Wyrok z dnia 2024-05-23 sygn. I OSK 1648/22

Dnia 23 maja 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Marek Stojanowski Sędziowie: sędzia NSA Zygmunt Zgierski (spr.) sędzia del. WSA Anna Wesołowska Protokolant: asystent sędziego Piotr Radziejewicz po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2024 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej T.S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 24 maja 2022 r. sygn. akt II SA/Rz 169/22 w sprawie ze skargi T.S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Rzeszowie z dnia [...] listopada 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie wyrokiem z 24 maja 2022 r. oddalił skargę T.S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Rzeszowie z [...] listopada 2021 r. w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył skarżący. Zaskarżył to rozstrzygnięcie w całości, wniósł o jego uchylenie wraz z decyzjami organów obu instancji bądź przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji celem ponownego rozpoznania.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie:

1) art. 22 w zw. z art. 4 ust. 2 pkt 1, art. 5 ust. 2a i art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2019 r. poz. 2407, z późn. zm.), dalej: ustawa o pomocy, przez jego błędną wykładnię polegającą na mylnym rozumieniu słowa "równocześnie" w zdaniu drugim art. 22 i przyjęciu, że oboje rodzice sprawują opiekę nad córką równocześnie, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 22 zd. 2 i przyznanie świadczenia wychowawczego matce dziecka, która jako pierwsza złożyła wniosek, z jednoczesną odmową jego przyznania również skarżącemu, podczas gdy prawidłowe rozumienie i wykładnia słowa "równocześnie" powinna prowadzić do wniosku, że opieka sprawowana nad córką nie posiada cech równoczesności, bowiem stan równoczesnego (równoległego, jednoczesnego) sprawowania opieki nad dzieckiem przez oboje rodziców ma miejsce tylko i wyłącznie w przypadku wspólnego zamieszkiwania i prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego przez oboje rodziców wraz z dzieckiem i musi następować w tym samym czasie, zaś w sytuacji skarżącego córka w jednym tygodniu pozostaje pod opieką jednego z rodziców, w jego miejscu zamieszkania, zaś w drugim tygodniu pozostaje pod wyłączną opieką drugiego z nich, pod innym adresem zamieszkania, co w konsekwencji powoduje, że reguła pierwszeństwa złożenia wniosku w takich przypadkach nie znajduje zastosowania i koniecznym jest wówczas ustalenie, kto faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem, ewentualnie czy ma ona charakter naprzemienny i przeprowadzenie w tym celu rodzinnego wywiadu środowiskowego, a w przypadku potwierdzenia sprawowanej przez skarżącego oraz matkę dziecka, faktycznej, tygodniowej opieki naprzemiennej nad córką, w odrębnych miejscach zamieszkania, która trwa również w okresie świadczeniowym od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r. oraz braku legitymowania się przez rodziców orzeczeniem Sądu o opiece naprzemiennej z przyczyn nieleżących po naszej stronie – przyznanie świadczenia wychowawczego za przedmiotowy okres po połowie każdemu z rodziców, względnie wstrzymanie się z przyznaniem tegoż świadczenia do czasu przedstawienia orzeczenia Sądu o opiece naprzemiennej w sprawie rozwodowej, która zawisła przed Sądem Okręgowym w Rzeszowie;

2) art. 19 ust. 3 w zw. z art. 4 ust. 2 pkt 1, art. 5 ust. 2a i art. 22 zd. 3 ustawy o pomocy przez brak jego zastosowania, co skutkowało błędnym przyjęciem, że mimo braku legitymowania się orzeczeniem Sądu o opiece naprzemiennej, świadczenie to należy przyznać matce odmówić skarżącemu, podczas gdy takie decyzje są przedwczesne w sytuacji, gdy oboje rodzice sprawowali w okresie świadczeniowym od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r. opiekę naprzemienną nad córką w systemie tygodniowym i ponosiliśmy odrębnie we własnym zakresie związane z tym koszty jej utrzymania i wychowania, w związku z czym świadczenie to winno zostać przyznane obojgu rodzicom po połowie za cały okres świadczeniowy po przedstawieniu przez nas oczekiwanego orzeczenia Sądu w tym przedmiocie w sprawie rozwodowej, która zawisła przed Sądem Okręgowym w Rzeszowie;

3) art. 20 ust. 1 oraz art. 18 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 2 pkt 1, art. 5 ust. 2a i art. 22 zd. 3 ustawy o pomocy przez jego niezastosowanie, co skutkowało błędnym przyjęciem, że w sytuacji, gdy od samego początku skarżący informował organy administracji o zmianach mających wpływ na świadczenie wychowawcze, tj. że córka skarżącego od 31 maja 2021 r. faktycznie przebywa pod opieką naprzemienną rodziców w systemie tygodniowym, w związku z czym świadczenie należy się rodzicom po połowie, nie jest konieczne przeprowadzenie aktualnego na okres świadczeniowy od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r. wywiadu środowiskowego, który by to potwierdził, i wystarczające są nieaktualne wywiady środowiskowe przeprowadzone w dniach 3 marca i 16 kwietnia 2021 r., podczas gdy ustalenia tychże wywiadów dotyczą zupełnie innego okresu świadczeniowego, tj. trwającego do dnia 31 maja 2021 r. i zostały przeprowadzone na potrzeby uchylenia mi świadczenia wychowawczego za tamten okres, a więc objętego rozstrzygnięciem Prezydenta Miasta Rzeszowa z [...] lipca 2019 r., którym przyznano skarżącemu prawo do świadczenia wychowawczego do dnia 31 maja 2021 r. i które to prawo nie zostało uchylone;

4) art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, dalej: ppsa, przez bezzasadne oddalenie skargi w sytuacji, gdy zaskarżone decyzje naruszały art. 7, art. 8 § 1, art. 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, dalej: kpa, w zw. z art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1 i art. 22 zd. 3 w zw. z art. 15 ustawy o pomocy przez brak przeprowadzenia przez organy koniecznego, wnioskowanego przez skarżącego aktualnego wywiadu środowiskowego na okres świadczeniowy od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r. oraz bezpodstawne przyjęcie, że takie wywiady zostały już przeprowadzone w dniu 3 marca 2021 r. i 16 kwietnia 2021 r., podczas gdy zostały one przeprowadzone na użytek postępowania dotyczącego uchylenia świadczenia wychowawczego przyznanego skarżącemu do dnia 31 maja 2021 r. i nie odzwierciedlały one zmienionej od końca maja 2021 r. sytuacji mającej wpływ na świadczenie wychowawcze od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r., od kiedy oboje rodzice sprawują faktyczną opiekę naprzemienną nad córką, co miało istotny wpływ na wynik sprawy i winno skutkować uchyleniem zaskarżonych decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa;

5) art. 151 ppsa przez bezzasadne oddalenie skargi w sytuacji, gdy zaskarżone decyzje naruszały art. 77 § 1 w zw. z art. 78 kpa przez brak jakiegokolwiek ustosunkowania się przez organy do wniosku o przeprowadzenie aktualnego wywiadu środowiskowego na okres świadczeniowy od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r. oraz bezpodstawne przyjęcie, że wniosek nie został uwzględniony postanowieniem Prezydenta Miasta Rzeszowa z [...] lipca 2021 r., podczas gdy postanowienie to zostało wydane w zupełnie innej sprawie, tj. dotyczącej uchylenia skarżącemu świadczenia wychowawczego przyznanego do 31 maja 2021 r., co miało istotny wpływ na wynik sprawy i winno skutkować uchyleniem zaskarżonych decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa;

6) art. 151 ppsa przez bezzasadne oddalenie skargi w sytuacji, gdy zaskarżone decyzje naruszały art. 77 § 1 w zw. z art. 78 kpa przez brak ustosunkowania się do załączonego przeze mnie do akt sprawy do pisma z [...] kwietnia 2022 r. oświadczenia podpisanego z matką dziecka z [...] stycznia 2022 r. oraz bezpodstawne przyjęcie, że będące w obrocie prawnym postanowienie Sądu Rejonowego w Rzeszowie z 25 lutego 2021 r. o zabezpieczeniu rat alimentacyjnych na rzecz córki, wyłącza konieczność aktualizacji wywiadów środowiskowych, podczas gdy oświadczenie to jest niezbitym dowodem na nieuzasadnione i "naciągnięte" pobieranie od skarżącego alimentów przez żonę, która podpisała je w obawie, że będę dochodził od niej niesłusznie pobranych ode mnie alimentów za okres od lutego do grudnia 2021 r., a więc również w okresie świadczeniowym od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r. – co miało istotny wpływ na wynik sprawy i winno skutkować uchyleniem zaskarżonych decyzji na podstawie art. 145 §1 pkt 1 lit. c ppsa.

Ponadto skarżący wniósł o przedstawienie do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości interpretacyjne w przedmiotowej sprawie, sprowadzającego się do pytania: czy użyte w zdaniu drugim art. 22 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci słowo "równocześnie", oznacza sytuację, w której opieka nad dzieckiem sprawowana jest w tym samym czasie przez oboje rodziców wspólnie zamieszkujących i prowadzących wspólne gospodarstwo domowe, co powoduje, że zastosowanie ma reguła pierwszeństwa złożenia wniosku o świadczenie wychowawcze, o której mowa w zdaniu drugim art. 22 ustawy o pomocy, czy też oznacza sytuację, w której dziecko w pewnych okresach pozostaje pod wyłączną opieką jednego z rodziców, w jego miejscu zamieszkania, zaś w innych dniach (tygodniach) pozostaje pod wyłączną opieką drugiego z nich, pod innym adresem zamieszkania (a więc również w przypadku faktycznej opieki naprzemiennej), co w konsekwencji powoduje, że reguła pierwszeństwa złożenia wniosku w takich przypadkach nie znajduje zastosowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 1 ppsa Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, której przesłanki enumeratywnie wymienione w art. 183 § 2 ppsa w niniejszej sprawie nie występują. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego postanowienia determinują zakres kontroli dokonywanej przez sąd drugiej instancji, który nie bada całokształtu sprawy, ale ogranicza się do weryfikacji zasadności zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.

Biorąc pod uwagę tak uregulowany zakres kontroli instancyjnej sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny, stwierdzić należy, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

W niniejszej sprawie skarżący kasacyjnie zarzucił wprawdzie wyrokowi Sądu pierwszej instancji naruszenie przepisów materialnych, jak i procesowych, jednakże te drugie stanowią jedynie kontynuację zarzucanych naruszeń prawa materialnego, a ich uzasadnienie opiera się na tezie, że skoro organy i Sąd wadliwie zastosowały wskazane przepisy ustawy, to dopuściły się także naruszeń procedury. W tej sytuacji ocena zarzucanych naruszeń prawa materialnego determinuje wynik oceny zarzutów naruszenia przepisów proceduralnych. Dlatego też Naczelny Sąd Administracyjny w poniższych rozważaniach skoncentruje się na wykazaniu, że kontrola legalności decyzji organów administracji dokonana przez Sąd była prawidłowa, odnosząc się do wskazanych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów materialnych. Oznacza to bowiem, że nie doszło tym samym do naruszeń przepisów postępowania.

W rozpoznawanej sprawie skarżący złożył w dniu 1 lutego 2021 r. w systemie Empatia wniosek o przyznanie prawa do świadczenia wychowawczego na córkę na okres zasiłkowy 2021/2022 r. Wcześniej tego samego dnia analogiczny wniosek złożyła żona skarżącego. W związku z powyższym Prezydent Miasta Rzeszowa wystąpił o przeprowadzenie wywiadów środowiskowych u obojga rodziców celem ustalenia faktycznego sprawowania opieki nad dzieckiem. Pismem z [...] lipca 2021 r. skarżący wystąpił o przeprowadzenie aktualnego wywiadu środowiskowego, wskazując, dni w styczniu, lutym, marcu i maju 2021 r., w których córka, zamieszkując z nim, pozostawała pod jego wyłączną opieką oraz poinformował, że od końca maja 2021 r. córka zamieszkuje u niego, będąc pod wyłączną opieką i na wyłącznym utrzymaniu w systemie tygodniowym na przemian z matką dziecka. Postanowieniem z [...] lipca 2021 r. Prezydent odmówił uwzględnienia tego wniosku.

Decyzją z [...] lipca 2021 r. Prezydent odmówił przyznania skarżącemu wnioskowanego świadczenia w związku ze zbiegiem uprawnień matki i ojca i przyznał to świadczenie matce jako osobie, która pierwsza złożyła wniosek o to świadczenie.

Po rozpatrzeniu odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Rzeszowie decyzją z [...] listopada 2021 r. utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że nie jest rolą organów administracji publicznej ustalanie okoliczności związanych z pozostawaniem dziecka pod faktyczną opieką naprzemienną, w związku z czym w przypadku zbiegu uprawnień obojga rodziców świadczenie to wypłaca się rodzicowi, który jako pierwszy złożył wniosek o to świadczenie.

Przywołanym na wstępie wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie oddalił skargę na powyższe rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu Sąd wywiódł, że w przypadku braku orzeczenia sądu w zakresie opieki naprzemiennej uprawnionym do świadczenia wychowawczego jest rodzic, który zamieszkuje wspólnie z dzieckiem, sprawuje nad nim bezpośrednią opiekę i który pierwszy wystąpił z wnioskiem o przyznanie świadczenia. W ocenie Sądu ilość dni w styczniu, lutym, marcu i maju, w które córka skarżącego przebywała pod jego opieką, nie daje podstaw do uznania, że to skarżący wykonywał opiekę w przeważającej części, pozbawiając jej faktycznie matki córki. W sytuacji takiej żona skarżącego mogła skutecznie wystąpić o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego, co zrobiła wcześniej od skarżącego. Sąd uznał także, że w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do aktualizacji wywiadów środowiskowych w sytuacji, w której w obrocie prawnym funkcjonuje postanowienie Sądu Rejonowego z 25 lutego 2021 r. w przedmiocie zabezpieczenia roszeń alimentacyjnych, które potwierdza pozostawanie dziecka pod dominującą opieką matki.

Mając na uwadze przedmiot sprawy, należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy świadczenie wychowawcze przysługuje matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 2a. Jednocześnie stosownie do treści art. 5 ust. 2a analizowanej ustawy w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego.

Analiza przepisów art. 4 i 5 ust. 2a ustawy o pomocy wskazuje, że podzielone świadczenie wychowawcze przysługuje obojgu rodzicom, jeżeli orzeczenie sądu w przedmiocie opieki nad dzieckiem przewiduje sprawowanie przez rodziców opieki nad wspólnym dzieckiem w porównywalnych powtarzających się okresach, przy czym obowiązujące przepisy nie wymagają równego podziału obowiązków czy czasu wykonywania opieki przez poszczególnych rodziców (zob. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 kwietnia 2022 r., sygn. akt I OSK 1327/21, z 29 września 2021 r., sygn. akt I OSK 4362/18, z 7 grudnia 2022 r., sygn. akt I OSK 279/22, czy z 19 września 2023 r., sygn. akt I OSK 1713/21).

Forma opieki naprzemiennej jest możliwa do ustalenia także w porozumieniu o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej (planie wychowawczym), przedkładanym i zaaprobowanym przez sąd oraz w ugodzie zawartej przed sądem (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 września 2021 r., I OSK 4362/18). Niedopuszczalne natomiast jest zastąpienie orzeczenia o sprawowaniu opieki naprzemiennej samą faktyczną opieką wykonywaną w porównywalnych okresach na przemian przez oboje rodziców. Przywołane powyżej przepisy do uwzględnienia opieki naprzemiennej wymagają bowiem ustalenia tej opieki w drodze orzeczenia sądowego, a nie faktycznego wykonywania czynności.

Należy wyjaśnić, że stanowisku temu nie przeczy treść art. 19 ust. 3 ustawy o pomocy, zgodnie z którym w przypadku gdy przyczyną niedostarczenia wymaganego dokumentu przez osobę składającą wniosek jest brak wydania dokumentu przez właściwą instytucję w ustawowo określonym w odrębnych przepisach terminie, świadczenie wychowawcze przysługuje, począwszy od miesiąca, w którym wniosek został złożony. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przepis ten bowiem dotyczy braku dokumentów potwierdzających niejako deklaratoryjnie stan faktyczny i prawny uprawniający wnioskodawcę w dacie złożenia wniosku do uzyskania wnioskowanego świadczenia. Mocy takiej nie da przypisać się z kolei orzeczeniu sądowemu ustanawiającemu opiekę naprzemienną. Orzeczenie takie nie ma mocy wstecznej (potwierdzenia prawnego istnienia takiej opieki wstecz) i wywiera skutek na przyszłość, począwszy od momentu jego wydania. Oznacza to, że późniejsze wydanie takiego orzeczenia nie potwierdzi prawnego istnienia opieki naprzemiennej na dzień złożenia wniosku bądź rozpoczęcia okresu świadczeniowego. Jako takie może natomiast stanowić okoliczność mającą wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego w rozumieniu art. 20 ust. 1 ustawy o pomocy.

W sytuacji zatem braku orzeczenia sądowego o ustanowieniu opieki naprzemiennej świadczenie wychowawcze przysługuje temu z rodziców, z którym dziecko wspólnie zamieszkuje i na którego utrzymaniu pozostaje (art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy). W przypadku natomiast zbiegu prawa rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka do świadczenia wychowawczego, świadczenie to zgodnie z art. 22 ustawy o pomocy wypłaca się temu z rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeżeli opieka nad dzieckiem sprawowana jest równocześnie przez oboje rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie wychowawcze wypłaca się temu, kto pierwszy złoży wniosek. W przypadku gdy po złożeniu wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego przez rodzica, opiekuna prawnego dziecka lub opiekuna faktycznego dziecka drugi rodzic, opiekun prawny dziecka lub opiekun faktyczny dziecka złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego w związku z opieką nad tym samym dzieckiem, organ właściwy ustala, kto sprawuje opiekę i w tym celu może zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w celu ustalenia osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem.

Analiza powyższych przepisów wskazuje, że uprawnionym do świadczenia wychowawczego będzie ten rodzic, który sprawuje w przeważającej większości opiekę nad dzieckiem i ponosi koszty tej opieki, a w sytuacji, gdy oboje rodzice sprawują tę opiekę w porównywalnych okresach, a nie jest ona świadczona na podstawie orzeczenia ustanawiającego opiekę naprzemienną, jak miało to miejsce w rozpoznawanej sprawie, świadczenie to przysługuje temu z rodziców, który jako pierwszy złożył wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zastosowane w art. 22 analizowanej ustawy określenie "równocześnie" oznacza, że żadnego z rodziców nie pozbawiono władzy rodzicielskiej ani jej nie ograniczono, w związku z czym mają oni równe prawo do opieki nad wspólnym dzieckiem i wykonują je w następujących po sobie okresach w sposób wykluczający możliwość przypisania sprawowania opieki wyłącznie przez jednego rodzica i ograniczenie opieki drugiego rodzica do sporadycznych kontaktów z dzieckiem. Opieka taka nie musi być zatem fizycznie sprawowana w tym samym okresie przez oboje rodziców, co wymagałoby, co do zasady, wspólnego zamieszkiwania rozwiedzionych lub pozostających w separacji rodziców. Z uwagi na powyższe skład orzekający w niniejszej sprawie nie podziela stanowiska skarżącego co do konieczności przedstawienia składowi poszerzonemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości. W rozpoznawanej sprawie wątpliwości takie zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego bowiem nie wystąpiły.

W rozpoznawanej sprawie skarżący nie legitymował się orzeczeniem o opiece naprzemiennej dzielonej z żoną nad wspólną małoletnią córką. Jednocześnie jak wskazuje skarżący, opieka sprawowana przez niego i jego żonę nad wspólnym dzieckiem w praktyce przybiera formę właściwą dla opieki naprzemiennej, tj. wykonywana jest w powtarzających się porównywalnych okresach. Oznacza to, że żadnemu z małżonków nie można przypisać opieki sprawowanej wyłącznie bądź w przeważający sposób, tj. w oparciu o art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy. W sytuacji takiej ustalenie, któremu z małżonków składających odrębne wnioski o przyznanie świadczenia wychowawczego musiało odbyć się na podstawie art. 22 tej ustawy tj. z uwzględnieniem kolejności złożenia wniosków o przyznanie wspomnianego świadczenia, tj. przez przyznanie tego świadczenia matce dziecka z uwagi na fakt, że złożony przez nią wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego był wnioskiem wcześniejszym. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego powoduje to, że stanowisko zaprezentowane w zaskarżonym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie jest prawidłowe, a zarzuty naruszenia prawa materialnego wskazane w skardze kasacyjnej nie zasługiwały na uwzględnienie.

Za niezasadny należało uznać także zarzut naruszenia art. 151 ppsa w zw. z art. 7, art. 8 § 1, art. 77 § 1 i art. 80 kpa, w zw. z art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1 i art. 22 zd. 3 w zw. z art. 15 ustawy o pomocy przez stwierdzenie, że stan sprawy został ustalony na podstawie nieprawidłowych wywiadów środowiskowych przeprowadzonych 3 marca 2021 r. i 16 kwietnia 2021 r. Zauważyć bowiem należy, że wywiady te zostały przeprowadzone przez organy już po złożeniu wniosków obojga małżonków o przyznanie świadczenia wychowawczego. Przyjąć zatem należy, że obrazowały one rzeczywistą i aktualną sytuację w zakresie sprawowania opieki nad wspólnym dzieckiem. Jednocześnie w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do aktualizacji wywiadu środowiskowego. Niezależnie bowiem od faktu pozostawania w obrocie prawnym postanowienia Sądu Rejonowego z 25 lutego 2021 r. wykonywanie faktyczne opieki nad wspólnym dzieckiem, charakterystyczne dla opieki naprzemiennej, w braku stosownego orzeczenia nie pozbawia matki dziecka prawa skutecznego ubiegania się o to świadczenie. Jak bowiem wyżej wskazano, taki podział obowiązków pomiędzy rodziców powoduje, że świadczenie to – w myśl art. 22 ustawy o pomocy – przyznawane jest zgodnie z kolejnością złożenia wniosku. Przeprowadzenie zatem dodatkowego wywiadu środowiskowego pozostającego bez wpływu na wynik sprawy pozostawałoby zatem niezgodne z zasadą szybkości i efektywności postępowania.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego powyższe skutkuje również brakiem możliwości uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 151 ppsa w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 78 kpa. Wynika to z tego, że aktualizacja wywiadu środowiskowego, która miała na celu wykazanie faktycznego wykonywania opieki naprzemiennej, nie miała znaczenia w sprawie a to z uwagi na kolejność złożenia wniosków o przyznanie świadczenia wychowawczego.

Należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 78 § 1 kpa żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy. Skoro zatem powyższa okoliczność nie miała znaczenia dla sprawy, organy zasadnie odstąpiły od wykorzystania tego środka dowodowego.

Przechodząc z kolei do analizy zarzutu naruszenia art. 151 ppsa w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 78 kpa przez brak ustosunkowania się do pisma skarżącego z 27 kwietnia 2022 r. i załączonego do niego oświadczenia małżonków z 12 stycznia 2022 r. należy wskazać, że zgodnie z art. 3 § 1 ppsa sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej. Oznacza to, że nie prowadzą one samodzielnej oceny meritum sprawy i nie stosują przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, a jedynie oceniają prawidłowość ich zastosowania przez organy administracji. Z uwagi na powyższe w toku postępowania sądowoadministracyjnego, co do zasady, brak jest podstaw do uwzględniania pism i oświadczeń stron, które nie zostały złożone w toku postępowania administracyjnego i nie mogły być znane organom orzekającym w sprawie. Oznacza to, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie prawidłowo pominął w toku orzekania oświadczenie z [...] stycznia 2022 r. jako złożone już po zakończeniu tego postępowania i niemogące rzutować na ocenę prawidłowości działania organów administracji publicznej.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, wobec czego działając na podstawie art. 184 ppsa, oddalił skargę kasacyjną.