Wyrok z dnia 2024-11-26 sygn. II SA/Łd 627/24

Dnia 26 listopada 2024 roku . Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Jarosław Czerw (spr.) Sędziowie: Sędzia WSA Agata Sobieszek – Krzywicka Asesor WSA Beata Czyżewska po rozpoznaniu w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 listopada 2024 roku sprawy ze skargi J. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Skierniewicach z dnia 29 lipca 2024 roku znak: KO.4111.156.2024 w przedmiocie zmiany decyzji przyznającej zasiłek stały uchyla zaskarżoną decyzję. ał

Zaskarżoną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi decyzją z 29 lipca 2024 r., znak: KO.4111.156.2024, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Skierniewicach (dalej także: Kolegium, organ II instancji, organ odwoławczy), po rozpoznaniu odwołania J. W. (dalej także: skarżący), utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy Domaniewice (dalej także: organ I instancji) z 27 czerwca

2024 r., znak: PS.5101.8.2022, zmieniającą ostateczną decyzję przyznającą zasiłek stały.

Stan faktyczny sprawy przedstawia się w następujący sposób.

Decyzją z dnia 24 listopada 2022 r. organ I instancji przyznał skarżącemu zasiłek stały w kwocie 719 zł miesięcznie począwszy od 1 listopada 2022 r.

Następnie decyzją z dnia 6 listopada 2023 r. zmieniono tę decyzję w zakresie wysokości kwoty zasiłku – kwotę 719 zł od dnia 1 sierpnia 2023 r. zastąpiono kwotą 104,01 zł.

Natomiast decyzją z dnia 9 stycznia 2024 r. wysokość zasiłku stałego została skarżącemu ustalona przez organ I instancji na kwotę 336,81 zł miesięcznie.

W dniu 14 czerwca 2024 r. organ I instancji zawiadomił skarżącego o wszczęciu postępowania w przedmiocie weryfikacji wysokości zasiłku stałego, w związku z pobieraną przez niego od dnia 1 marca 2024 r. emeryturą w kwocie 735,43 zł miesięcznie.

Decyzją z dnia 27 czerwca 2024 r. Wójt Gminy Domaniewice, zmienił ponowne decyzję własną z dnia 24 listopada 2022 r. w części dotyczącej aktualnej wysokości zasiłku stałego, ustalając skarżącemu od dnia 1 marca 2024 r. jego wysokość na kwotę 255,37 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu organ ten wskazał, że zmiana wysokości zasiłku stałego od 1 marca 2024 r. spowodowana została zmianą sytuacji dochodowej skarżącego, który uzyskał wyższą kwotę świadczenia emerytalnego z ZUS.

W wyniku przeprowadzonego w dniu 4 czerwca 2024 r. wywiadu środowiskowego, stwierdzono, że skarżący pobiera zasiłek stały i od marca 2024 r. otrzymuje emeryturę w wyższej wysokości (w kwocie 753,43 zł miesięcznie). Potwierdza to decyzja ZUS z dnia 1 marca 2024 r.

Organ I instancji uznał, że zasiłek stały nadal przysługuje skarżącemu, gdyż jego dochód jest niższy od kryterium dochodowego, ale nastąpiło zwiększenie dochodu skarżącego przekraczające 10% kryterium dochodowego.

Organ I instancji wskazał, że wysokość zasiłku stałego od stycznia 2024 r. została ustalona, zgodnie z art. 37 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej, przy dochodzie skarżącego (emerytura za grudzień 2023 r.) w wysokości 671,99 zł. Od marca 2024 r. emerytura skarżącego wynosi 753,43 zł miesięcznie zatem 753,43 zł - 671,99 zł = 81,44 zł. Organ przypomniał, że kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej dla jednoosobowego gospodarstwa domowego wynosi 776,00 zł miesięcznie, a 10% tej kwoty to 77,60 zł, zatem, zgodnie z art. 106 ust. 3a ustawy o pomocy społecznej, ma to wpływ na wysokość pobieranego zasiłku stałego skarżącego.

Zatem zgodnie z przywołanym wyżej przepisem ustawy o pomocy społecznej wysokość zasiłku stałego w przypadku skarżącego wynosi 255,37 zł miesięcznie. Wskazano, że świadczenie to zostało wyliczone w następujący sposób: 776,00 zł (kryterium dochodowe) x 130% = 1.008,80 zł, 1.008,80 zł - 753,43 zł (dochód skarżącego) = 255,37 zł (kwota zasiłku stałego).

Dodatkowo organ wskazał, że za okres marzec - maj 2024 r. wypłacono skarżącemu zasiłek stały w wysokości 336,81zł miesięcznie, a więc w wysokości przekraczającej należne świadczenie o 81,44 zł miesięcznie, co za marzec, kwiecień i maj 2024 r. daje łącznie kwotę 244,32 zł – która jest świadczeniem nienależnie pobranym i podlega zwrotowi.

Od powyższej decyzji skarżący złożył odwołanie, na skutek którego Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Skierniewicach, wskazaną na wstępie decyzją z dnia 29 lipca 2024 r., utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu organ odwoławczy, powołując się na art. 106 ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 901 z ze zm.) (dalej: u.p.s.), wskazał, że skarżący od listopada 2022 r. jest uprawniony do zasiłku stałego, a wysokość zasiłku stałego, stosownie do art. 37 ust. 2 u.p.s., uzależniona jest od posiadanego dochodu. Zgodnie z tym przepisem w przypadku osoby samotnie gospodarującej - wysokość zasiłku stałego ustala się jako różnicę między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1.000 zł miesięcznie. Od stycznia 2024 r. zasiłek stały przysługiwał skarżącemu w wysokości 336,81 zł i został wyliczony w oparciu o posiadany dochód z tytułu pobieranej emerytury w kwocie 671,99 zł. Od marca 2024 r. emerytura skarżącego wynosi 753,43 zł i w stosunku do kwoty poprzedniej emerytury przekracza 10% kryterium dochodowego, co ma wpływ na wysokość pobieranego zasiłku stałego.

W ocenie organu odwoławczego, w przedstawionej sytuacji prawnej i faktycznej wysokość zasiłku stałego w wysokości 255,37 zł miesięcznie została ustalona przez organ I instancji prawidłowo - poprzez obliczenie 130% kwoty kryterium dochodowego, które obecnie wynosi 1.008 zł (776,00 zł x 130%), a następnie pomniejszenie tej kwoty o dochód strony z tytułu pobieranej emerytury w wysokości 753.43 zł.

Zarzuty przedstawione w odwołaniu, nie zasługują w ocenie organu odwoławczego na uwzględnienie.

Ustawodawca w art. 8 ust. 3 u.p.s. zawarł legalną definicję dochodu, w myśl której za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o: 1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i koszty uzyskania przychodu; 2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach; 3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Dochód z pobieranej przez skarżącego emerytury z ZUS, której wysokość netto, tj. po potrąceniu składki na ubezpieczenie społeczne w kwocie 74,52 zł wynosi 753,43 zł mieści się w powyższym katalogu dochodów, o czym świadczy sformułowanie "bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania". Organ podniósł, że:

"Nie ma tu znaczenia tytuł decyzji ZUS, czy jest decyzja przyznająca emeryturę, co może dotyczyć pierwszej decyzji, czy też kolejna decyzja o waloryzacji emerytury, gdyż jest to w dalszym ciągu takie samo źródło dochodu, a jedynie w zmienionej wysokości, co należy uwzględnić przy ustalaniu sytuacji dochodowej osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej.". Dalej organ wskazał, że ustawa o pomocy społecznej nie posługuje się pojęciem "dochodu nominalnego", jak wskazuje odwołujący, a jedynie "przychodem pomniejszonym o pewne obciążenia". Natomiast jeżeli chodzi o wskaźnik wzrostu cen, to zostaje on uwzględniony w ustalonym kryterium dochodowym, o jakim mowa w art. 8 ust. 1 u.p.s., które podlega weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyniku badań progu interwencji socjalnej, których dokonuje Instytut Pracy i Spraw Socjalnych oraz w waloryzacji emerytur. W ocenie organu odwoławczego, jeżeli zatem ZUS decyzją z dnia 1 marca 2024 r. dokonał waloryzacji pobieranego przez skarżącego świadczenia emerytalnego, to wobec wystąpienia sytuacji, o której mowa w art. 106 ust. 3a u.p.s, a więc zwiększenia nowego dochodu w stosunku do ostatniego o więcej niż 10% obowiązkiem organu było uwzględnienie tej okoliczności do obliczenia wysokości przysługującego zasiłku stałego.

Uzasadnione w ocenie Kolegium było również dokonanie zmiany wysokości pobieranego zasiłku stałego od miesiąca, w którym nastąpiła faktyczna zmiany sytuacji dochodowej strony, tj. od marca 2024 r.

Wprawdzie skarżący niezwłocznie po otrzymaniu decyzji ZUS wypełnił obowiązek informacyjny wynikający z art. 109 u.p.s. zawiadamiając o tej okoliczności organ, niemniej powszechnie wiadomym jest, że wypłata świadczeń emerytalnych w zwaloryzowanej kwocie następuje już od marca danego roku, zaś sama decyzja wysyłana jest przez ZUS ze znacznym opóźnieniem. W takiej sytuacji zastosowanie znajduje art. 106 ust. 5 u.p.s. na którego podstawie orzeka się o skorygowaniu okresu przysługiwania omawianego świadczenia w taki sposób, aby wykluczyć z tego okresu czas, w którym dana osoba przestała spełniać ustawowe warunki do korzystania z powołanego świadczenia.

Biorąc pod uwagę powyższe, organ odwoławczy uznał, że zaskarżona decyzja organu I instancji odpowiada prawu.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, J.W.

zakwestionował prawidłowość decyzji Kolegium. Podniósł, że zdaniem organu wzrost dochodu z waloryzowanej emerytury liczy się w stosunku do miesiąca przed waloryzacją. Nie uwzględnia się realnego spadku emerytury w poprzednich miesiącach ponieważ jej spadek został uwzględniony w kryterium dochodowym zasiłku stałego, które zostało zwaloryzowane kilka lat wstecz. W ocenie skarżącego jest to próba wstecznego zastosowania prawa, oraz zastosowania sposobu obliczania zmiany dochodu z emerytury przez porównanie jej do wstecznie zwaloryzowanej kwoty kryterium dochodowego, a nie do kwoty emerytury przed waloryzacją z uwzględnieniem zastosowanego wskaźnika wzrostu cen. Skarżący podkreślił, że z obliczeń, które nie zostały wykonane przez organy wynika, że kwotowo przekroczenie dochodu w stosunku do 10% kryterium dochodowego wyniosło 3,84 zł. Skarżący oświadczył, że jest gotów wystąpić do ZUS o obniżenie emerytury od momentu waloryzacji do 31 grudnia 2024 r. o tę kwotę plus 1 zł, czyli 4,84 zł. Wówczas podnoszona przez GOPS podstawa obniżenia zasiłku stałego przestanie istnieć. Nie będzie również podstaw do żądania zwrotu rzekomo nienależnie pobranego zasiłku w kwocie 244,32 zł. Ponadto wskazany niżej przepis wyklucza uznanie wymienionej kwoty 244,32 zł za świadczenie nienależnie pobrane, co usiłuje wykazać organ odwoławczy. Dalej skarżący powołał definicję świadczenia nienależnie pobranego z art. 6 u.p.s. oraz zasadę z art. 100 u.p.s., w związku z którymi skarżący uznał przedstawiony przez siebie pogląd za prawidłowy z prawnego punktu widzenia.

W odpowiedzi na skargę organ II instancji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1267), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zakres kontroli wykonywanej przez sądy administracyjne określony jest przepisem art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 935) (dalej: p.p.s.a.), który stanowi, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a p.p.s.a. Sąd administracyjny dokonując kontroli rozstrzygnięć organów administracyjnych, kieruje się wyłącznie kryterium legalności, czyli zgodności z przepisami prawa materialnego i procesowego. Oznacza to, że w ramach takiej kontroli sąd nie może kierować się względami słuszności czy zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 135 p.p.s.a. sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Na podstawie art. 145 § 1 p.p.s.a., uwzględnienie przez sąd administracyjny skargi i uchylenie decyzji następuje, gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy. W przypadku, gdy nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 145 § 1 p.p.s.a., skarga zgodnie z art. 151 p.p.s.a. podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 119 p.p.s.a. sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli: 1) decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania; 2) strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy; 3) przedmiotem skargi jest postanowienie wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także postanowienie rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane

w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4) przedmiotem skargi jest bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania; 5) decyzja została wydana w postępowaniu uproszczonym, o którym mowa w dziale II w rozdziale 14 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 120 p.p.s.a. w trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów. W związku z tym, że organ II instancji w odpowiedzi na skargę wniósł o skierowanie przedmiotowej sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a skarżący nie sprzeciwił się temu wnioskowi i nie zażądał przeprowadzenia rozprawy, niniejsza sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym.

Kontrolując w tak zakreślonej kognicji zaskarżoną w tej sprawie decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Skierniewicach z 29 lipca 2024 r., znak: KO.4111.156.2024, utrzymującą w mocy decyzję Wójta Gminy Domaniewice z 27 czerwca 2024 r., znak: PS.5101.8.2022, utrzymującą w mocy decyzję Wójta Gminy Domaniewice z 27 czerwca 2024 r., znak: PS.5101.8.2022, zmieniającą ostateczną decyzję przyznającą zasiłek stały, Sąd doszedł do przekonania, że skarga jest uzasadniona, bowiem zaskarżona decyzja nie odpowiada prawu.

Na wstępie godzi się przypomnieć, że zasiłek stały jest świadczeniem pieniężnym z pomocy społecznej (art. 36 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 901 ze zm., dalej: u.p.s.), którego zasady przyznawania normuje artykuł 37 u.p.s.

Zgodnie z art. 37 ust. 1 u.p.s., zasiłek stały przysługuje:

1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

W myśl art. 37 ust. 2 u.p.s. zasiłek stały ustala się w wysokości:

1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1000 zł miesięcznie;

2) w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.

Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 100 zł miesięcznie (art. 37 ust. 3 u.p.s.).

Zgodnie z legalną definicją dochodów zawartą w art. 8 ust. 3 u.p.s. za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o: miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach, a także kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

W zamkniętym katalogu przychodów, których nie wlicza się do dochodu osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej, ustawodawca nie umieścił świadczeń z ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym emerytury. Przy tak zdefiniowanym dochodzie nie ulega wątpliwości, iż do dochodu uzyskiwanego przez skarżącego należy zaliczyć kwotę emerytury 753,43 zł przyznanej mu na mocy decyzji ZUS z 1 marca 2024 r. Tym samym nie można organom administracji czynić zarzutu błędnego ustalenia wysokości zasiłku stałego. Przedstawiony wyżej stan prawny nie pozostawia bowiem organom administracji żadnego luzu decyzyjnego i nakazuje przy obliczaniu wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej uwzględnić dochód pochodzący z emerytury.

Podstawą zmiany decyzji w przedmiocie przyznania zasiłku stałego i jego wysokości, dokonanej kontrolowanymi w niniejszym postępowaniu decyzjami, był przepis art. 106 ust. 5 u.p.s. Przepis ten stanowi, że decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5 u.p.s. Zmiana decyzji administracyjnej na korzyść strony nie wymaga jej zgody.

Jak wynika z kontrolowanych decyzji organy ustaliły, że zmieniła się sytuacja dochodowa skarżącego, ponieważ wskutek waloryzacji emerytury przez skarżącego, wzrósł jego dochód.

Od dnia 1 marca 2024 r. dochód ten wynosił 753,43 zł, przy czym kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej uprawniające do otrzymania zasiłku stałego to 776,00 zł. Jednak w stosunku do poprzednio pobieranej emerytury w wysokości 671,99 zł wzrost ten (w kwocie 81,44 zł) spowodował przekroczenie 10% tego kryterium tj. kwotę 77,60 zł, a więc był na tyle istotny (art. 106 ust 3a u.p.s.), że spowodował konieczność podjęcia przez organ kroków w celu zmiany decyzji bez zgody strony.

Co istotne, opisane okoliczności stanu faktycznego nie są w sprawie sporne.

W tak ustalonym i niekwestionowanym stanie faktycznym organy prawidłowo uznały, że na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s. właściwa będzie zmiana decyzji, przyznającej skarżącemu zasiłek stały. Ustalona na dzień wydania decyzji kwota dochodu uzyskiwanego na skarżącego bezsprzecznie przewyższa 10 % ustawowego kryterium odchodowego, co obligowało organy do zmiany decyzji. Same wyliczenia dotyczące zmiany kwoty zasiłku również nie budzą wątpliwości Sądu.

Prawidłowo dokonano także zmiany tej decyzji ze skutkiem wstecznym. W decyzji organu I instancji ustalono, że kwota zasiłku stałego podana w pkt 1 tej decyzji (255,37 zł) obowiązuje od dnia 1 marca 2024 r., a organ II instancji utrzymał to postanowienie w mocy. W związku z waloryzacją emerytury przysługującej skarżącemu od dnia 1 marca 2024 r., organ był uprawniony do dokonania na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s., zmiany decyzji własnej w ten sposób, że ponownie ustalił wyżej wymienionemu kwotę zasiłku również od dnia 1 marca 2024 r. W przedstawionym stanie faktycznym i prawnym zmiana decyzji mogła wywołać skutek prawny od daty wskazanej w rozstrzygnięciu, która była wcześniejsza od daty wydania decyzji zmieniającej. Decyzja zmieniająca, oparta o art. 106 ust. 5 u.p.s., pozostaje bowiem w związku z zaistnieniem określonych przesłanek faktycznych, stanowiących podstawę powstania określonych skutków prawnych, co wpływa na jej temporalną skuteczność (por. wyrok NSA z 11 lipca 2023 r., I OSK 1536/22, LEX nr 3597465, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, https://orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej: CBOSA.).

Zaskarżona decyzja podlegała jednak uchyleniu z powodów podanych poniżej.

W uzasadnieniu decyzji organu I instancji wskazano, że "Za okres marzec - maj 2024 r. wypłacono skarżącemu zasiłek stały w wysokości 336,81zł miesięcznie a więc w wysokości przekraczającej należne świadczenie o 81,44 zł miesięcznie, co za marzec, kwiecień i maj 2024r. daje łącznie 244,32zł. Kwota ta jest świadczeniem nienależnie pobranym przez w/w i podlega zwrotowi." – co całkowicie zostało pominięte w ustaleniach i rozważaniach organu II instancji, a jednocześnie utrzymane przez ten organ w mocy, zaskarżoną do Sądu decyzją.

Należy przypomnieć, że postępowanie w przedmiocie ustalenia nienależnie pobranego świadczenia jest postępowaniem odrębnym od postępowania toczącego się w trybie art. 106 ust. 5 u.p.s. Postępowania te bowiem wymagają od organu odrębnych ustaleń. W postępowaniu w oparciu o art. 106 ust. 5 u.p.s. - pozwalających zmienić decyzję w przedmiocie świadczeń, a w postępowaniu w oparciu o art. 98 w zw. z art. 6 pkt. 16 i art. 104 ust. 4 u.p.s. – ustalenie czy świadczenie zostało pobranie nienależnie i czy podlega zwrotowi. W związku z tym w sprawie dotyczącej nienależnie pobranego świadczenia z pomocy społecznej powinno zostać wszczęte odrębne postępowanie, o którym skarżący powinien zostać zawiadomiony, stosownie do art. 61 § 4 k.p.a. W ramach tego postępowania organ powinien ustalić, czy pobrane świadczenie jest nienależnym w rozumieniu art. 6 pkt 16 u.p.s. Ponadto z art. 98 u.p.s. wynika, że w postępowaniu w przedmiocie ustalenia nienależnie pobranego świadczenia przepis art. 104 ust. 4 u.p.s. stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że postępowanie wyjaśniające prowadzone przez organ powinno obejmować nie tylko kwestie związane z ustaleniem, że świadczenie zostało pobrane nienależnie i wyliczenia jego wysokości, ale także ustalenie, czy zwrot tego świadczenia stanowiłby dla skarżącego nadmierne obciążenie lub niweczyłby skutki udzielonej pomocy. W tym celu, organ powinien dokonać analizy sytuacji rodzinnej i majątkowej skarżącego oraz przy braku wniosku pracownika socjalnego, pouczyć go o prawie złożenia wniosku o odstąpienie przez organ od żądania zwrotu nienależnego świadczenia, o umorzenie kwoty nienależnie pobranego świadczenia, w całości lub w części, o odroczenie terminu płatności albo o rozłożenie należności na raty. Z kolei decyzja w przedmiocie nienależnie pobranego świadczenia powinna zawierać - w razie złożenia wniosku przez uprawniony podmiot w trybie art. 104 ust. 4 u.p.s. - także rozstrzygnięcie co do tego wniosku (por. wyrok WSA w Gliwicach z 9 maja 2024 r., II SA/Gl 2000/23, LEX nr 3713230, CBOSA).

Organ I instancji nie mógł więc w ramach decyzji zmieniającej ostateczną decyzję przyznającą zasiłek stały orzec o uznaniu świadczenia za nienależnie pobrane. Stąd też decyzja organu I instancji narusza przepisy prawa materialnego, tj. art. 6 pkt 16 u.p.s. w zw. z art. 98 u.p.s., art. 104 ust. 3 i ust. 4 u.p.s. Organ II instancji, utrzymując w mocy decyzję organu I instancji, w ogóle nie wypowiedział się co do powyższego, co stanowi dodatkowo naruszenie art. 107 § 3 i art. 11 k.p.a. Organ II instancji, utrzymując w mocy decyzję organu I instancji, dopuścił się naruszenia art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a.

Organ I instancji nadał swojej decyzji rygor natychmiastowej wykonalności, na podstawie art. 108 § 1 k.p.a., uzasadniając, że nastąpiło to "z uwagi na ważny interes społeczny, jakim jest niezwłoczne ustalenie i wypłacenie właściwej kwoty zasiłku stałego.". Rozstrzygnięcie w części dotyczącej nadania rygoru natychmiastowej wykonalności powinno spełniać kryteria przewidziane w art. 107 k.p.a., a tym samym powinno być stosownie uzasadnione (por. wyrok WSA w Gliwicach z 9 lutego 2024 r., II SA/Gl 1779/23, LEX nr 3698534, CBOSA). Organ II instancji w ogóle nie wypowiedział się co do zaistnienia przesłanek z art. 108 k.p.a., co stanowi naruszenie art. 107 § 3 i art. 11 k.p.a.

W tych warunkach, w ocenie Sądu, w kontrolowanej sprawie doszło do naruszenia art. 11, art. 77 § 1 i art. 107 § 3, art. 138 § 1 pkt. 1 k.p.a., a także przepisów prawa materialnego - art. 6 pkt 16 u.p.s. w zw. z art. 98 u.p.s., art. 104 ust. 3 i ust. 4 u.p.s., co miało oczywisty wpływ na wynik sprawy i uzasadniało uchylenie zaskarżonej decyzji.

Mając na uwadze wszystkie wskazane powyżej okoliczności, wobec utrzymania przez organ II instancji w mocy decyzji zawierającej postanowienia, które nie mogły się ostać, Sąd, orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. o uchyleniu zaskarżonej decyzji.

Wskazania co do dalszego postępowania wynikają z powyższych rozważań Sądu oraz oceny prawnej i wiążą organy w niniejszej sprawie stosownie do art. 153 p.p.s.a. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organy powinny mieć na uwadze powyższe ustalenia, bacząc by nie naruszono reguł postępowania oraz by rozstrzygnięcia odpowiadały prawu materialnemu.