Zmiana decyzji w zakresie kwoty opłaty lub osoby zobowiązanej (art. 106 ust. 5 u.p.s.)

Art. 106 ust. 5 u.p.s. stanowi unormowanie szczególne prawa materialnego, do którego odsyła art. 163 K.p.a. Charakteryzuje się określonymi cechami, które można odnieść tylko do art. 106 ust. 5 u.p.s., a mianowicie: właściwy do wzruszenia decyzji jest zwykle organ, który ją wydał, wzruszenie aktu administracyjnego nie zawsze jest obligatoryjne i nie wymaga zgody, decyzja podlegająca weryfikacji nie jest dotknięta wadą, ale może być wadliwie wykonywana przez stronę.

Wskazany przepis ustawy o pomocy społecznej stwarza możliwość zmiany (uchylenia) decyzji bez zgody strony zarówno wtedy, gdy jest to dla niej korzystne, jak i wówczas, gdy jest to niekorzystne.

W regulacji art. 106 ust. 5 u.p.s. mieszczą się przypadki obligatoryjnej i fakultatywnej weryfikacji decyzji.

Wśród przesłanek obligatoryjnych wymieniono: zmianę przepisów prawa, zmianę sytuacji osobistej albo dochodowej strony, jak również pobranie nienależnego świadczenia.

Przyczyną fakultatywnych działań organu prowadzących do uchylenia lub zmiany decyzji są okoliczności wymienione w art. 11, art. 12, i art. 107 ust. 5 u.p.s., do których można m.in. zaliczyć brak współdziałania świadczeniobiorcy z jednostkami i pracownikami pomocy społecznej czy odmowę złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Pomimo, że są to działania fakultatywne, organ powinien je podejmować, mając zwłaszcza na uwadze ograniczone środki pomocy społecznej.

Decyzja wydana na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s., którą zmieniono decyzję przyznającą stronie prawo od zasiłku stałego, ma charakter konstytutywny. Deklaratoryjność czy konstytutywność decyzji nie przesądza jednak o skutkach z niej wynikających. Ww przypadku, gdy organ stwierdzi, że zaszły przesłanki do zastosowania art. 106 ust. 5 u.p.s., może nadać decyzji wydanej na podstawie tego przepisu moc wsteczną w ten sposób, że dokona zmiany bądź uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia z pomocy społecznej od daty wcześniejszej niż data wydania decyzji uchylającej lub zmieniającej (tak w wyrokach: WSA w Gliwicach z 7 listopada 2019 r., II SA/Gl 967/19 i NSA z 10 sierpnia 2021 r., I OSK 410/21).

Wyrok NSA z dnia 29 lutego 2024 r., I OSK 293/23

Standard: 85291 (pełna treść orzeczenia)

Z treści art. 106 ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej wywieść należy, że grupuje on okoliczności w nim wymienione na te, które obligują organ do weryfikacji decyzji oraz na takie, które mają charakter fakultatywny. Mając to na uwadze stwierdzić należy za Iwoną Sieprowską ([w:] Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. VI, LEX/el. 2021, art. 106 u.p.s.), że weryfikacja decyzji na skutek zmiany sytuacji dochodowej strony nie zależy od uznania administracyjnego, a zatem organowi nie wolno kierować się innymi okolicznościami niż te, które przewiduje art. 106 ust. 5 u.p.s. (w związku z np. art. 8 ust. 11 u.p.s.).

Przy orzekaniu na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s. nie może mieć zastosowania ogólna klauzula kierowania się dobrem strony zawarta w art. 100 ust. 1 u.p.s., nie ma również znaczenia okoliczność, czy i na jaki cel zostały zużyte środki pieniężne uzyskane przez stronę. Decyzja przewidziana w art. 106 ust. 5 u.p.s., wydana w związku z obligatoryjnymi przesłankami weryfikacji, ma charakter związany, a organ pomocowy nie korzysta przy jej wydaniu z żadnego marginesu swobody rozstrzygnięcia (zob. wyrok NSA z dnia 18 czerwca 2010 r., I OSK 369/10).

Oprócz obligatoryjnych przypadków weryfikacji decyzji wydanych w zakresie pomocy społecznej występuje ich fakultatywne uchylenie lub zmiana. Przyczyną takich działań organu są okoliczności wymienione w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5 u.p.s., do których należy zaliczyć: marnotrawstwo, niszczenie przyznanych świadczeń oraz marnotrawienie własnych zasobów finansowych; brak współdziałania świadczeniobiorcy z jednostkami i pracownikami pomocy społecznej; odmowę zawarcia kontraktu socjalnego lub jego nieprzestrzeganie; nieuzasadnioną odmowę podjęcia pracy lub leczenia odwykowego; dysproporcję między udokumentowanym dochodem a rzeczywistą sytuacją majątkową oraz odmowę złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym osoby lub rodziny.

Wyrok WSA z dnia 10 stycznia 2024 r., II SA/Gl 1479/23

Standard: 85663 (pełna treść orzeczenia)