Wyrok z dnia 2024-10-30 sygn. I OSK 2616/23

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodnicząca: sędzia NSA Jolanta Rudnicka Sędziowie: sędzia NSA Elżbieta Kremer sędzia del. WSA Joanna Skiba (spr.) po rozpoznaniu w dniu 30 października 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 grudnia 2022 r. sygn. akt I SA/Wa 1952/22 w sprawie ze skargi M.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia [...] maja 2022 r. nr [...] w przedmiocie uznania świadczenia wychowawczego za nienależnie pobrane 1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę; 2. odstępuje od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 6 grudnia 2022 r. sygn. akt I SA/Wa 1952/22, po rozpoznaniu sprawy ze skargi M.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia [...] maja 2022r. nr [...] w przedmiocie uznania świadczenia wychowawczego za nienależnie pobrane uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Prezydenta m. st. Warszawy z dnia [...] lutego 2022 r. nr [...] i umorzył w tym zakresie postępowanie administracyjne.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

Zaskarżoną decyzją [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie (dalej jako organ/SKO) utrzymało w mocy decyzję Prezydenta m. st. Warszawy nr [...] z dnia [...] lutego 2022 r. o uznaniu świadczenia wychowawczego za sierpień 2021r. za nienależnie pobrane i zobowiązaniu do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi.

Organ podał, że zainteresowany M.K. (dalej jako skarżący) uzyskał prawo do świadczenia wychowawczego na córkę M.K. na mocy informacji Prezydenta m. st. Warszawy z dnia [...] maja 2021 r. nr [...] na okres od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r. Następnie na podstawie informacji uzyskanej od żony skarżącego organ ustalił, że skarżący wyprowadził się z lokalu przy ul. [...] w Warszawie, w którym mieszkał dotychczas z dzieckiem i z małżonką A.K. Z akt wynika, że matka dziecka zgłosiła tę okoliczność 30 sierpnia 2021 r, po czym w dniu [...] października 2021 r. Prezydent m. st. Warszawy wydał decyzję nr [...], na mocy której uchylił przyznane skarżącemu prawo do świadczenia wychowawczego, a SKO decyzją z dnia [...] grudnia 2021 r. nr [...] utrzymało tę decyzję w mocy. Następnie zostało wszczęte postępowanie w sprawie ustalenia nienależnie pobranych świadczeń, wypłaconych stronie w okresie od 1 sierpnia 2021 r. do 31 sierpnia 2021 r. Finalnie organ stwierdził, że prawo do świadczenia wychowawczego nie przysługiwało skarżącemu od 1 sierpnia 2021 r., skoro przestał mieszkać z córką pod koniec lipca 2021 r. Świadczenia pobrane za sierpień 2021 r. w wysokości 500 zł uznał zatem za świadczenia nienależnie pobrane. Jeśli chodzi o podstawę prawną organ podał, że zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2022 r., poz. 1577 ze zm., dalej zwana "u.p.p.w.d. lub ustawa") osoba, która pobrała nienależnie świadczenie wychowawcze, jest obowiązana do jego zwrotu, a art. 25 ust. 2 pkt 6 tej ustawy stanowi, że za nienależnie pobrane świadczenie wychowawcze uważa się świadczenie wychowawcze wypłacone mimo braku prawa do tego świadczenia

W skardze na ww. decyzję SKO skarżący zarzucił temu organowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania decyzji polegający na przyjęciu, iż jedynym w zasadzie dowodem na fakt wyprowadzenia się skarżącego z mieszkania pod koniec lipca 2021 roku jest wywiad środowiskowy przeprowadzony pod jego nieobecność oraz oświadczenia złożone przez pozostająca w trakcie rozwodu żonę A.K.

We wspominanym na wstępie wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję oraz umorzył postępowanie w sprawie. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd I instancji wskazał, że decyzją z [...] października 2021 r. utrzymaną w mocy decyzją SKO z dnia [...] grudnia 2021 r. uchylono przyznane skarżącemu prawo do świadczenia wychowawczego bez podania daty, od której owo uchylenie wywołuje skutki, to nie może ona obejmować okresu sprzed daty jej wydania, a więc działać wstecz - zwłaszcza, że jak wynika z jej uzasadnienia, samo postępowanie w tym zakresie zostało wszczęte dopiero we wrześniu 2021r. na skutek zawiadomienia dokonanego już po okresie dotyczącym świadczenia wychowawczego za sierpień 2021 r. Stąd uznanie świadczenia wychowawczego za nienależnie pobrane w okresie od 1 sierpnia do 31 sierpnia 2021 r. oparte na decyzji uchylającej to prawo w okresie późniejszym bez sprecyzowania, jaki okres czasu decyzja ta obejmuje, a więc z jaką datą nastąpiło uchylenie prawa do ww. świadczenia wychowawczego – nie znajduje uzasadnienia.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożyło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie zaskarżając wyrok w całości.

I) Na zasadzie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego:

1. art. 25 ust. 1 i art. 25 ust. 2 pkt 6 w związku z art. 13a ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2022 r. poz. 1577 ze zm., dalej zwana "u.p.p.w.d.") w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że nienależnie pobranym świadczeniem wychowawczym podlegającym zwrotowi w związku z jego wypłatą mimo braku do tego prawa jest wyłącznie świadczenie wypłacone mimo uprzedniego wydania decyzji uchylającej prawo do świadczenia, podczas gdy brak prawa do świadczenia jest stanem obiektywnym, polegającym na pobraniu świadczenia mimo niespełnienia przesłanek do jego pobierania;

2. art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że uchylenie prawa do świadczenia wychowawczego może nastąpić z datą wsteczną, podczas gdy decyzja w tym przedmiocie może być wydana wyłącznie ze skutkiem na przyszłość;

3. art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. w związku z art. 25 ust. 2 pkt 6 i art. 13a ust. 1 u.p.p.w.d. w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że:

1) decyzja o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego kształtuje treść decyzji w sprawie ustalenia nienależnie pobranych świadczeń, podczas gdy oba rozstrzygnięcia zapadają w odrębnych postępowaniach i pozostają wobec siebie niezależne, a ustalenie nienależnie pobranych świadczeń może nastąpić nawet w przypadku, gdy decyzja uchylająca prawo do świadczenia w ogóle nie zostanie wydana wskutek upływu okresu, na jaki świadczenie zostało przyznane;

2) decyzja o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego stanowi przesłankę rozstrzygnięcia w sprawie ustalenia nienależnie pobranych świadczeń, podczas gdy u.p.p.w.d. nie zawiera podstaw do uznania jej za taką przesłankę,

3) nie jest możliwe ustalenie nienależnie pobranych świadczeń za okres, który nie został wskazany w rozstrzygnięciu uchylającym prawo do świadczenia wychowawczego, podczas gdy tego rodzaju związek nie ma podstaw w przepisach u.p.p.w.d.;

4. art. 25 ust. 2 pkt 6 w związku z art. 4 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 u.p.p.w.d.. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że:

1) o braku prawa do pobierania świadczenia nie rozstrzyga ustalenie, iż rodzic pobrał świadczenie wychowawcze na dziecko, z którym wspólnie nie zamieszkuje, podczas gdy wspólne zamieszkiwanie rodzica z dzieckiem stanowi obligatoryjną przesłankę przyznania świadczenia, a jej ustanie skutkuje odpadnięciem podstawy do przyznania oraz wypłaty świadczenia, zaś okres, przez który przesłanka ta nie była spełniona, a świadczenie zostało wypłacone, powinien być objęty decyzją o ustaleniu nienależnie pobranych świadczeń,

2) udowodniona w drodze przeprowadzonego na podstawie art. 22 u.p.p.w.d. wywiadu środowiskowego okoliczność, że matka sprawuje opiekę nad dzieckiem i wspólnie z nim zamieszkuje, a jednocześnie jest z ojcem dziecka w konflikcie, zaś przed właściwym sądem toczy się postępowanie rozwodowe jest niewystarczająca do stwierdzenia, że ojciec dziecka przestał spełniać przesłanki do pobierania świadczenia, a świadczenie otrzymane w okresie, gdy już nie mieszkał z dzieckiem, nie zostało przeznaczone na potrzeby tego dziecka, podczas gdy wywiad środowiskowy stanowi dowód na sprawowanie opieki nad dzieckiem, a więc także wskazuje, kto ponosi koszty związane z tą opieką,

3) przesłanką uznania świadczenia wychowawczego za nienależnie pobrane jest każdorazowo ustalenie, że nie zostało ono przekazane przez rodzica na potrzeby dziecka, podczas gdy może to być jedynie okoliczność wynikająca z indywidualnego stanu faktycznego, zaś organ nie ma obowiązku obligatoryjnie badać w każdym postępowaniu, czy ona zachodzi, jeżeli nie uzasadniają tego inne okoliczności sprawy,

4) ciężar dowodu, że świadczenie wychowawcze pobrane przez ojca, który nie zamieszkuje wspólnie z dzieckiem, zostało przeznaczone na potrzeby tego dziecka, każdorazowo spoczywa na organie prowadzącym postępowanie w sprawie nienależnie pobranych świadczeń, podczas gdy organ nie ma obowiązku weryfikować tej okoliczności z urzędu, jeżeli wykazał, że ojciec nie sprawował opieki nad dzieckiem.

II. Na zasadzie art. 174 pkt 2 p.p.s.a. zaskarżonemu wyrokowi zarzucono mające wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów prawa procesowego:

1) art. 133 p.p.s.a. w związku z art. 22 i art. 15 ust. 1 u.p.p.w.d. w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i wydanie wyroku z całkowitym pominięciem ustaleń wywiadu środowiskowego z dnia 25 sierpnia 2021 r. przeprowadzonego z matką dziecka A.K., który był rozstrzygającym dowodem w sprawie, co doprowadziło Sąd do błędnego przekonania o braku podstaw do orzeczenia o nienależnie pobranym świadczeniu i w konsekwencji - do niezasadnego umorzenia postępowania;

2) art. 145 § 3 p.p.s.a. w związku z art. 105 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 25 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 u.p.p.w.d. oraz art. 4 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 u.p.p.w.d. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, skutkujące stwierdzeniem braku przesłanek do wydania decyzji w sprawie nienależnie pobranego świadczenia, podczas gdy przesłanki takie istniały, albowiem istniały wszystkie elementy stosunku administracyjnoprawnego w sprawie o nienależnie pobrane świadczenie, a zebrany materiał dowodowy pozwalał na wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia.

Mając na uwadze powyższe, wniesiono o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie skargi, ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Skarżące kasacyjnie Kolegium zrzekło się rozprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj.: Dz.U. z 2024 r., poz. 935 ze zm. dalej p.p.s.a.) Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 ustawy, przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Dlatego też, przy rozpoznawaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Biorąc po uwagę tak uregulowany zakres kontroli instancyjnej sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny, stwierdzić należy, że skarga kasacyjna zawiera usprawiedliwione podstawy.

Ponieważ podniesione zarzuty dotyczą zarówno naruszenia przepisów postępowania, jak i przepisów prawa materialnego, to – co do zasady - przedmiotem rozpoznania w pierwszej kolejności powinny być kwestie procesowe. Jednakże w tej sprawie zasadnicza część sporu dotyczy możliwości uznania świadczenia za nienależnie pobrane z datą wsteczną, podczas gdy decyzja uchylająca to świadczenie została wydana po tej dacie. Dlatego w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Z niekwestionowanego przez skarżącego stanu faktycznego wynika, że Prezydent m. st. Warszawy przyznał M.K. informacją z dnia [...] maja 2021 r. nr [...] na okres od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r. w kwocie 500 zł świadczenie wychowawcze na córkę M.K. Powyższa informacja została wydana na podstawie ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, w brzmieniu obowiązującym w dacie jej wydania. W dniu 30 sierpnia 2021 r. organ otrzymał informację od żony wnioskodawcy, że przestał on mieszkać wraz z córką pod koniec lipca. Natomiast w dniu [...] października 2021 r. Prezydent m. st. Warszawy wydał decyzję nr [...], na mocy której uchylił przyznane skarżącemu prawo do świadczenia wychowawczego. W uzasadnieniu decyzji organ stwierdził, że prawo do świadczenia wychowawczego nie przysługiwało skarżącemu od 1 sierpnia 2021 r.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ww. ustawy, osoba, która pobrała nienależnie świadczenie wychowawcze, jest obowiązana do jego zwrotu. Z kolei w myśl art. 25 ust. 2 pkt 6 ustawy za nienależnie pobrane świadczenie wychowawcze uważa się świadczenie wychowawcze wypłacone mimo braku prawa do tego świadczenia. W powołanej regulacji ustawodawca posłużył się pojęciem "nienależnie pobranego świadczenia". Pojęcie to odnosi się do cechy czynności (pobrania), a nie cechy świadczenia (nienależnego). Trzeba także podkreślić, że w dniu 1 lipca 2019 r. weszła w życie ustawa z 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 924). W wyniku dokonanej tym aktem nowelizacji ustawy z 11 lutego 2016 r. pojęcie świadczenia nienależnie pobranego w większości przypadków nie odnosi się do elementu subiektywnego czyli stanu świadomości (woli) osoby pobierającej świadczenie wychowawcze. Na definicję świadczeń nienależnie pobranych w oparciu o art. 25 ust. 2 pkt 6 ustawy składa się więc wyłącznie element obiektywny w postaci rzeczywistego skorzystania z określonej formy wsparcia finansowego, pomimo braku prawa do jego pobierania ( tj. wtedy, gdy świadczenie zostaje wypłacone bez podstawy prawnej lub gdy podstawa taka odpadła).

Okolicznością wymagającą podkreślenia jest również to, że prawo do świadczenia wychowawczego nabywa się przy łącznym spełnieniu przesłanek wskazanych w ustawie z 11 lutego 2016 r., a więc również przesłanki o charakterze podmiotowym. O tej przesłance przesądza z kolei treść art. 4 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym świadczenie wychowawcze przysługuje, między innymi, matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 2a ustawy (przepis ten dotyczy opieki naprzemiennej, która w niniejszej sprawie nie ma miejsca ).

Z przytoczonych regulacji wynika, że uprawnienie do otrzymywania świadczenia wychowawczego ustawodawca wiąże nierozerwalnie z faktem utrzymywania dziecka i wspólnego z nim zamieszkiwania, co z kolei uzasadnia cel tego świadczenia, o jakim mowa w art. 4 ust. 1 ustawy. Konsekwencją uznania przez ustawodawcę, że świadczenie wychowawcze jest ściśle związane z rzeczywistym sprawowaniem opieki nad dzieckiem i służyć ma częściowemu pokryciu wydatków związanych z jego wychowywaniem, było wprowadzenie regulacji, która uniemożliwiałaby uzyskanie świadczenia, gdy dziecko przestaje podlegać tym procesom (P. Daniel, P. Ławrynowicz, A. Skomra, Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Komentarz, Wrocław 2016, s. 116).

Z akt administracyjnych wynika w sposób bezsporny, że ojciec dziecka nie zamieszkiwał wspólnie z córką przez cały sierpień 2021 r. Sam przyznał to w oświadczeniu z dnia 2 października 2021 r., w którym wskazał, że 5 sierpnia 2021 r. zabrał swoje rzeczy z mieszkania przy ul. Narwik oraz, że inicjatorem jego wyprowadzki była matka dziecka. Jednocześnie w swoim oświadczeniem potwierdził okoliczność, że nie sprawuje bezpośredniej opieki nad córką, ponieważ przebywa ona z matką. Nie jest przy tym istotne, czy organ prawidłowo fakt wyprowadzki wnioskodawcy ustalił wyłącznie na podstawie oświadczenia matki dziecka czy też przeprowadzonego wyłącznie z nią wywiadu środowiskowego, najważniejszy jest bowiem fakt nie zamieszkiwania z dzieckiem przez cały miesiąc sierpień 2021 r., za który to okres świadczenie wychowawcze zostało wypłacone na rzecz ojca dziecka. Powyższa okoliczność powoduje, że w tym okresie ojciec nie dziecka nie spełniał przesłanki podmiotowej określonej w art. art. 4 ust. 2 "p.p.w.w.d."

Dalej należy wskazać, że zgodnie z art. 27 ust. 1 p.p.ww.d. organ właściwy oraz wojewoda mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego. Już z literalnego odczytania jego treści wynikało (jak też wynika w aktualnym stanie prawnym), że uchylenie prawa do świadczenia wychowawczego następuje po tym, gdy osoba pobierze je nienależnie. Pobranie nienależnie świadczenia w każdym przypadku poprzedza zatem wydanie decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia. Wobec tego, przy zachowaniu zasad logiki, uchylenie prawa do świadczenia nie może być warunkiem uznania tego świadczenia za nienależnie pobrane. Dlatego rację ma skarżące kasacyjnie Kolegium, że z brzmienia ustawy wynika wniosek przeciwny - to pobranie świadczenia nienależnie musi skutkować uchyleniem prawa do jego pobierania. Tożsame stanowisko zostało wyrażone w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 31 stycznia 2022 r. sygn. akt I SA/Wa 2340/21 (przywołane także w skardze kasacyjnej), w którym stwierdzono, że "(...) skoro decyzja taka kształtuje sytuację strony wyłącznie na przyszłość, to datą utraty prawa do świadczenia wychowawczego winna być data wydania decyzji przez organ pierwszej instancji. Uchylenie decyzji z mocą wsteczną i związane z tym pozbawienie strony prawa do wypłaconego już świadczenia, nastąpić może jedynie przy zastosowaniu instytucji świadczenia nienależnego pobranego, podlegającego zwrotowi".

Podobne stanowisko wyrażane jest także w doktrynie. W opracowaniu "Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Komentarz, wyd. II publik. LEX/el.2019 Blicharz Jolanta (red.), Glumińska-Pawlic Jadwiga (red.), Zacharko Lidia (red.)" wskazano, że w sytuacji gdy przyznane prawo do świadczenia wychowawczego nie została całkowicie skonsumowana (tak jak ma to miejsce w przedmiotowej sprawie), a wyjdą na jaw okoliczności, że przyznane świadczenie jest nienależne – w pierwszej kolejności należy doprowadzić do wydania decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego (od dnia orzekania w przedmiotowej kwestii), a dopiero później do orzekania (poprzez wydanie decyzji administracyjnej) o nienależnie pobranym świadczeniu za okres w jakim zostało ono wypłacone.

Rację ma zatem skarżący kasacyjnie organ, że decyzja o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego i decyzja o uznaniu świadczenia za nienależnie pobrane nie pozostają w stosunku zależności, bowiem każda z nich ma służyć innym celom. Decyzja o uznaniu świadczenia za nienależnie pobrane służy do wyegzekwowania środków publicznych wypłaconych osobie, które nie spełniała warunków ustawowych do ich otrzymania. Natomiast decyzja uchylająca przyznanie takiego świadczenia ma przede wszystkim charakter porządkujący, a w sytuacji jej wydania świadczenie wychowawcze może być następnie przyznane na rzecz drugiego rodzica, przy założeniu, że spełnia on warunki ustawowe do jego otrzymania.

Gdyby przyjąć jako prawidłowe stanowisko wskazane w zaskarżonym wyroku, to brak byłoby instrumentów prawnych do wyegzekwowania świadczeń nienależnie pobranych dla sytuacji, gdy zostanie wydana decyzja uchylająca prawo do tego świadczenia, ponieważ nie upłynął jeszcze okres na jaki zostało ono przyznane. Decyzja uchylająca będzie zawsze wydawana później, niż będzie miało miejsce wystąpienie okoliczności powodujących utratę prawa do tego świadczenia. Takie rozumienie art. 25 ust.2 pkt 6 p.p.w.w.d., w ocenie Sądu Kasacyjnego, stanowiłoby jego nieuprawnioną interpretację zwężającą, stałoby w sprzeczności z postulatem racjonalności ustawodawcy i naruszałoby zasadę równości traktowania.

Sąd I instancji stwierdził także, że skoro świadczenie wychowawcze jest wypłacane na potrzeby dziecka, to przy ustalaniu, że zostało ono nienależnie pobrane należy wykazać, że rodzic dziecka, któremu świadczenie przyznano, nie wykorzystał go na potrzeby dziecka. Rzeczywiście taki pogląd jest wyrażany w orzecznictwie, jednak w ocenie Sądu Kasacyjnego powyższe stanowisko należy rozpatrywać na tle stanu faktycznego konkretnej sprawy, a nie apriori przyjmować w każdej sprawie dotyczącej zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, że wypłacone świadczenie zostało przeznaczone na potrzeby dziecka. Przyjęcie takiego założenia czyniłoby w istocie powyższą instytucję martwą. W przedmiotowej sprawie ojciec dziecka nie podnosił na żadnym etapie postępowania, że pieniądze ze świadczenia wychowawczego, które otrzymał faktycznie trafiały na potrzeby dziecka i zostały przez nie skonsumowane. W swoich pismach, jak również skardze skupiał się jedynie na wykazaniu wadliwości działania organu w zakresie ustalania daty jego wyprowadzki i oparciu się w tym zakresie jedynie na twierdzeniach jego żony.

Tym samym stan faktyczny w niniejszej sprawie pozwalał orzec o nienależnie pobranym świadczeniu, a niezasadnie Sąd I instancji przyjął, że nie istnieje przedmiot postępowania, skoro powyższe okoliczności jednoznacznie wskazują, że skarżący w sierpniu 2021 r. nie był osobą uprawnioną do pobierania świadczenia. Reasumując, podnoszone przez skarżące kasacyjnie Kolegium argumenty, że świadczenia wychowawcze, w istocie pobrane przez ojca dziecka, który nie był uprawniony do ich otrzymywania, były świadczeniem nienależnie pobranym i w efekcie powinny podlegać zwrotowi - okazały się być trafne. Z powyższych względów ocena dokonana przez Sąd I instancji w tym zakresie była nieprawidłowa, a tym samym zarzuty wskazane w pkt I ppkt 1,2,3 i 4 petitum skargi kasacyjnej należy uznać za zasadne.

Powyższe wywody przekładają się w sposób oczywisty na aprobującą ocenę zarzutów procesowych, przy pomocy których skarżące kasacyjnie Kolegium kwestionowało dokonaną przez Sąd I instancji ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności pominiecie ustaleń wywiadu środowiskowego wskazującego na okoliczność niezamieszkiwania ojca z córką, czyli braku faktycznego sprawowania nad nią opieki. Materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu administracyjnym był bowiem wystarczający do wydania przez Kolegium rozstrzygnięcia merytorycznego i orzeczeniu z zwrocie świadczenia nienależnie pobranego.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zaskarżony wyrok nie odpowiada prawu, wobec czego działając na podstawie art. 188 w zw. z art. 182 § 2 p.p.s.a. orzekł jak w pkt I sentencji, tj. uznając skargę kasacyjną za zasadną, uchylił zaskarżony wyrok, a przyjmując, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona, po rozpoznaniu skargi, na podstawie art. 151 p.p.s.s. oddalił ją.

Na podstawie art. 207 § 2 p.p.s.a. w pkt II sentencji odstąpiono od zasądzenia na rzecz organu od skarżącego zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego, mając na uwadze charakter sprawy.