyznanie prawa do świadczenia wychowawczego od zamieszkiwania, utrzymywania i sprawowania opieki, w przypadku matki P.C. nie ma zastosowania w tej konkretnej sprawie, gdyż matka dysponuje wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z 3 czerwca 2015 r., sygn. akt XII C 1597/14 stwierdzającym, że miejsce zamieszkania P.C. jest przy matce. ZUS naruszył prawo, stosując w tej sprawie regulacje, które nie istnieją, a mianowicie uznał dyskrecjonalnie wyrok rozwodowy za decydujący o prawie do świadczenia wychowawczego zamiast uznania spełnienia przesłanek wymienionych w ustawie z 11 lutego 2016 r. Brak jest przepisu prawa, który przyznawałby prawo do świadczenia matce na podstawie wyroku sądowego w sytuacji, gdy są spełnione przez skarżącego wszystkie wymagane przesłanki do uzyskania świadczenia. W konsekwencji ZUS wadliwie ustalił normę prawną, której nie ma, jako znajdującą zastosowanie w sprawie. Ponadto naruszenie prawa przez ZUS polega w tym przypadku także na niewłaściwym zastosowaniu prawa. Doszło do tego w przedmiotowej sprawie poprzez prawidłowe ustalenie przez ZUS stanu faktycznego sprawy: zamieszkiwanie dziecka ze skarżącym, pozostawanie pod jego opieką i na jego utrzymaniu, ale jednocześnie błędne jej zastosowanie i odmowę przyznania prawa do świadczenia skarżącemu.

Skarżący wskazał, iż kolejnego rażącego naruszenia prawa ZUS dopuścił się, powołując się na rzekome "zarządzenia opiekuńcze" wobec dziecka, które nigdy nie były wydane, a więc co do których nigdy nie istniał żaden dokument. ZUS orzekł w skarżonej decyzji, iż prawo do świadczenia wychowawczego mogłoby zostać skarżącemu przyznane jedynie w przypadku, gdyby przedłożył on prawomocne orzeczenie sądu, w którym sąd zmienił zarządzenia opiekuńcze względem dziecka i powierzył je opiece skarżącego oraz ustalił jego miejsce zamieszkania przy skarżącym. ZUS wskazał, iż zgodnie z powyższymi wyjaśnieniami, a także z uwagi na fakt, że skarżący nie dostarczył do ZUS prawomocnego postanowienia sądu, w którym sąd zmieniłby zarządzenia opiekuńcze względem dziecka ustalone w wyroku rozwodowym, brak jest podstaw prawnych do przyznania skarżącemu prawa do świadczenia wychowawczego za okres od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r. Jednak jako że żadne zarządzenia opiekuńcze nie były orzekane wobec P.C. , skarżący może domniemywać, iż takowe dokumenty zostały wytworzone przez ZUS na potrzeby niniejszej sprawy w celu ukrycia faktu pobierania przez matkę nienależnych świadczeń.

Jako że celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych, ustawowy cel ww. świadczenia w przypadku P.C. jest możliwy do zrealizowania wyłącznie poprzez przyznanie i wypłatę świadczenia skarżącemu, gdyż to on sprawuje faktyczną opiekę i utrzymuje syna od 23 czerwca 2023 r. Matka A.M. pobiera nienależnie świadczenie na rzecz P.C. , (a także na RKO na R.P. ) i przeznacza je na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem konkubenta R.P.

Skarżący podkreślił, że przyznanie świadczenia wychowawczego w oparciu o normy zawarte w ustawie z 11 lutego 2016 r. u.p.p.w.d. nie jest pozostawione uznaniu organów administracji, a wyłącznie uzależnione jest od spełnienia przesłanek określonych w tejże ustawie. Nie powinno być także w żaden sposób uzależnione od płci rodzica, ani nawet faktu, czy faktyczną pieczę nad dzieckiem i jego wyłącznego utrzymania dokonuje skarżący - ojciec (mężczyzna) czy matka (kobieta). Ustawodawca wyraźnie określił warunki przyznania prawa do świadczenia wychowawczego oraz zasady jego wypłaty. ZUS nie ma prawa ustalać ich indywidualnie w zależności od płci wnioskodawcy. Normy prawne zawarte w powołanej powyżej ustawie z 11 lutego 2016 r. są normami bezwzględnie obowiązującymi i organ administracji nie może stosować ich inaczej, niż to wynika wprost z ich literalnego brzmienia. Natomiast w przedmiotowej sprawie ZUS jako organ wykazał i uznał, że przesłanki ustawowe z art. 4 u.p.p.w.d., a więc fakt wspólnego zamieszkiwania, sprawowania opieki i wyłącznego utrzymywania spełnia skarżący, lecz wbrew tym dowodom przyznał świadczenie matce dziecka ze względu na płeć żeńską pomimo niespełnienia przez nią przesłanek z art. 4 u.p.p.w.d. Drugim powodem przemilczanym w ww. decyzji jest fakt urodzenia przez matkę drugiego dziecka, na które pobiera świadczenie Rodzinny Kapitał Opiekuńczy i do którego prawo nie przysługuje jej w sytuacji, gdy pierwsze dziecko P.C. mieszka ze skarżącym, jest pod jego opieką i na jego utrzymaniu.

ZUS jako organ celowo, wbrew prawu, wbrew własnym ustaleniom i dowodom uznał zmianę stanu faktycznego: zmianę miejsca zamieszkania P.C. z P. na Ł. (od czerwca 2023 r.), przyjmując jednocześnie stan prawny z wyroku rozwodowego jako mający pierwszeństwo nad przepisami ustawy z 11 lutego 2016 r. - uznający, że miejscem zamieszkania P.C. jest miejsce zamieszkania jego matki, ponieważ jest kobietą, pomimo tego, że dziecka od roku nie ma w P.

Skarżący podkreślił, iż spełnia wszystkie przesłanki ustawowe z art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. u.p.p.w.d. do świadczenia wychowawczego 800+, tj. ponosi wszystkie wydatki na utrzymanie syna, wspólnie z nim zamieszkuje i nieprzerwanie od 23 czerwca 2023 r. sprawuje nad synem wyłączną i faktyczną opiekę.

ZUS jako organ nie zastosował wskazanych w ww. zarzutach przepisów, zwłaszcza że ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. uzależnia świadczenie od faktu utrzymywania dziecka, wspólnego z nim zamieszkiwania oraz sprawowania opieki. Ustawa ta nie uzależnia uzyskania prawa do świadczenia wychowawczego od płci rodzica ani też od posiadania przez matkę nieaktualnego wyroku rozwodowego. P.C. nie został tym wyrokiem dożywotnio przyznany matce, co w swej decyzji per analogiam uznał za fakt ZUS, stwierdzając, że jako jednostka administracyjna zobowiązany jest uwzględnić prawomocny wyrok sądu przy rozpatrywaniu uprawnień do świadczenia wychowawczego. Taki obowiązek ZUS-u nie wynika z tej ustawy. Wynika z niej prawo do świadczenia wychowawczego po spełnieniu przesłanek: mieszkanie z dzieckiem, utrzymywanie go i sprawowanie opieki, które spełnia skarżący.

Skarżący w celu uregulowania sytuacji prawnej dziecka, które 23 czerwca 2023 r. zmieniło miejsce zamieszkania na Ł., wystąpił z wnioskiem o uregulowanie sytuacji prawnej poprzez uzgodnienie stanu faktycznego ze stanem prawnym, czyli zmianę wyroku rozwodowego i ustalenie m. in., że miejscem zamieszkania P.C. jest miejsce zamieszkania jego ojca. Skarżący nie ma wpływu na opieszałość Sądu Rejonowego w Pułtusku, który po ponad roku od złożenia wniosku, mimo ponagleń, nadzorów, a także pomimo przyłączenia się do sprawy Rzecznika Praw Dziecka - nie wyznaczył nawet rozprawy głównej oraz nie rozpoznał tej sprawy.

Skarżący przypomniał, że zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci celem ustawy jest objęcie świadczeniem wychowawczym osób posiadających na swoim utrzymaniu dzieci, realizując tym samym podstawowy cel, tj. wsparcie ekonomiczne rodzin, w szczególności tych zagrożonych ubóstwem oraz częściowe pokrycie wydatków rodziców lub opiekunów dzieci z tytułu wysokich kosztów ich wychowania i wykształcenia. A więc już w uzasadnieniu do tej ustawy ustawodawca uzależnił prawo do świadczenia nie od samego faktu biologicznego zdarzenia, jakim jest urodzenie dziecka, ani też posiadania wyroku, co forsuje matka, ale od faktycznego sprawowania opieki, wspólnego z nim zamieszkiwania oraz utrzymywania. Matka nie czyni żadnej z tych przesłanek wobec syna od 23 czerwca 2023 r. Te zasady zostały zawarte w art. 4 ust. 1 u.p.p.w.d., zgodnie z którym celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. W przedmiotowej sprawie ZUS wypłaca świadczenie matce niezgodnie z celem ustawy 11 lutego 2016 r. W uzasadnieniu projektu ustawodawca wskazał konkretnie sytuację, identyczną do tej P.C. . Mianowicie w przypadku zbiegu prawa rodziców do świadczenia wychowawczego, świadczenie to wypłacane będzie temu z rodziców, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Z kolei jeżeli dziecko nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem rodziców, świadczenie wychowawcze wypłaca się temu z rodziców, pod którego opieką znajduje się dziecko.

Końcowo skarżący podkreślił, iż według ustawy decydujące jest faktyczne sprawowanie pieczy, faktyczne utrzymywanie i wspólne zamieszkanie z dzieckiem. Ustawodawca uzależnił przyznanie świadczenia wychowawczego od faktu utrzymywania dziecka, wspólnego z nim zamieszkiwania które to kryteria spełnia skarżący.

Z uwagi na powyższe okoliczności, O.C. wniósł jak w petitum skargi.

W odpowiedzi na skargę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie skargi oraz o łączne rozpoznanie niniejszej sprawy ze sprawą dotyczącą skargi O.C. na bezczynność Prezesa ZUS, zarejestrowaną w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Łodzi pod sygn. akt II SAB/Łd 77/24.

Postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 17 lipca 2024 r. w sprawie o sygn. akt II SAB/Łd 77/24 postępowanie w tejże sprawie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Łodzi zostało umorzone.

W piśmie z dnia 30 sierpnia 2024 r. O.C. wniósł m.in. o uwzględnienie wniesionej przez siebie skargi, uznanie pisma ZUS-u z 1 lipca 2024 r. zatytułowanego: "odpowiedź na skargę" jako przyznającego - na stronach od 1 do 4 - wszystkie zarzuty skargi za słuszne i jednocześnie za potwierdzenie przez ZUS, że decyzja ZUS jest nieprawidłowa, wydana z rażącym naruszeniem prawa. Pełnomocnik ZUS potwierdza bowiem w swym piśmie, że wyłącznie stanowisko w przedmiocie skargi na decyzję w przedmiocie odmowy prawa do świadczenia wychowawczego na rzecz dziecka J.S. jest prawidłowa. Tym samym w zakresie P.C. jest nieprawidłowa. Skarżący podkreślił, że nie składał wniosku o przyznanie świadczenia na rzecz dziecka J.S. . O.C. wniósł również o uznanie zgodnie z ustawą, że przesłanką uzyskania prawa do świadczenia wychowawczego jest stan faktyczny, a więc zamieszkiwanie z dzieckiem, sprawowanie nad nim faktycznej pieczy oraz utrzymywanie go, nie zaś przyjęty przez ZUS - wbrew ustawie - stan prawny, tj. nieaktualny już zapis w wyroku rozwodowym o miejscu zamieszkania dziecka przy matce. Jednocześnie skarżący podtrzymał wszystkie przytoczone dotychczas argumenty.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Skarga okazała się niezasadna.

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1267) w związku z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 935, dalej również jako: "p.p.s.a.") sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Stwierdzenie, że zaskarżona decyzja lub postanowienie zostały wydane z naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, innym naruszeniem przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, obliguje sąd do uchylenia zaskarżonego aktu administracji (art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Stosownie zaś do art. 134 § 1 p.p.s.a. rozstrzygając daną sprawę sąd, co do zasady, nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi, a ponadto może zastosować przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach danej sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia (art. 135 p.p.s.a.). Natomiast w razie nieuwzględnienia skargi, sąd skargę oddala odpowiednio w całości albo w części (art. 151 p.p.s.a.).

Kontrolując w tak zakreślonej kognicji zaskarżoną w tej sprawie decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 czerwca 2024 r., znak: 010070/680/9698565/2023, utrzymującą w mocy decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 lutego 2024 r., znak: 010070/680/9698565/2023, odmawiającą przyznania O.C. przyznania świadczenia wychowawczego w związku z opieką nad synem P.C., Sąd doszedł do przekonania, że skarga nie jest uzasadniona, bowiem zaskarżona decyzja i decyzja ją poprzedzająca odpowiadają prawu.

Materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia niniejszej sprawy stanowią przepisy ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 421). W myśl art. 4 ust. 1 tejże ustawy celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Zgodnie z art. 4 ust. 2 u.p.p.w.d. świadczenie wychowawcze przysługuje matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 2a (pkt 1), albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu opiekuna faktycznego (pkt 2), albo opiekunowi prawnemu dziecka (pkt 3), albo dyrektorowi domu pomocy społecznej (pkt 4), albo rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2024 r. poz. 177) (pkt 5). Przywołany art. 5 ust. 2a tejże ustawy stanowi, iż w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego. Podkreślić jednak należy, że taka sytuacja nie zachodzi w niniejszej sprawie. W wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 3 czerwca 2015 r. powierzono bowiem wykonywanie władzy rodzicielskiej nad P.C. obojgu rodzicom, ustalając jedynie, że miejscem zamieszkania dziecka będzie miejsce zamieszkania matki.

Natomiast stosownie do treści art. 22 u.p.p.w.d. w przypadku zbiegu prawa rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka do świadczenia wychowawczego, świadczenie to wypłaca się temu z rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeżeli opieka nad dzieckiem sprawowana jest równocześnie przez oboje rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie wychowawcze wypłaca się temu, kto pierwszy złoży wniosek. W przypadku gdy po złożeniu wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego przez rodzica, opiekuna prawnego dziecka lub opiekuna faktycznego dziecka drugi rodzic, opiekun prawny dziecka lub opiekun faktyczny dziecka złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego w związku z opieką nad tym samym dzieckiem, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustala kto sprawuje opiekę i w tym celu może zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w celu ustalenia osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem. Przepisy art. 15 ust. 2 stosuje się.

W tym miejscu należy podkreślić, że przywołana ustawa nie definiuje pojęcia "wspólnego zamieszkiwania", zatem aby ustalić zakres pojęciowy powyższego określenia, należy odwołać się do dorobku judykatury. W orzecznictwie sądów administracyjnych w zasadzie jednolicie przyjmuje się, że skoro celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych (art. 4 ust. 1 u.p.w.d.), to należy przyjąć, że warunkiem koniecznym możności uczestniczenia w wychowywaniu dziecka i zaspokajaniu jego potrzeb jest zamieszkiwanie dziecka razem z rodzicem. Nie można bowiem wychowywać dziecka, nie mieszkając z nim i nie mając z nim bezpośredniego kontaktu w sytuacjach dnia codziennego. Oznacza to konieczność przyjęcia, że w art. 4 ust. 2 pkt 1 u.p.p.w.d. niewątpliwie chodzi o zamieszkiwanie w sensie faktycznym. Ponadto, aby matka lub ojciec dziecka uzyskali prawo do świadczenia wychowawczego to dziecko, którego wniosek dotyczy musi z danym rodzicem nie tylko zamieszkiwać, ale także pozostawać na jego utrzymaniu. Warunek wspólnego zamieszkiwania i pozostawania przez dziecko na utrzymaniu matki albo ojca musi zostać spełniony jednocześnie, nie wystarczy bowiem jedynie wspólne zamieszkiwanie dziecka z matką albo ojcem albo tylko pozostawanie dziecka na utrzymaniu matki albo ojca (por. choćby wyrok NSA z 5 grudnia 2023 r., sygn. I OSK 2186/22; wyrok WSA w Łodzi z 26 marca 2024 r., sygn. II SA/Łd 1054/23 dostępne, podobnie jak inne przywoływane w niniejszym uzasadnieniu orzeczenia, w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych pod adresem: "www.orzeczenia.nsa.gov.pl", dalej również jako: "CBOSA").

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną jest fakt wspólnego zamieszkiwania małoletniego P.C. wraz ze skarżącym od 23 czerwca 2023 r. Od tego dnia syn pozostaje również na wyłącznym utrzymaniu skarżącego. Podkreślić jednak należy, że decyzja o zmianie miejsca zamieszkania małoletniego nie została podjęta przez jego rodziców wspólnie i w porozumieniu – są oni skonfliktowani w kwestii miejsca zamieszkania syna. Matka dziecka czyniła starania o powrót małoletniego pod jej opiekę, lecz okazały się one bezskuteczne. Przed Sądem Rejonowym w Pułtusku toczą się obecnie postępowania o ograniczenie władzy rodzicielskiej A.M. nad synem oraz ustalenie miejsca jego zamieszkania w miejscu zamieszkania ojca, lecz z akt sprawy nie wynika, aby zostały one prawomocnie zakończone.

W ocenie Sądu organy administracji prawidłowo przeprowadziły postępowanie wyjaśniające, ustalając wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Kwestią sporną pomiędzy stronami pozostaje ocena, czy do spełnienia przesłanek z art. 4 ust. 2 pkt 1 wystarczające jest faktyczne zamieszkiwanie dziecka z jednym z rodziców, czy też okoliczność ta winna być usankcjonowana orzeczeniem sądu.

Wbrew twierdzeniom organów, w judykaturze ugruntowała się już linia orzecznicza, zgodnie z którą czynnikiem decydującym o przyznaniu świadczenia wychowawczego jest najczęściej fakt fizycznego zamieszkiwania dziecka z jednym z rodziców i pozostawania na jego utrzymaniu. W myśl art. 26 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (w chwili wydawania zaskarżonej decyzji t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1610 ze zm.) miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej (§ 1). Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy (§ 2).

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z 12 kwietnia 2022 r., sygn. I OSK 1381/21 (publ. CBOSA), "miejsce zamieszkania", o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1 u.p.p.w.d., dotyczy miejsca faktycznego przybywania dziecka u danego rodzica i ponoszenia przez tego rodzica kosztów utrzymania. Sąd ocenił, iż wyrok rozwodowy, ustalający miejsce zamieszkania małoletniego, jest istotny dla ukształtowania jego sytuacji prawnej oraz relacji łączącej dziecko z rodzicami, jednakże przy ocenie przesłanek do przyznania świadczenia wychowawczego należy również wziąć pod uwagę zmianę okoliczności faktycznych, jaka zaszła od chwili wydania takiego wyroku do momentu orzekania w przedmiocie przyznania świadczenia. Ustawa o pomocy państwa w wychowaniu dzieci wymaga bowiem przedstawienia orzeczenia sądu jedynie w ściśle określonych przypadkach, a więc gdy o świadczenie występuje opiekun faktyczny dziecka (na potwierdzenie przysposobienia dziecka lub wszczęcia w tym przedmiocie postępowania sądowego); rodzic dziecka, który sprawuje nad nim opiekę naprzemienną (na potwierdzenie sprawowania opieki naprzemiennej w rozumieniu art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d.) oraz opiekun prawny dziecka (na potwierdzenie objęcia dziecka opieką prawną). W pozostałych przypadkach orzeczenie sądu nie jest niezbędne do przyznania prawa do świadczenia wychowawczego, chyba że potrzeba jego złożenia wynika z okoliczności konkretnej sprawy, a w szczególności, jeżeli organ ma zastrzeżenia co do wiarygodności złożonych oświadczeń. Jest to natomiast zbędne, jeśli okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości. Sąd podkreślił przy tym, że postanowienia wyroku rozwodowego nie stoją na przeszkodzie temu, żeby małoletni zmienił miejsce zamieszkania i w tym zakresie organy nie są związane postanowieniami wyroku rozwodowego (art. 365 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1550 ze zm.)).

Dlatego też nie sposób zgodzić się z organami administracji, wydającymi decyzje w niniejszej sprawie, iż niedopuszczalne w żadnym wypadku jest kwestionowanie prawomocnych orzeczeń sadów, czy też postanowień zawartych w wyroku rozwodowym. Wskazać jednak należy, iż powyższe rozważania znajdują zastosowanie jedynie do takiej sytuacji, kiedy to rodzice małoletniego dziecka za obopólną zgodą podejmą decyzję o zmianie miejsce jego zamieszkania.

Natomiast w sprawie niniejszej kwestia miejsca zamieszkania P.C. jest źródłem konfliktu pomiędzy skarżącym i jego byłą żoną. Dlatego też, w ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie zasadne będzie opowiedzenie się za drugim ze stanowisk, spotykanych w orzecznictwie sądów administracyjnych, zgodnie z którym analiza przepisów dotyczących zagadnienia miejsca zamieszkania dziecka wskazuje na konieczność przyjęcia, że miejsce zamieszkania dziecka musi być w określonych sytuacjach rozumiane w sensie prawnym. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga bowiem o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Wiąże się z tym wskazanie przez sąd miejsca zamieszkania dziecka. Jeżeli sąd wskaże miejsce zamieszkania dziecka przy jednym z rodziców, to zasadniczy ciężar kosztów utrzymania i wychowania dziecka spoczywa wówczas na tym rodzicu, co nie wyklucza zarówno nałożenia przez sąd na drugiego rodzica obowiązku zapłaty alimentów na dziecko, jak i możności dobrowolnego udziału drugiego rodzica w kosztach utrzymania dziecka. Względy celowościowe przemawiają wówczas za przyznaniem świadczenia wychowawczego temu rodzicowi, którego miejsce zamieszkania jest równocześnie miejscem zamieszkania dziecka. Należy zwrócić uwagę również na regulację zawartą w art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d. W świetle tego przepisu dopuszczalne jest ustalenie każdemu z rodziców świadczenia wychowawczego w sytuacji, gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu. Jeżeli zatem rodzic nie został wskazany w orzeczeniu sądu jako sprawujący opiekę naprzemienną, to niezależnie od długotrwałości faktycznego współzamieszkiwania rodzica z dzieckiem nie jest dopuszczalne, z mocy art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d., przyznanie świadczenia wychowawczego temu rodzicowi. Dlatego też w przypadku wskazania w wyroku sądowym miejsca zamieszkania dziecka, brak jest możności dokonywania odmiennych ustaleń co do miejsca zamieszkania dziecka. W ocenie Sądu powyższy wniosek znajduje oparcie w wykładni systemowej przepisów omawianej ustawy. Należy mianowicie zauważyć, że sprawowanie wyłącznie faktycznej opieki nad dzieckiem, bez oparcia jej w przepisach prawa, nie rodzi uprawnienia do świadczenia wychowawczego. Dotyczy to również opiekuna faktycznego, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 2 u.p.p.w.d. Opiekunowi faktycznemu może być bowiem przyznane omawiane świadczenie, jeżeli wystąpił z wnioskiem do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka (zob. art. 2 pkt 10 u.p.p.w.d.).

Szczególnym przypadkiem sprawowania opieki faktycznej jest sytuacja, w której miejsca zamieszkania dziecka następuje wbrew woli jednego z rodziców, jak w sprawie niniejszej. Wówczas spełnienie przesłanek, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1 p.p.w.d. nie może być oceniane w oderwaniu od prawomocnego orzeczenia sądu rodzinnego ustalającego, przy którym z rodziców małoletnie dziecko ma mieć miejsce zamieszkania. Niewątpliwie w sytuacji zgodnej współpracy wychowawczej rodziców możliwe jest ustalenie faktycznego miejsca pobytu dziecka odmiennie niż w zapadłym wcześniej orzeczeniu, i w oparciu o takie ustalenie rozstrzygnięcie, które z rodziców będzie pobierało w związku ze sprawowaną opieką nad dzieckiem świadczenie wychowawcze. Jednakże w przypadku konfliktu między rodzicami dziecka co do jego miejsca zamieszkania, organ nie ma możliwości kierowania się wyłącznie przesłanką faktycznego pobytu, bez uwzględnienia orzeczenia sądu regulującego tę kwestię. Zgodnie bowiem z treścią art. 365 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Dlatego też wiążące w kwestii miejsca zamieszkania małoletniego dziecka jest miejsce wskazane przez sąd rodzinny w wydanym orzeczeniu i dopóki zasady opieki nie zostaną na nowo ustalone przez sąd powszechny, orzeczenia sądu muszą być respektowane (zob. wyrok NSA z 5 grudnia 2023 r., sygn. I OSK 2186/22; wyrok NSA z 17 listopada 2023 r., sygn. I OSK 2340/21, publ. CBOSA).

Biorąc pod uwagę, iż zmiana miejsca zamieszkania małoletniego P.C. nastąpiła w sytuacji konfliktu pomiędzy skarżącym i jego byłą żoną – bez zgody matki dziecka, w ocenie Sądu, skarżący nie może skutecznie ubiegać się o świadczenie wychowawcze, mimo że faktycznie sprawuje opiekę nad synem od dnia 23 czerwca 2023 r. Przyznanie przedmiotowego świadczenia O.C. byłoby sankcjonowaniem postępowania skarżącego niezgodnego z prawomocnym rozstrzygnięciem sądowym. Brak jest natomiast informacji, aby do chwili wydania decyzji przez organ II instancji zapadły orzeczenia, zmieniające postanowienia prawomocnego wyroku rozwodowego.

Reasumując, nie w każdej sytuacji organy administracji są bezwzględnie związane postanowieniami prawomocnego wyroku rozwodowego, czy też innych rozstrzygnięć sądu rodzinnego w kwestii miejsca zamieszkania dziecka. Dopuszczalna jest bowiem zmiana stanu faktycznego, szczególnie jeśli pomiędzy wydaniem orzeczenia przez sąd powszechny a rozstrzyganiem przez organ w kwestii przyznania świadczenia wychowawczego upłynął znaczny okres. W każdej sprawie organ jest zobowiązany dokonać wyczerpujących ustaleń stanu faktycznego, co w niniejszej sprawie, zdaniem Sądu, organy uczyniły. W przypadku, jeśli rodzice dziecka zgodnie ustalili, iż zmianie ulegnie miejsce jego zamieszkania – wbrew postanowieniom orzeczenia sądu rodzinnego – również możliwe jest przyznanie świadczenia wychowawczego temu z rodziców, u którego dziecko faktycznie przebywa. Natomiast jeśli następuje to wbrew woli rodzica, z którym dziecko ma zamieszkiwać zgodnie z orzeczeniem sądu, decydujące znaczenie będzie miało miejsce zamieszkania dziecka w sensie prawnym. Wbrew twierdzeniom skarżącego płeć rodzica nie ma żadnego znaczenia dla przyznania świadczenia.

Również pozostałe podnoszone przez skarżącego zarzuty nie mogły wpłynąć na treść rozstrzygnięcia. Takiego skutku w szczególności nie mogła wywołać omyłka pisarska w odpowiedzi na skargę (wskazanie, iż skarżący wnioskował o przyznanie świadczenia na dziecko J.S. , podczas gdy syn skarżącego nazywa się P.C.) oraz ustalenie w uzasadnieniu decyzji Prezesa ZUS, iż Sąd Rejonowy w Pułtusku postanowieniem z dnia 6 lipca 2023 r., sygn. akt III Nsm 105/23 oddalił wniosek skarżącego o zmianę wyroku rozwodowego w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonania, podczas gdy w rzeczywistości oddalił jedynie wniosek o zabezpieczenie. Powyższe błędy nie rzutują na prawidłowość ustaleń faktycznych dokonanych w stosunku do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd na mocy art. 151 p.p.s.a. oddalił skargę.