Wyrok z dnia 2020-08-12 sygn. III SA/Kr 700/20

1. Z chwilą umieszczenia „osoby samotnie gospodarującej", o której mowa w art. 6 pkt 10 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1507 z późn. zm.) o pomocy społecznej (u.p.s.) lub „osoby w rodzinie", o której mowa w art. 6 pkt 14 u.p.s., osoba ta staje się „mieszkańcem domu pomocy społecznej", o którym mowa w rozdziale 2 Dział II u.p.s. (sprecyzowanym w art. 58 - 64 u.p.s.), przestając być „osobą samotnie gospodarującą" lub „osobą w rodzinie", co powoduje, że przepisy art. 106 ust. 3a i ust. 3b u.p.s. nie mają do niej zastosowania.

2. Mieszkaniec domu pomocy społecznej, o którym mowa w pkt 1, ponosi opłatę w wysokości nie więcej niż 70% swojego dochodu, do którego należą świadczenia wymienione w u.p.s., w tym wraz z dodatkami emerytury, renty (także renty uzyskane w wyniku zamiany dożywocia, czy tylko dożywotniej służebności mieszkania, o które na rzecz mieszkańca może wystąpić prokurator na zasadach ogólnych), czy świadczenia alimentacyjne od osób zobowiązanych do alimentacji (o które może na rzecz mieszkańca wnieść kierownik ośrodka pomocy społecznej na podstawie al. 110 ust. 5 u.p.s.).

3. Zmiana decyzji administracyjnej w przedmiocie wysokości opłaty ponoszonej przez mieszkańca następuje na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s., a więc w przypadku m.in. „zmiany sytuacji dochodowej strony".

|Sygn. akt III SA/Kr 700/20 | [pic] W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 12 sierpnia 2020 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym:, Przewodniczący Sędzia: WSA Bożenna Blitek (spr.), Sędziowie: WSA Ewa Michna, WSA Hanna Knysiak-Sudyka, , Protokolant: Specjalista Agata Zaręba-Piotrowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 sierpnia 2020 r., sprawy ze skargi J. Ł. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 25 września 2018 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w Domu Opieki Społecznej I. skargę oddala, II. przyznaje od Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na rzecz adwokata G. C. tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwotę 480 (słownie: czterysta osiemdziesiąt) złotych podwyższoną o podatek od towarów i usług przewidziany dla tego rodzaju czynności.

Decyzją z dnia [...] 2018 r. nr [...] Prezydent Miasta:

- ustalił od dnia 1 maja 2017 r. do dnia 28 lutego 2018 r. opłatę za pobyt J. Ł. w Domu Pomocy Społecznej w wysokości 802,67 zł miesięcznie;

- ustalił od dnia 1 marca 2018 r. opłatę za pobyt J. Ł. w DPS w wysokości 831,75 zł miesięcznie;

- zobowiązał opiekuna prawnego J. Ł. do uregulowania odpłatności za jego pobyt w DPS stanowiącej różnicę pomiędzy opłatą ustaloną na podstawie decyzji z dnia [...] 2016 r. a opłatą ustaloną na podstawie dochodu uzyskanego w okresie od dnia 1 maja 2017 r. do dnia 31 lipca 2018 r. w łącznej kwocie należności do zapłaty za wyżej wymieniony okres 2.346,05 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji wskazał, że J. Ł. jest mieszkańcem Domu Pomocy Społecznej przy ul. Ł w K. Na podstawie decyzji Prezydenta Miasta z dnia [...] 2016 r. nr [...] została ustalona opłata za pobyt J. Ł. w DPS w kwocie 655,96 zł miesięcznie. Z informacji uzyskanych z ZUS wynika, że z dniem 1 maja 2017 r. J. Ł. uzyskał prawo do dodatku pielęgnacyjnego. Po dokonaniu przeliczenia dochodu J. Ł. organ I instancji ustalił, że w okresie od 1 maja 2017 r. do 28 lutego 2018 r. na jego dochód złożyły się świadczenie emerytalne w wysokości 937,08 zł oraz dodatek pielęgnacyjny w wysokości 209,59 zł, w związku z czym wysokość opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w tym okresie wynosi 802,67 zł (70% dochodu podopiecznego). W okresie od dnia 1 marca 2018 r. do dnia 31 lipca 2018 r. na dochód J. Ł. składała się kwota 1.188,21 zł (świadczenie emerytalne 972,37 zł oraz dodatek pielęgnacyjny w wysokości 215,84 zł). Wysokość opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w tym okresie wyniosła więc 831,75 zł (70%).

W odwołaniu od powyższej decyzji J. Ł. zakwestionował doliczenie do dochodu kwoty uzyskanego dodatku pielęgnacyjnego, a co za tym idzie podwyższenie opłaty za pobyt w Domu Pomocy Społecznej.

Decyzją z dnia 25 września 2018 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 8, art. 54 ust. 1, art 59 ust. 1, art 60 ust. 1, art. 61, art. 106, art. 110 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2018 r., poz. 1508 z późn. zm.) oraz art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257 z późn. zm.), Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta z dnia [...] 2018 r. nr [...]. W uzasadnieniu decyzji Kolegium podniosło, że dodatek pielęgnacyjny jest składnikiem dochodu, o którym mowa w art. 8 ustawy o pomocy społecznej. Zmiana wysokości odpłatności za pobyt w DPS wynika ze zmiany wysokości osiągniętego dochodu. Odwołujący nie poinformował organu o zmianie w tym zakresie. Wyjaśniając ustalenie opłaty wstecz, organ odwoławczy podał, że wydanie decyzji na podstawie art. 59 ust. 1 w zw. z art. 61 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej może obejmować okres przed wydaniem decyzji, gdyż decyzja ta konkretyzuje obowiązek powstający z mocy prawa z dniem zaistnienia takiego zdarzenia prawnego jak umieszczenie osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej. Prawidłowo więc, zdaniem SKO, organ I instancji ustalił dochód J. Ł., wliczając do niego dodatek pielęgnacyjny.

Nie zgadzając się z powyższą decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego J. Ł. wniósł na nią skargę, domagając się jej uchylenia wraz z decyzją organu I instancji. Zaskarżonej decyzji skarżący zarzucił naruszenie art. 7 w związku z art. 77 § 1 w związku z art. 78 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, poprzez nieuwzględnienie wniosku i nieustalenie wszystkich okoliczności faktycznych, na których powinno być oparte rozstrzygnięcie, oraz naruszenie art. 62 ust. 1 i art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. W treści skargi skarżący podniósł, że – jego zdaniem - dodatek pielęgnacyjny nie wchodzi w zakres dochodów, o których mowa w art. 62 ustawy o pomocy społecznej i nie może być przedmiotem potrącenia jak emerytura czy renta na poczet opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko i wniosło o jej oddalenie.

Wyrokiem z dnia 9 stycznia 2019 r. sygn. akt III SA/Kr 1135/18 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę J. Ł. W uzasadnieniu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wskazał, że w świetle art. 60 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej bezspornym jest istnienie ustawowego obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej. Obowiązek ten powstaje od chwili umieszczenia osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej. Osoba taka – mieszkaniec domu pomocy społecznej - jak stanowi art. 61 ust. 2 pkt 1 tej ustawy ponosi opłatę za pobyt w domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu. Sąd wskazał, że z art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej wynikają dwie zasady. Po pierwsze: przychodem w rozumieniu ustawy jest każdy rodzaj dochodu, a więc każda suma uzyskana przez beneficjenta, bez względu na źródło uzyskania. Po drugie: odliczeniu od dochodu podlegają jedynie te rodzaje przychodów, które zostały enumeratywnie wyliczone w art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej. Wśród tego rodzaju przychodów ustawodawca nie wymienił dodatku pielęgnacyjnego, zatem a contrario wlicza się jego wysokość do dochodu w rozumieniu art. 8 ust. 3 tej ustawy. Z tego względu WSA w Krakowie uznał za prawidłowe uwzględnienie w dochodzie skarżącego otrzymywanego dodatku pielęgnacyjnego. WSA podzielił także wyrażone w judykaturze stanowisko, że wydanie decyzji na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej może mieć skutek wsteczny, gdyż konkretyzuje obowiązek wynikający z mocy prawa, którego powstanie nie jest uzależnione od wydania decyzji, ale wynika z treści przepisów prawa materialnego, obligujących do wnoszenia opłat w razie ziszczenia się przesłanek z art. 61 ust. 2 ustawy. Decydujące znaczenie ma przy tym sytuacja finansowa zobowiązanego, której ustalenie możliwe jest nie tylko na przyszłość, ale i z datą wsteczną. Mając na względzie, że sytuacja dochodowa skarżącego w porównaniu z okresem, w którym była wydawana pierwotna decyzja ustalająca zasady odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej istotnie uległa zmianie, organy władne były, w ocenie WSA w Krakowie, dokonać zmiany uprzednio wydanej decyzji ustalającej skarżącemu opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej, z uwzględnieniem aktualnej sytuacji dochodowej skarżącego. Zdaniem Sądu, w stanie faktycznym i prawnym rozpoznawanej sprawy zmiana decyzji mogła więc wywołać skutek prawny od daty wskazanej w rozstrzygnięciu (od 1 maja 2017 r.), która była wcześniejsza od daty wydania decyzji zmieniającej. Decyzja zmieniająca, wydawana na podstawie art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej pozostaje bowiem w związku z zaistnieniem określonych przesłanek faktycznych (tutaj, uzyskaniem z dniem 1 maja 2017 r. przez skarżącego prawa do dodatku pielęgnacyjnego) stanowiących podstawę powstania określonych skutków prawnych.

Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej J. Ł., Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2020 r. sygn. akt I OSK 2746/19 uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 9 stycznia 2019 r. i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Naczelny Sąd Administracyjny zarzucił, że Sąd I instancji w ogóle nie rozważył, czy zmiany dochodu skarżącego umożliwiały zwiększenie wysokości opłaty za pobyt w DPS. Dotyczy to w szczególności okresu od 1 maja 2018 r., gdy zwiększenie dochodu w stosunku do okresu poprzedzającego ujętego w decyzji organu I instancji (od 1 maja 2017 r do 28 lutego 2018 r.), wynosiło jedynie 41,54 zł. Tymczasem zgodnie z art. 106 ust. 3b ustawy o pomocy społecznej zmiana dochodu osoby samotnie gospodarującej lub rodziny w okresie ponoszenia odpłatności za świadczenie niepieniężne nie wpływa na wysokość tej odpłatności, jeżeli kwota zmiany nie przekroczyła 10% odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, w przedstawionym stanie faktycznym niewątpliwie zachodziła konieczność ustalenia czy przepis ten ma zastosowanie w sprawie. W sytuacji, jaka miała miejsce w niniejszej sprawie należało bowiem rozważyć, czy zmiany w wysokości dochodów skarżącego uzasadniały podwyższenie przedmiotowej opłaty w stosunku do obu okresów świadczeniowych wyodrębnionych w decyzji organu I instancji i ocena ta powinna być dokonana również pod kątem art. 106 ust. 3b ustawy o pomocy społecznej, czego w zaskarżonym wyroku zabrakło.

Na rozprawie w dniu 12 sierpnia 2020 r. pełnomocnik skarżącego podał, że nie zastanawiał się jak traktować skarżącego – czy jako osobę samotnie gospodarującą czy jako osobę w rodzinie, albowiem istotniejsze jest to, że decyzja co do wysokości odpłatności jest decyzją uznaniową, a 70 % dochodów jest górną granicą ponoszenia odpłatności przez mieszkańca i brak jest uzasadnienia dlaczego przyjęto 70%, a nie np. 60 %.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Rozpoznając przedmiotową sprawę należy mieć na względzie, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie związany był wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 29 kwietnia 2020 r. sygn. akt I OSK 2746/19. Zgodnie bowiem z treścią art. 190 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 z późn. zm.) - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (p.p.s.a.) sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Z tego przepisu wypływa nakaz dla sądu I instancji przyjęcia określonego stanowiska przy ponownym rozpoznaniu sprawy, które to stanowisko nie może być odmienne od zaprezentowanego w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego rozumienia przepisów będących podstawą orzekania w sprawie i przedmiotem wykładni in concreto. Związanie sądu administracyjnego oceną prawną, o jakiej mowa w art. 190 p.p.s.a. oznacza więc, że nie może on formułować nowych ocen prawnych, sprzecznych z poglądem wyrażonym we wcześniejszym orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak również nie może odstąpić od wskazań co do dalszego postępowania. Użyte w art. 190 p.p.s.a. pojęcie "wykładni prawa" należy rozumieć, jako wyjaśnienie znaczenia przepisów prawa. Zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie przyjmuje się, że "związanie wykładnią prawa" oznacza wykładnię przepisów prawa materialnego, procesowego, jak i kwestii zastosowania określonego przepisu prawa jako podstawy do wydania określonego aktu. Przez ocenę prawną rozumie się powszechnie wyjaśnienie istotnej treści przepisów prawnych i sposobu ich stosowania w rozpoznawanej sprawie, zaś wskazania co do dalszego postępowania stanowią z reguły konsekwencje oceny prawnej. Dotyczą one sposobu działania w toku ponownego rozpoznania sprawy i mają na celu wskazanie kierunku, w którym powinno zmierzać przyszłe postępowanie dla uniknięcia wadliwości (tak też uzasadnienie wyroku WSA we Wrocławiu z dnia z dnia 9 listopada 2017 r. sygn. akt II SA/Wr 598/17, opubl. LEX nr 2403827). Pojęcie wykładni prawa należy rozumieć również jako wiążącą ocenę prawidłowości zastosowania przepisów postępowania odnoszących się do postępowania dowodowego, więc przesądzenia, że ustalony przez organ podatkowy stan faktyczny jest prawidłowy (także uzasadnienie wyroku NSA z dnia 11 kwietnia 2018 r. sygn. akt I FSK 2019/17, opubl. LEX nr 2494616). Ponadto moc wiążąca wyroku oznacza, że dana kwestia kształtuje się tak, jak stwierdzono w prawomocnym orzeczeniu. Odnosi się to zarówno do wykładni prawa, jego zastosowania w zaistniałym stanie faktycznym, jak również oceny tego stanu (uzasadnienie wyroku NSA z dnia 20 września 2018 r. sygn. akt II FSK 2370/18, opubl. LEX nr 2571956). Związanie wykładnią dokonaną w wyroku sądu kasacyjnego oznacza, że sąd administracyjny ponownie rozpoznając sprawę, która została mu przekazana przez sąd kasacyjny na podstawie art. 185 p.p.s.a., nie może stosować postanowień art. 134 § 1 p.p.s.a. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy przez wojewódzki sąd administracyjny "granice sprawy", o których mowa w art. 134 § 1 p.p.s.a., podlegają bowiem zawężeniu do granic w jakich rozpoznał skargę kasacyjną Naczelny Sąd Administracyjny i wydał orzeczenie na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. (uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 września 2006 r. sygn. akt II OSK 1117/05, dostępne na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl).

Dokonując zatem kontroli zaskarżonej decyzji oraz działając w ramach związania prawomocnym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego sygn. akt I OSK 2746/19 orzekający w niniejszej sprawie Sąd doszedł do wniosku, że zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I instancji nie naruszają prawa.

Sąd zauważa, iż skarżący J. Ł. z dniem 3 października 2016 r. stał się mieszkańcem domu pomocy społecznej, albowiem w tym dniu przybył i został wpisany do ewidencji mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w K przy ul. Ł (k. 40 akt adm.).

Sąd podkreśla, że materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2018 r. poz. 1508 z późn. zm., zwanej dalej u.p.s.).

Zgodnie z treścią art. 60 ust. 1 u.p.s., pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca. Wysokość odpłatności za pobyt w konkretnym domu pomocy społecznej jest publicznie ogłaszana w odpowiednich dziennikach urzędowych, co wynika z treści dalszych ustępów art. 60 u.p.s. (ust. 3 i ust. 4).

Zdaniem Sądu, zasadą jest pokrywanie pełnych kosztów utrzymania przez osoby zobowiązane, a przede wszystkim przez mieszkańca, o ile tylko jego dochody na to pozwalają, przy czym zasadą jest pozostawienie mieszkańcowi do jego dyspozycji co najmniej 30 % jego dochodów. Świadczą o tym przepisy wskazanego wyżej art. 60 ust. 1 u.p.s. oraz art. 61 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 u.p.s., w myśl których:

"Art. 61. 1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;"

Tak więc w przypadku bardzo wysokich dochodów mieszkańca i stosunkowo niskiej odpłatności ustalonej i ogłoszonej jako średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca, mieszkaniec może ponosić mniej niż 70% swoich dochodów np. 50 %, gdy jego dochód będzie dwukrotnie większy niż ustalony koszt utrzymania w danym domu pomocy społecznej. Takie sytuacje mogą się zdarzyć w sytuacji pobierania przez mieszkańców bardzo wysokich świadczeń (najczęściej zagranicznych), znacznie przewyższających ustalony i ogłoszony średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca, jednak w warunkach polskich nie stanowią reguły.

W warunkach polskich przytoczony przepis art. 61 ust. 2 pkt 1 u.p.s. ma najczęściej na celu zapewnienie ochrony mieszkańcowi domu pomocy społecznej, gdyż nie pozwala na zabranie mu na poczet odpłatności wszystkich jego dochodów bez pozostawienia mu jakichkolwiek do własnej dyspozycji. Zakłada bowiem, że obciążenie z tytułu opłaty, jakie ciążyć ma na mieszkańcu, nie może obejmować więcej niż 70% jego miesięcznego dochodu, przy założeniu że 30% dochodu powinno pozostać do dyspozycji mieszkańca i nie może - nawet za jego wolą - być przeznaczone na pokrycie kosztów pobytu w domu pomocy społecznej (por. W. Maciejko, Komentarz do ustawy do pomocy społecznej LexisNexis 2013 r., str. 301).

Tak więc nie ma racji pełnomocnik skarżącego zarzucając na rozprawie jakoby decyzja o wysokości odpłatności była decyzją uznaniową, albowiem taką nie jest w świetle przytoczonych przepisów, choć w sytuacji wysokich dochodów mieszkańca np. dwukrotnie przewyższających ogłoszona wysokość odpłatności za pobyt w danym domu pomocy społecznej, mieszkaniec ten będzie ponosił pełną odpłatność stanowiącą jednak tylko 50 % jego dochodów. Taka sytuacja nie ma jednak miejsca w niniejszej sprawie, albowiem skarżący posiada niewysokie dochody uniemożliwiające mu pokrywanie pełnej odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej.

Sąd podkreśla, że mieszkaniec domu pomocy społecznej ponosi opłatę w wysokości nie więcej niż 70% swojego dochodu, do którego należą świadczenia wymienione w ustawie o pomocy społecznej, w tym wraz z dodatkami emerytury, renty (także renty uzyskane w wyniku zamiany dożywocia, czy tylko dożywotniej służebności mieszkania, o które na rzecz mieszkańca może wystąpić prokurator na zasadach ogólnych), czy świadczenia alimentacyjne od osób zobowiązanych do alimentacji (o które może na rzecz mieszkańca wnieść kierownik ośrodka pomocy społecznej na podstawie art. 110 ust. 5 u.p.s.). Sąd zauważa, że w warunkach polskich, mimo wieloletniego funkcjonowania przepisów o zamianie dożywocia na rentę, czy choćby tylko jednego elementu dożywocia – dożywotniej służebności mieszkania na rentę, a także obowiązku alimentacyjnego obciążającego krewnych w linii prostej i rodzeństwo, występowanie zarówno przez kierowników ośrodków pomocy społecznej jak i przez prokuratorów o ustalenie takich dochodów mieszkańców domów pomocy społecznej jest z niewiadomych względów sporadyczne.

Jak wynika z akt sprawy, decyzją Prezydenta Miasta została ustalona opłata za pobyt skarżącego w DPS w kwocie 655,96 zł miesięcznie. W związku z otrzymaniem przez Prezydenta Miasta informacji o pobieraniu przez skarżącego z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dodatku pielęgnacyjnego organ I instancji wszczął postępowanie w przedmiocie zmiany wysokości opłaty za pobyt skarżącego w Domu Pomocy Społecznej, które zakończyło się wydaniem zaskarżonych w niniejszej sprawie decyzji.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie jest prawidłowość ustalenia przez organy dochodu skarżącego w związku z pobieraniem przez niego dodatku pielęgnacyjnego. Zdaniem organów, dodatek pielęgnacyjny jest składnikiem dochodu strony. Natomiast skarżący uważa, że dodatek pielęgnacyjny nie wchodzi w zakres dochodów, o których mowa w art. 62 ustawy o pomocy społecznej i nie może być przedmiotem potrącenia jak emerytura czy renta na poczet opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.

Wskazać należy, że w ustawie o pomocy społecznej ustawodawca określił, co należy rozumieć pod pojęciem dochodu osoby zobowiązanej do ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. Jak bowiem wynika z art. 8 ust. 3 u.p.s.:

"Art. 8. 3. Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;

3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób."

Z kolei art. 8 ust. 4 u.p.s. zawiera zamknięty katalog przychodów, które nie stanowią dochodu w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z tym przepisem:

"Art. 8. 4. Do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się:

1) jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego;

2) zasiłku celowego;

3) pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty;

4) wartości świadczenia w naturze;

5) świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych;

5a) świadczenia pieniężnego i pomocy pieniężnej, o których mowa w ustawie z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 690);

6) dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego;

7) świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2017 r. poz. 1851 oraz z 2018 r. poz. 107, 138, 650, 1000 i 1076), oraz dodatku wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 998 i 1076);

8) świadczenia pieniężnego, o którym mowa w art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. z 2018 r. poz. 1272)."

Dodatek pielęgnacyjny nie został wymieniony w zamkniętym katalogu, jakim jest art. 8 ust. 4 u.p.s., a to oznacza, że na zasadach ogólnych podlega wliczeniu do dochodu osoby przebywającej w domu pomocy społecznej. Tym samym, zdaniem Sądu, organy obu instancji obowiązane były do jego uwzględnienia przy obliczaniu dochodu skarżącego na potrzeby ustalenia wysokości opłaty za jego pobyt w Domu Pomocy Społecznej. Dlatego też podniesione w skardze zarzuty należy uznać za bezzasadne.

Będąc związanym zaleceniami Naczelnego Sądu Administracyjnego zawartymi w wyroku z dnia 29 kwietnia 2020 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie odniósł się również do kwestii czy w niniejszej sprawie powinien znaleźć zastosowanie art. 106 ust. 3b u.p.s., który stanowi:

"Art. 106. 3b. Zmiana dochodu osoby samotnie gospodarującej lub rodziny w okresie ponoszenia odpłatności za świadczenie niepieniężne nie wpływa na wysokość tej odpłatności, jeżeli kwota zmiany nie przekroczyła 10% odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub kryterium dochodowego na osobę w rodzinie."

W ocenie Sądu, przepis ten nie ma zastosowania w niniejszej sprawie. Jest w nim bowiem mowa o zmianie dochodu osoby samotnie gospodarującej lub rodziny. Zgodnie z treścią art. 6 pkt 10 u.p.s. przez osobę samotnie gospodarująca rozumie się osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe. Z kolei w myśl art. 6 pkt 14 u.p.s. rodzinę tworzą osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.

Należy zauważyć, że osoba samotnie gospodarująca, o jakiej mowa w art. 6 pkt 10 u.p.s. może zmienić swój status i poprzez zawarcie małżeństwa i zamieszkanie z małżonkiem, czy poprzez urodzenie dziecka, którym się opiekuje, stać się osobą w rodzinie, o której mowa w art. 6 pkt 14 u.p.s. Także przykładowo w sytuacji, gdy rodzinę tworzą jedynie wspólnie zamieszkujący małżonkowie śmierć jednego z nich powoduje zmianę statusu drugiego z małżonków i stosowanie wobec niego kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Powyższe rozważania są niezbędne, albowiem status osoby samotnie gospodarującej nie jest dany "raz na zawsze", podobnie jak status osoby w rodzinie.

Mając powyższe na względzie Sąd zauważa, że skarżący, wobec którego nastąpiła zmiana wysokości odpłatności jest mieszkańcem Domu Pomocy Społecznej, a zatem nie można go uznać za osobę samotnie gospodarującą, gdyż nie prowadzi on jednoosobowego gospodarstwa domowego. Nie można też uznać skarżącego za osobę pozostającą w rodzinie, gdyż mieszkańcy domu pomocy społecznej nie tworzą rodziny w rozumieniu art. 6 pkt 14 u.p.s. Zgodnie z treścią art. 58 ust. 1 u.p.s. wydatki związane z zapewnieniem całodobowej opieki mieszkańcom oraz zaspokajaniem ich niezbędnych potrzeb bytowych i społecznych w całości pokrywa dom pomocy społecznej.

Z powyższego wynika, że chwilą umieszczenia w domu pomocy społecznej osoba umieszczona przestaje być "osobą samotnie gospodarującą" lub "osobą w rodzinie", a staje się "mieszkańcem domu pomocy społecznej". Innymi słowy: z chwilą umieszczenia "osoby samotnie gospodarującej", o której mowa w art. 6 pkt 10 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1507 z późn. zm.) o pomocy społecznej (u.p.s.) lub "osoby w rodzinie", o której mowa w art. 6 pkt 14 u.p.s., osoba ta staje się "mieszkańcem domu pomocy społecznej", o którym mowa w rozdziale 2 Dział II u.p.s. (sprecyzowanym w art. 58 - 64 u.p.s.), przestając być "osobą samotnie gospodarującą" lub "osobą w rodzinie", co z kolei powoduje, że przepisy art. 106 ust. 3a i ust. 3b u.p.s. nie mają do niej zastosowania. Na prawidłowość powyższego rozumowania wskazuje treść samej ustawy, która odnośnie osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej posługuje się pojęciem "mieszkaniec domu pomocy społecznej".

Tak więc na polecenie Naczelnego Sądu Administracyjnego ustalenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, czy przepis art. 106 ust. 3b ustawy o pomocy społecznej ma zastosowanie w sprawie należy odpowiedzieć jednoznacznie, że ze względów wyżej podanych przepis art. 106 ust. 3b u.p.s. nie ma zastosowania.

Wobec powyższego stwierdzenia - zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie - zmiana decyzji administracyjnej w przedmiocie wysokości opłaty ponoszonej przez mieszkańca domu pomocy społecznej następuje na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s., a więc w przypadku m.in. "zmiany sytuacji dochodowej strony". Mieszkaniec domu pomocy społecznej – jak wskazano to w przytoczonym wyżej przepisie art. 61 ust. 2 pkt 1 u.p.s. - ponosi opłatę w wysokości nie więcej niż 70% swojego dochodu, do którego należą wszystkie przychody (z wyjątkiem ściśle w ustawie określonych wyłączeń), bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, w tym wraz z dodatkami emerytury, renty (związane z niepełnosprawnością, czy z zamianą dożywocia) i uzyskiwane świadczenia alimentacyjne. Z powyższego wynika, że dodatek pielęgnacyjny stanowiący dodatek do świadczeń emerytalno-rentowych stanowi przychód skarżącego powiększając jego dochód, od którego liczona jest opłata za pobyt w domu pomocy społecznej.

Zdaniem Sądu, organy administracji prawidłowo przeprowadziły postępowanie, a następnie właściwie zastosowały przepisy prawa materialnego, co znalazło odzwierciedlenie w zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, a w związku z tym na podstawie art. 151 p.p.s.a. ją oddalił – jak w pkt I wyroku.

O wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu orzeczono na podstawie art. 250 § 1 p.p.s.a., ustalając jego wysokość na podstawie § 21 ust. 1 pkt 1 lit. c, pkt 2 lit. b oraz § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 r. poz. 18) – jak w pkt II wyroku.