Wyrok z dnia 2023-11-30 sygn. I OSK 209/22

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Monika Nowicka (spr.) Sędziowie: sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska sędzia del. WSA Anna Wesołowska Protokolant starszy asystent sędziego Marta Sikorska po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2023 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 10 listopada 2021 r. sygn. akt II SA/Łd 448/21 w sprawie ze skargi J. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 24 marca 2021 r. nr [...] w przedmiocie zmiany prawa do świadczenia wychowawczego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, wyrokiem z dnia10 listopada 2021 r. (sygn. akt II SA/Łd 448/21) - orzekając na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: "p.p.s.a.") i po rozpoznaniu skargi J. P. – uchylił zaskarżoną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 24 marca 2021 r. nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia 26 lutego 2021 r. nr [...] zmieniającą prawo do świadczenia wychowawczego na dziecko J. P., w ten sposób, że orzeczono o odmowie świadczenia wychowawczego na dziecko J. P., w wysokości 500,00 zł od dnia 1 września 2020 r.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi. Zaskarżając w/w wyrok w całości, Kolegium podnosiło następujące zarzuty:

1. naruszenie prawa materialnego tj.:

1) art. 27 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 2 pkt 1, art. 13a ust. 1 i art. 18 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t. j. Dz. U. z 2019 roku poz. 2407 ze zm.) w zw. z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 924) i w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że przepis art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci stanowił podstawę wydania zaskarżonej decyzji w tej sprawie - w sytuacji gdy podstawą wydania zaskarżonej decyzji w tej sprawie był jedynie obowiązujący od dnia 1 lipca 2019 r. przepis art. 13a ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci stanowiący samodzielną podstawę orzekania

w drodze decyzji o uchyleniu lub zmianie prawa do świadczenia wychowawczego wynikającego jedynie z informacji o przyznaniu tego prawa;

2) art. 27 ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r.

o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t. j. Dz. U. z 2019 roku poz. 2407 ze zm.)

w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. - poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że nie było możliwe wydanie decyzji zmieniającej wstecz prawo do świadczenia wychowawczego - w sytuacji gdy prawo do świadczenia wychowawczego wynikało jedynie z czynności materialno-technicznej tj. z informacji o przyznaniu tego prawa i tym samym jak najbardziej możliwe było wydanie decyzji zmieniającej wstecz poprzez odmowę tego prawa do świadczenia wychowawczego od określonego terminu,

w którym prawo to już nie przysługiwało;

II. naruszenie przepisów postępowania w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w zw. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c i art. 141 § 4 p.p.s.a.

w zw. z art, 7, art. 9, art. 77 § 1, art. 80, art. 107 § 3 i art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. - poprzez uchylenie decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 24 marca 2021 r. i poprzedzającej ją decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia 26 lutego 2021 r.

z powodu naruszenia: art. 7, art. 9, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. przez niezbadanie charakteru pobytu córki wraz z matką w okresie od 1 września 2020 r. i z powodu naruszenia art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. przez wydanie decyzji utrzymującej w mocy decyzję organu pierwszej instancji mimo błędnej wykładni przepisu art. 27 ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci - w sytuacji gdy nie doszło do naruszenia wskazywanych przepisów k.p.a., bowiem nie było potrzeby przeprowadzenia postępowania w celu zbadania charakteru pobytu córki w raz matką w okresie od 1 września 2020 r. gdyż brak wspólnego zamieszkiwania córki z ojcem J. P. w tym okresie był niewątpliwy, a poza tym organ nie dokonał błędnej wykładni przepisu art. 27 ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci i tym samym uzasadnione było zastosowanie przepisu art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. przez wydanie zaskarżonej decyzji;

W związku z powyższym, Kolegium wniosło o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Łodzi, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie skargi a ponadto o zasądzenie niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego według norm prawem przepisanych.

Wnoszono również o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie.

Odpowiedź na skargę kasacyjną nie została wniesiona.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a. (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę tylko okoliczności uzasadniające nieważność postępowania, a które to okoliczności w tym przypadku nie zachodziły. Tak więc, postępowanie kasacyjne w niniejszej sprawie polegało wyłącznie na badaniu zasadności zarzutów, przytoczonych w w/w skardze, a która to skarga okazała się nieskuteczna. Zaskarżony wyrok, pomimo bowiem częściowo błędnego uzasadniania, odpowiadał jednak prawu.

Zdaniem składu orzekającego, niezasadne okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego, które zmierzały do wykazania, że: po pierwsze, art. 13a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2407 ze zm.) mógł stanowić w przedmiotowej sprawie samodzielną podstawę prawną do wydania przez organ administracji decyzji o zmianie prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko uczestnika postępowania, a po drugie, że istniała możliwość wydania na tej podstawie decyzji zmieniającej ze skutkiem wstecznym (ex tunc).

Przypomnieć na wstępie wypada, że z ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego sprawy wynikało, iż informacją z dnia 18 lipca 2019 r. Prezydent Miasta [...] przyznał J. P. - zgodnie z jego wnioskiem z dnia 3 lipca 2019 r. - prawo do świadczenia wychowawczego na dziecko – J. P. w wysokości 500,00 zł miesięcznie, na okres od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 31 maja 2021 r. W dniu 23 lutego 2020 r. do Centrum Świadczeń Socjalnych w [...] wpłynęło zaś pisemne oświadczenie J. P., w którym ww. poinformował, że dziecko J. P. od września 2020 r. mieszka wraz z matką w [...] i obecnie codzienną faktyczną opiekę nad dzieckiem sprawuje jej matka – I.K..

W związku z otrzymaną informacją, Prezydent Miasta [...], decyzją z dnia 26 lutego 2021 r. – działając (jak wskazał) na podstawie art. 13a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2407 ze zm.) - orzekł o zmianie prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko J.P., w ten sposób, że orzekł o odmowie prawa do świadczenia wychowawczego na to dziecko w wysokości 500,00 zł w okresie od 1 września 2020 r.

Decyzja ta została następnie utrzymana w mocy decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 24 marca 2021 r. Jako podstawę wydania decyzji organ odwoławczy wskazał zaś na art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 4, art. 13a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t. j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2407 ze zm.). W uzasadnieniu decyzji Kolegium, podnosiło zaś, że w związku z faktem, iż J. P. nie sprawuje bezpośredniej opieki nad dzieckiem – J. P. od dnia 1 września 2020 r. (tym samym nie ponosi on kosztów utrzymania dziecka) to prawo do świadczenia wychowawczego na w/w dziecko od tej daty już mu nie przysługuje.

Na skutek skargi wniesionej przez J. P., Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Łodzi uchylił zaskarżoną decyzję Kolegium oraz utrzymaną przez nią w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia 26 lutego 2021 r. W motywach w/w wyroku Sąd Wojewódzki podkreślił bowiem, że pomimo niepowołania w podstawie rozstrzygnięcia wprost art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu przez ograny orzekające w niniejszej sprawie, przepis ten stanowił de facto podstawę prawną wydanych w niniejszej sprawie decyzji organów obu instancji. Zdaniem Sądu I instancji, niewątpliwe, informacja powzięta przez organ właściwy - Centrum Świadczeń Socjalnych w [...], co do niesprawowania, począwszy od września 2020 r., przez J. P. faktycznej opieki nad małoletnią córką, w rozumieniu wskazanego wyżej art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, stanowiła okoliczność świadczącą o zmianie sytuacji rodzinnej mającej wpływ na prawo do przyznanego skarżącemu świadczenia wychowawczego. Tym niemniej uzasadniony był zawarty w skardze zarzut dotyczący naruszenia art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, polegający na jego niewłaściwej wykładni i uznaniu, że w trybie powołanego przepisu możliwa była zmiana prawa do świadczenia wychowawczego z mocą wsteczną. Sąd Wojewódzki wskazał bowiem w tym miejscu, że decyzja uchylająca lub zmieniająca prawo do świadczenia wychowawczego, wydawana na podstawie art. 27 w zw. z art. 13a ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, ma charakter konstytutywny a zatem działa ze skutkiem ex nunc (z mocą na przyszłość od daty wydania decyzji), a co oznacza, że w trybie art. 27 ustawy nie podlega uchyleniu lub zmianie prawo do świadczenia wychowawczego już wcześniej skonsumowane. Dlatego też, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, organ I instancji wydając decyzję o zmianie przyznanego uczestnikowi postępowania prawa do świadczenia wychowawczego na córkę niewątpliwie w sposób nieprawidłowy zakreślił datę, z jaką odmówił stronie prawa do przedmiotowego świadczenia wychowawczego. Wskazując bowiem datę 1 września 2020 r., wydał decyzję, na mocy której zmienił dotychczasowe uprawnienia uczestnika postępowania, wynikające z pierwotnie przyznanego mu prawa do świadczenia wychowawczego ze skutkiem ex tunc (wstecz), co pozostaje w sprzeczności poglądem, co do konstytutywnego charakteru decyzji administracyjnej wydawanej na podstawie art. 27 ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci. Niedostrzeżenie powyższych uchybień przez Kolegium, uzasadniało, w ocenie Sądu, uchylenie decyzji organów obu instancji wydanych w niniejszej sprawie.

Z tym stanowiskiem Sądu I instancji należy się zgodzić.

Przede wszystkim wyjaśnienia wymaga, że ustawa z dnia 11 lutego 2016 r.

o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci była wielokrotnie nowelizowana.

W rozpoznawanej sprawie zastosowanie znalazły natomiast przepisy ustawy w wersji opublikowanej w Dzienniku Ustaw z 2019 r. poz. 2407 ze zm., tj. w wersji obowiązującej na dzień wydania zaskarżonej decyzji. Zgodnie więc z art. 4 ust. 1 tej ustawy, celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Świadczenie wychowawcze przysługuje: 1) matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 2a, albo 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu opiekuna faktycznego, albo 3) opiekunowi prawnemu dziecka, albo 4) dyrektorowi domu pomocy społecznej (art. 4 ust. 2 ustawy.). Ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz jego wypłata następują natomiast odpowiednio na wniosek matki, ojca, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka albo dyrektora domu pomocy społecznej (art. 13 ust.1). Jak wynika zaś z art. 13a ustawy, przyznanie przez organ właściwy lub wojewodę świadczenia wychowawczego nie wymaga wydania decyzji. Odmowa przyznania świadczenia wychowawczego, uchylenie lub zmiana prawa do świadczenia wychowawczego oraz rozstrzygnięcie w sprawie nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego wymagają wydania decyzji

(ust. 1). W razie przyznania świadczenia, organ właściwy lub wojewoda przesyła wnioskodawcy informację o przyznaniu świadczenia wychowawczego na wskazany przez niego adres poczty elektronicznej - o ile wnioskodawca wskazał adres poczty elektronicznej we wniosku. W przypadku gdy wnioskodawca nie wskazał adresu poczty elektronicznej, organ właściwy lub wojewoda, odbierając wniosek od wnioskodawcy, informuje go o możliwości odebrania od tego organu informacji o przyznaniu świadczenia wychowawczego (art. 13a ust. 2). Z kolei, po myśli art. 27 ust. 1 ustawy, organ właściwy oraz wojewoda mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego.

Analiza treści powyższych przepisów potwierdza słuszność stanowiska Sądu Wojewódzkiego, iż art. 13a ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci nie mógł stanowić wystarczającej i samodzielnej podstawy prawnej decyzji wydanej w niniejszej sprawie, to jest decyzji z dnia 26 lutego 2021 r. na mocy której organ I instancji zmienił J. P. przyznane wcześniej prawo do świadczenia wychowawczego na córkę, w ten sposób, że odmówił przyznania tego świadczenia wstecz to jest od dnia 1 września 2020 r. Należy bowiem zauważyć, iż przepis art. 13a ust.1 omawianej ustawy wskazuje jedynie na formę prawną, w jakiej organ orzeka o odmowie przyznania świadczenia wychowawczego, uchyleniu lub zmianie prawa do świadczenia wychowawczego oraz w sprawie nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego. Zatem - choć przepis ten zawarty jest w ustawie materialnej - ma niewątpliwie charakter proceduralny. Materialnoprawne przesłanki wydania wyżej wymienionych decyzji ustawodawca zawarł zaś w art. 27 ust. 1 ustawy. Należą do nich: zmiana sytuacji rodzinnej mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, nabycie przez członka rodziny prawa do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, nienależne pobranie świadczenie wychowawcze lub wystąpienie innych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego. W związku z tym, nie można zgodzić się z autorem skargi kasacyjnej, że art. 13a ust. 1 ustawy, mający - jak wyżej wyjaśniono - znaczenie jedynie procesowe, mógł stanowić w tym przypadku samodzielną podstawę prawną decyzji zmieniającej przyznane wcześniej świadczenie wychowawcze. Z art. 107 § 1 pkt 4 k.p.a. wynika zaś obowiązek wskazania przepisów prawa, które organ uznał za podstawę wydania decyzji, przy czym nie chodzi tylko o podanie przepisów ustrojowych czy procesowych, ale także (a nawet przede wszystkim) przepisów prawa materialnego, które zadecydowały o treści wydanego rozstrzygnięcia. Nie jest przy tym prawdziwie twierdzenie Kolegium, że art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci ma zastosowanie do innych przypadków, niż wskazany w art. 13a ust. 1 tej ustawy, a mianowicie do przypadków, gdy prawo do świadczenia wychowawczego zostało przyznane decyzją (podczas, gdy art. 13 a ust. 1 dotyczy sytuacji, w której prawo do świadczenia wynikało jedynie z informacji organu). Uszło bowiem uwadze skarżącego kasacyjnie, że na mocy ustawy z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019, poz. 924) wraz dodaniem art. 13a (który zwalniał organ z obowiązku wydania decyzji o przyznawaniu świadczenia wychowawczego i jako formę obowiązującą w tym przedmiocie wprowadził informację o przyznaniu tego świadczenia), zmianie uległa również treść art. 27 cyt. ustawy. W poprzednim stanie prawnym przepis ten brzmiał: "organ właściwy oraz wojewoda mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego (ust. 1). Zmiana decyzji na korzyść strony nie wymaga jej zgody (ust. 2). Decyzje przyznające świadczenie wychowawcze są natychmiast wykonalne (ust. 3)." Na mocy art. 1 pkt 24 ww. ustawy zmieniającej, zmieniono natomiast treść tego przepisu w ten sposób, że usunięto z niego zwroty odnoszące się do decyzji, na mocy której strona nabyła prawo do świadczenia wychowawczego. W nowym brzmieniu przepis ten stanowił zatem, że: "Organ właściwy oraz wojewoda mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego (ust.1). Zmiana rozstrzygnięcia dotyczącego prawa do świadczenia wychowawczego na korzyść strony nie wymaga jej zgody (ust. 2)".

W związku z tym, przepis art. 27 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci w wersji obowiązującej w dacie orzekania przez organ II instancji nie odnosił się już - jak twierdzi autor skargi kasacyjnej - do decyzji, na mocy której strona nabyła prawo do świadczenia wychowawczego a posługiwał się pojęciem "rozstrzygnięcia dotyczącego prawa do świadczenia wychowawczego", a co było konsekwencją wprowadzenia przez ustawodawcę w art. 13a tej ustawy możliwości przyznania rzeczonego świadczenia w formie informacji.

Słuszny jest także pogląd Sąd Wojewódzkiego, iż decyzja zamieniająca

prawo do świadczenia wychowawczego, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy, ma charakter konstytutywny i działa ze skutkiem ex nunc (z mocą na przyszłość, od daty wydania decyzji). Stanowisko to znajduje obecnie aprobatę w orzecznictwie sądów administracyjnych i skład orzekający w niniejszej sprawie również je podziela.

Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że ustawodawca w omawianej ustawie o pomocy państwa w wychowaniu dzieci przewidział również instytucję nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego (art. 25 ustawy). Zważywszy więc na bezwzględny obowiązek niezwłocznego informowania organu przez osobę otrzymującą świadczenie o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do świadczenia (art. 20 ust. 1 ustawy), w przypadku niedopełnienia tego obowiązku i pobrania świadczenia, które się stronie nie należało (a okres, na jaki przyznano świadczenie dobiegł końca) zamiast procedury uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia wychowawczego, organ zobowiązany jest w oparciu o materialnoprawną podstawę zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (art. 25 ust. 1 ustawy) wdrożyć postępowanie administracyjne polegające na uznaniu świadczenia pobranego za nienależnie pobrane i doprowadzić do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi (wydając w tym przedmiocie decyzję administracyjną przewidzianą w przepisach art. 25 ustawy). Zatem w sytuacji, gdy przyznane prawo do świadczenia wychowawczego nie zostało całkowicie skonsumowane, a wyjdą na jaw okoliczności, że przyznane świadczenie jest nienależne, organ winien wydać decyzję o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego (od dnia orzekania w przedmiotowej kwestii) oraz decyzję o nienależnie pobranym świadczeniu za okres, w jakim zostało ono już wypłacone. Może to nastąpić w pierwszej kolejności przez wydanie decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia, a dopiero później przez wydanie decyzji o nienależnie pobranym świadczeniu (tak. np.: wyrok NSA z dnia 15 czerwca 2020 r., sygn. akt I OSK 2390/19; wyrok NSA z dnia 30 kwietnia 2020 r., sygn. akt I OSK 1269/19, czy prawomocne wyroki: WSA w Gliwicach z dnia 8 października 2021 r., II SA/Gl 382/21; WSA w Łodzi z dnia 9 listopada 2021 r., sygn. akt II SA/Łd 513/21).

Z podanych wyżej względów, podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 27 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 2 pkt 1, art. 13a ust. 1 i art. 18 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w zw. z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw poprzez ich niewłaściwe zastosowanie oraz art. 27 ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci - poprzez ich błędną wykładnię nie były usprawiedliwione.

Niezasadny okazał się także zarzut procesowy oparty na art. 141 § 4 p.p.s.a. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera bowiem wszystkie elementy konstrukcyjne wymienione w tym przepisie i - jak wynika z powyższych rozważań - poddaje się kontroli instancyjnej. Okoliczność zaś, że skarżący kasacyjnie nie zgadzał się ze stanowiskiem Sądu Wojewódzkiego – w tym przypadku dotyczącym zakresu przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego przez organy administracji – nie oznaczało, iż Sąd I instancji przepis ten naruszył. Zarzutem naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. nie można bowiem kwestionować oceny prawnej Sądu I instancji.

Natomiast trafnie skarżący organ podnosił, że Sąd Wojewódzki niezasadnie

(z naruszeniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.) zarzucił organom naruszenie: art. 7, art. 9, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez brak odniesienia się do podnoszonych przez stronę w toku postępowania administracyjnego argumentów wskazujących na jedynie tymczasowy charakter pobytu córki wraz z matką u dziadków w [...], wynikający z okoliczności, iż praca uczestnika postępowania polegała na kontakcie z pacjentami, a co wiązało się w tamtym okresie czasu ze znacznym ryzykiem zarażenia COVID-19, ale powyższe nie wpływało jednak na generalną prawidłowość zaskarżonego wyroku.

Zgodzić się bowiem trzeba ze skarżącym kasacyjnie Kolegium, iż wobec jednoznacznej treści pisemnego oświadczenia J. P. z dnia 23 lutego 2021 r., w którym wskazał, iż córka jego - J. P. od września 2020 r. mieszka wraz z matką w [...] i od tego czasu codziennie faktyczną opiekę nad dzieckiem sprawuje jej matka – I. K., nie było potrzeby - jak przyjął to Sąd Wojewódzki - przeprowadzenia przez organy postępowania wyjaśniającego w celu zbadania charakteru pobytu córki u matki w okresie od 1 września 2020 r. Z treści art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, nie wynika, aby w ramach ustalenia przesłanki wspólnego zamieszkiwania z jednym z rodziców, organ miał obowiązek badać przyczyny, z jakich dziecko w danym okresie nie mieszkało z jednym z rodziców. Skoro też sam uczestnik postępowania twierdził, że od września 2020 r. nie zamieszkiwała z nim córka (vide: oświadczenie uczestnika postępowania złożone w urzędzie w dniu 23 lutego 2021 r.) to należało uznać, że okoliczność ta była w sprawie bezsporna i została już wykazana.

Nie można też było zarzucić organom, iż strona nie została pouczona o skutkach złożenia ww. oświadczenia. Takiemu zarzutowi, sformułowanemu przez Sąd Wojewódzki, przeczą bowiem treści pouczeń, zawartych chociażby we wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego, czy w informacji przyznającej to świadczenie.

Tym niemniej, jak wspomniano wyżej, zasadność powyższego zarzutu naruszenia prawa procesowego nie zmienia faktu, że z uwagi na stwierdzone przez Sąd Wojewódzki naruszenie prawa materialnego przez zaskarżone decyzje – a które w realiach rozpoznawanej sprawy miały pierwszorzędne znaczenie - skarga kasacyjna nie mogła odnieść zamierzonego skutku w postaci uchylenia zaskarżonego wyroku.

W tym stanie rzeczy, przy ponownym rozpoznaniu sprawy, organy wezmą pod uwagę, iż aktualne pozostają zalecenia Sądu Wojewódzkiego odnośnie wykładni

i zastosowania przepisów prawa materialnego, natomiast uznanie przez Naczelny Sąd Administracyjny za usprawiedliwiony zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego, zwalnia organy z nałożonego na nie przez Sąd I instancji obowiązku wyjaśniania przyczyn, z jakich uczestnik postępowania nie zamieszkiwał z córką w okresie wskazanym w oświadczeniu z dnia 23 lutego 2021 r. i jaki był jednocześnie charakter zamieszkiwania dziecka z matką w tym okresie.

Z tych wszystkich względów, uznając, że zaskarżony wyrok - mimo częściowo błędnego uzasadnienia - odpowiada jednak prawu, Naczelny Sąd Administracyjny - na podstawie art. 184 p.p.s.a. - oddalił skargę kasacyjną.