Brak prawa do świadczenia wychowawczego; świadomość (wola) osoby pobierającej świadczenie wychowawcze o braku prawa (art. 25 ust. 2 pkt 6 u.p.p.w.d.)

W dniu 1 lipca 2019 r. weszła w życie ustawa z 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 924). W wyniku dokonanej tym aktem nowelizacji ustawy z 11 lutego 2016 r. pojęcie świadczenia nienależnie pobranego w większości przypadków nie odnosi się do elementu subiektywnego czyli stanu świadomości (woli) osoby pobierającej świadczenie wychowawcze. Na definicję świadczeń nienależnie pobranych w oparciu o art. 25 ust. 2 pkt 6 ustawy składa się więc wyłącznie element obiektywny w postaci rzeczywistego skorzystania z określonej formy wsparcia finansowego, pomimo braku prawa do jego pobierania ( tj. wtedy, gdy świadczenie zostaje wypłacone bez podstawy prawnej lub gdy podstawa taka odpadła).

Wyrok NSA z dnia 30 października 2024 r., I OSK 2616/23

Standard: 86383 (pełna treść orzeczenia)

Nienależnie pobrane świadczenie wychowawcze na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 6 u.p.p.w.d. jest pojęciem o charakterze obiektywnym. Na definicję świadczeń nienależnie pobranych w oparciu o ten przepis składa się wyłącznie element obiektywny w postaci rzeczywistego skorzystania z określonej formy wsparcia finansowego, mimo braku prawa do jego pobierania. Nie ma tutaj znaczenia element subiektywny, czyli stan świadomości (woli) osoby pobierającej świadczenia wychowawcze, że świadczenie nie powinno zostać przyznane albo, że zaistniały okoliczności powodujące ustanie prawa do tego świadczenia. Zatem dla uznania na podstawie tej przesłanki, że świadczenie zostało nienależnie pobrane nie jest istotne, że osoba uprawniona nie miała świadomości, że jej się ono nie należy.

Ustawa nie przewiduje wymogu uznania świadczenia za nienależnie pobrane od konieczności pouczenia osoby pobierającej świadczenia o braku podstaw do jego pobierania

Wyrok NSA z dnia 1 października 2024 r., I OSK 2270/22

Standard: 86389 (pełna treść orzeczenia)

Dla oceny tego czy mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnie pobranym na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 6 u.p.p.w.d. (świadczenie wypłacone mimo braku do niego prawa) konieczne jest odwołanie się do przesłanek warunkujących prawo do tego świadczenia, a nie jest konieczne odwoływanie się do okoliczności takich jak świadomość skarżącej w pobraniu nienależnego świadczenia.

Ustawodawca z dniem 1 lipca 2019 r. wprowadził nową przesłankę warunkującą powstanie nienależnie pobranych świadczeń wychowawczych. Za nienależnie pobrane świadczenia wychowawcze uważa się świadczenie wychowawcze wypłacone mimo braku prawa do tego świadczenia (art. 25 ust. 2 pkt 6 u.p.p.w.d.). W doktrynie przyjęto, że w przypadku regulacji zamieszczonej w art. 25 ust. 2 pkt 6 u.p.p.w.d. nie bierze się pod uwagę świadomości strony, co do spełniania przesłanek ustawowych, ani nie ocenia się skutków braku pouczenia o prawie do świadczenia wychowawczego. W Komentarzu do ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, wyd. II, pod red. J. Blicharz, J. Glumińskiej-Pawlic i L. Zacharko (System Informacji Prawnej LEX) wskazano, że na aprobatę zasługuje stanowisko, że nienależnie pobrane świadczenie wychowawcze na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 6 u.p.p.w.d. jest pojęciem o charakterze obiektywnym. Na definicję świadczeń nienależnie pobranych w oparciu o ten przepis składa się wyłącznie element obiektywny w postaci rzeczywistego skorzystania z określonej formy wsparcia finansowego, mimo braku prawa do jego pobierania. Nie ma tutaj znaczenia element subiektywny, czyli stan świadomości (woli) osoby pobierającej świadczenia wychowawcze, że świadczenie nie powinno zostać przyznane albo, że zaistniały okoliczności powodujące ustanie prawa do tego świadczenia.

Zatem dla uznania na podstawie tej przesłanki, że świadczenie zostało nienależnie pobrane nie jest istotne, że osoba uprawniona nie miała świadomości, że jej się ono nie należy. Ustawa nie przewiduje wymogu uznania świadczenia za nienależnie pobrane od konieczności pouczenia osoby pobierającej świadczenia o braku podstaw do jego pobierania. 

Wyrok NSA z dnia 18 lipca 2024 r., I OSK 1664/23

Standard: 86444 (pełna treść orzeczenia)