Wyrok z dnia 2024-08-01 sygn. II SA/Lu 150/24

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jerzy Parchomiuk (sprawozdawca) Sędziowie Sędzia WSA Jacek Czaja Asesor sądowy Bartłomiej Pastucha Protokolant Referent Elwira Szymaniuk-Szkodzińska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 sierpnia 2024 r. sprawy ze skargi M. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Lublinie z dnia 31 lipca 2023 r., znak: SKO.41/3726/OS/2023 w przedmiocie zasiłku celowego oddala skargę.

Zaskarżoną do sądu decyzją z 31 lipca 2024 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Lublinie, po rozpatrzeniu odwołania M. S. (dalej jako: skarżący), utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Puławy z 28 kwietnia 2024 r., w przedmiocie zasiłku celowego.

Decyzja została wydana w następującym stanie sprawy:

Wnioskiem z 19 kwietnia 2023 r. skarżący zwrócił się do organu pomocy społecznej w Puławach (dalej również jako: "MOPS") o przyznanie zasiłku celowego na dojazd na rozmowę kwalifikacyjną w siedzibie P. w P. , w kwocie 100 zł oraz na dojazd do pracy do ww. pracodawcy, w kwocie 2.200 zł.

Decyzją z 28 kwietnia 2023 r., Prezydent Miasta Puławy odmówił skarżącemu przyznania zasiłku celowego na zaspokojenie potrzeb określonych we wniosku z 19 kwietnia 2023 r. W uzasadnieniu decyzji organ wyjaśnił, że spełnienie warunku kryterium dochodowego nie jest jedyną przesłanką przyznania zasiłku celowego. Z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że rodzice skarżącego ponoszą koszty opłat mieszkaniowych, zabezpieczają jego niezbędne potrzeby żywieniowe, umożliwiają korzystanie z komputera, Internetu oraz pralki. Jako okoliczność istotną w sprawie organ podniósł, że skarżący posiada własny rower, którym porusza się na co dzień, a odległość do siedziby potencjalnego pracodawcy wynosi nieco ponad 6 km. W dalszym wywodzie organ wskazał, że brak współdziałania wnioskodawcy z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, jak również odmowa zawarcie kontraktu socjalnego, stanowią przesłanki odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Organ wskazał, że w dniu 12 kwietnia 2023 r. skarżący odmówił zawarcia kontraktu socjalnego. W ocenie organu niewyrażenie zgody na zawarcie kontraktu socjalnego, jak również postępowanie skarżącego w trakcie prowadzonego postępowania (pierwotna odmowa podpisania kwestionariusza wywiadu środowiskowego) należy określić jako brak współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązaniu trudnej sytuacji życiowej, co stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej.

W odwołaniu od decyzji skarżący podniósł zarzuty naruszenia szeregu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 901 ze zm., dalej: u.p.s.). Zarzuty dotyczyły kwestii: uniemożliwienia zapoznania się ze zgromadzonym materiałem dowodowym, błędnych ustaleń faktycznych co do braku dochodów i trudnej sytuacji materialnej

i osobistej skarżącego, wadliwej oceny w zakresie podejmowania przez skarżącego prób znalezienia pracy i rozwiązania swojej trudnej sytuacji, wadliwego rozumienia przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczących obowiązku alimentacyjnego rodziców i małżonka.

Po rozpatrzeniu odwołania, wskazaną na wstępie decyzją z 31 lipca 2024 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Lublinie utrzymało w mocy decyzję organu

I instancji. W uzasadnieniu Kolegium powołało się na poczynione ustalenia faktyczne, z których wynika, że wnioskodawca ma 46 lat i prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Zajmuje jednopokojowe mieszkanie, które jest własnością siostry. Nie posiada żadnych dochodów. Jest osobą długotrwale bezrobotną, zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy w Puławach bez prawa do zasiłku. Ma wykształcenie wyższe techniczne — mechanika i budowa maszyn. Posiada prawo jazdy kat. B. Na podstawie umowy o pracę pracował około 4 lata. Nie podejmował żadnych prac dorywczych. Obecnie nie uzyskuje żadnych dochodów. Z informacji uzyskanych podczas wywiadu środowiskowego wynika, że przez większą część życia nie podejmował skutecznych działań związanych z poprawą sytuacji życiowej. Skarżący jest objęty pomocą w formie jednego gorącego posiłku dziennie, ale nie korzysta z tej formy pomocy, gdyż "godziny posiłków nie wpisują się w jego grafik żywieniowy". Z uwagi na fakt, iż przyczyną obecnej trudnej sytuacji skarżącego jest bezrobocie, w celu zwiększenia działań aktywizujących na rynku pracy w trakcie wywiadu środowiskowego zaproponowano mu podpisanie kontraktu socjalnego, co wpłynęłoby na poprawę jego sytuacji życiowej. Skarżący nie wyraził zgody na zawarcie kontraktu socjalnego zarówno podczas wywiadu, jak i w okresie późniejszym, twierdząc, że kontrakt nie daje gwarancji zatrudnienia. Kolegium wskazało, że skarżącemu wielokrotnie proponowano zawarcie kontraktu socjalnego, jednak skarżący odmówił współpracy w tym zakresie, uznając, że takie działania nie mają sensu.

Kolegium podzieliło stanowisko organu I instancji, że spełnienie kryterium dochodowego nie obliguje organu do udzielenia wsparcia. Zasadnie organ I instancji wskazał, że skoro skarżący ma rower, którym porusza się na co dzień, ma możliwość dotarcia tym rowerem na rozmowę kwalifikacyjną. Bezpodstawne jest żądanie pokrycia kosztów codziennych dojazdów do pracy, skoro w dacie złożenia wniosku o przyznanie pomocy, skarżący wyłącznie rozważał zgłoszenie się na rozmowę kwalifikacyjna, a zatem podjęcie zatrudnienia ma charakter wyłącznie hipotetyczny.

Kolegium uznało za zasadny argument organu I instancji, że skarżący nie podejmuje współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu obecnej, trudnej sytuacji życiowej, o czym świadczy zarówno odmowa podpisania kontraktu socjalnego, motywowana tym, że skarżący nie widzi w tym sensu, jak i negowanie przedstawianych propozycji w zakresie szkoleń czy kursów zawodowych, zwiększających możliwości na rynku pracy. W tych okolicznościach należy uznać, że skarżący nie podejmuje realnych działań zmierzających do rozwiązania istniejących problemów i zmiany sytuacji, w jakiej się znajduje, a w konsekwencji istnieją podstawy do odmowy przyznania wnioskowanego świadczenia.

W skardze do sądu administracyjnego na decyzję Kolegium M. S. wyraził niezadowolenie z wydanego rozstrzygnięcia, zarzucając naruszenie szeregu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o pomocy społecznej. Zarzuty dotyczyły następujących kwestii: uniemożliwienia zapoznania się ze zgromadzonym materiałem dowodowym i wypowiedzenia się co do zebranego materiału przed wydaniem decyzji, a w konsekwencji brak możliwości oceny czy wszelkie okoliczności zostały uwzględnione i wyjaśnione; niewyczerpującego zebrania

i rozpatrzenia oraz błędnej oceny materiału dowodowego w zakresie dochodów skarżącego oraz ponoszonych wydatków; nieuwzględnienia składanych przez skarżącego dokumentów, jednoznacznie wskazujących na trudną sytuację materialną

i osobistą oraz zdrowotną; naruszenia obowiązku należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych; odebrania od osób, które nie są stroną postępowania administracyjnego, oświadczeń dla potwierdzenia określonych faktów, a następnie posłużenie się tym oświadczeniem w ramach postępowania dowodowego, co stanowiło wykorzystanie dowodu sprzecznego z prawem; błędnego przyjęcia, że organ pomocowy zaspokaja chociażby w części zgłaszane przez skarżącego potrzeby egzystencjalne; błędnego ustalenia, że skarżący odmówił zawarcia kontraktu socjalnego, w sytuacji, w której skarżącemu nie zaproponowano i nie przedstawiono kontraktu do podpisu; błędnego przypisania skarżącemu twierdzenia, że zbyt wysokie kwalifikacje utrudniają znalezienie pracy, w sytuacji, gdy to pracodawcy, do których się zgłasza w odpowiedzi na oferty pracy nie w jego zawodzie i poniżej jego kompetencji, odmawiają mu zatrudnienia ze względu na jego dotychczasowe doświadczenie zawodowe; błędnego ustalenia, że skarżący nie udokumentował, iż ma problemy zdrowotne, w sytuacji, gdy skarżący wielokrotnie przekazywał dokumenty potwierdzające, że leczy się na alergię i astmę, w tym recepty na zakup niezbędnych leków, które sprzedawane są tylko na receptę; błędnego ustalenia w kwestiach regulowania opłat mieszkaniowych, w tym przyjęciu, że to rodzice ponoszą opłaty za mieszkanie, w sytuacji, gdy to skarżący regulował opłaty, otrzymując wcześniej świadczenia z pomocy społecznej; błędnego ustalenia, że to rodzice opłacają skarżącemu telefon, zabezpieczają jego potrzeby żywieniowe oraz umożliwiają korzystanie z pralki, w sytuacji, gdy skarżący takiego wsparcia nie otrzymuje; błędnych ustaleniach w kwestii przyczyn niekorzystania przez skarżącego z wsparcia w postaci posiłków, podczas gdy rzeczywistą przyczyną, wskazywaną przez skarżącego jest zapaść w 2019, wywołana zjedzeniem warzywa i brak wpływu na skład przyrządzanych posiłków, co grozi ryzkiem ponownej zapaści; błędnego ustalenia, że skarżący nie podejmuje działań aktywizujących w sytuacji, gdy składa aplikację na wszystkie oferty pracy, gdzie spełnia chociażby w niewielkim stopniu wymagania stawiane przez potencjalnego pracodawcę; błędnego ustalenia, że brak podpisania kontraktu socjalnego wynika z odmowy skarżącego, w sytuacji, gdy to pracownik socjalny stwierdził brak sensu tworzenia takiego kontraktu i wspierania skarżącego; błędnego ustalenia, że organ pomocy społecznej proponował skarżącemu różne formy aktywizacji zawodowej, w sytuacji, gdy żaden pracownik socjalny nie przedstawiał skarżącemu ofert pracy; błędnego przyjęcia, że skarżący nie jest osobą szczególnie potrzebującą, w sytuacji gdy pozostaje bez jakichkolwiek środków do życia, nie ma skąd tych środków pozyskać i nie ma żadnej możliwości przezwyciężenia trudnej sytuacji samodzielnie; błędnego ustalenia, że skarżący nie podejmuje zwiększonych działań aktywizujących, aby znaleźć pracę, a w konsekwencji, niezgodnego ze stanem faktycznym ustalenia odnośnie do sytuacji finansowej i możliwości szukania pracy przez skarżącego; nieuwzględnienia ograniczeń w możliwości uzyskania zatrudnienia w związku ze stanem zdrowia skarżącego, tj. alergii i astmy, które uniemożliwiają mu zatrudnienie przy pracach porządkowych wewnątrz i na zewnątrz budynku oraz pracach z zielenią oraz w ogrodzie (w tym koszenie trawy), podczas gdy materiał dowodowy na potwierdzenie tego stanu rzeczy został przekazany organowi I instancji; błędnej interpretacji przepisów ustawy, prowadzącej do odmowy przyznania pomocy osobie, która potrzebuje pomocy i nie jest w stanie sama przezwyciężyć trudnej sytuacji materialnej.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zważył co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem.

Na wstępie należy zauważyć, że skarżący wniósł do tutejszego Sądu kilkanaście skarg, z których większość dotyczy odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej (sprawy o sygn. II SA/Lu 146-151/24 oraz II SA/Lu 387-390/24). Trzy z tych spraw zostały już rozpoznane (sprawy II SA/Lu 147-150/24, wyroki z 20, 25 i 27 czerwca 2024 r.). Zarzuty i argumenty skarżącego w tych sprawach są identyczne, podobne są również zasadnicze argumenty organów, które zadecydowały o odmowie przyznania świadczenia (brak współdziałania wnioskodawcy – skarżącego, w rozwiązywaniu jego trudnej sytuacji życiowej). Sąd w składzie orzekającym w rozpoznawanej sprawie w pełni podziela argumentację przyjętą przez składy orzekające w ww. rozpoznawanych sprawach. Z uwagi na analogie między sprawami zasadnicza argumentacja Sądu pozostaje zbieżna z wyrażoną w uzasadnieniach ww. wyroków. Dotyczy to w szczególności wyroku z 25 czerwca 2024 r. w sprawie II SA/Lu 149/24, dotyczącej analogicznego świadczenia – zasiłku celowego, choć wnioskowanego na inne cele.

W ślad za tym za uzasadnieniem ww. wyroku, należy w rozpoznawanej sprawie podnieść analogiczne argumenty:

Ze względu sposób sformułowania zarzutów skargi i bardzo obszerne uzasadnienie, Sąd wyjaśnia, że nie ma obowiązku odniesienia się do wszystkich podniesionych przez stronę zarzutów, a jedynie do tych, które mogą mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Na wstępie należy zauważyć, że zgodnie z art. 2 ust. 1 u.p.s. pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom

i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Zadaniem pomocy społecznej jest wspieranie osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwianie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka, a także zapobieganie wskazanym w art. 2 ust. 1 u.p.s. trudnym sytuacjom przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób

i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem (art. 3 ust. 1 i 2 u.p.s.), przy czym rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy (art. 3 ust. 3 u.p.s.). Pomoc społeczna udzielana jest osobom czy rodzinom m.in. z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby (art. 7 u.p.s.), z zaznaczeniem, że potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny być uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (art. 3 ust. 4 u.p.s.). Z treści wyżej przytoczonych przepisów wynika zatem, że pomoc społeczna umożliwia "osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych" i jedynie "wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb".

Pomoc społeczna spełnia zatem jedynie rolę subsydiarną, wymagając współdziałania beneficjenta udzielanej pomocy w rozwiązywaniu jego trudnej sytuacji życiowej. Skoro ustawa o pomocy społecznej formułuje zasadę, zgodnie z którą każda osoba ma obowiązek pełnego wykorzystania własnych uprawnień, zasobów i możliwości w celu pokonania trudnej sytuacji życiowej, to oznacza to, że jeśli osoba ta nie wykonuje takiego obowiązku, to nie występuje podstawowa przesłanka udzielenia jej pomocy ze środków publicznych. Pomoc przyznawana na podstawie omawianej ustawy - bez względu na jej rodzaj - ma charakter jedynie przejściowy i zakłada wykształcenie odpowiednich postaw u osób z niej korzystających w celu pokonania życiowych trudności. Pomoc ta nie może w żadnym wypadku zamieniać się w stałe i jedyne źródło utrzymania dla występujących o nią osób.

Jednym ze świadczeń pieniężnych jest zasiłek celowy, o którego przyznanie wystąpił skarżący we wniosku z 19 kwietnia 2023 r. Zgodnie z art. 39 ust. 1 u.p.s., w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. Organ pomocy społecznej, oprócz ustalenia, czy wystąpiły pozytywne przesłanki przyznania powyższego świadczenia, zobowiązany jest także ustalić, czy ewentualne wystąpienie przesłanek wymienionych w art. 11 ust. 2 tej ustawy powinno przemawiać za odmową przyznania świadczenia bądź ograniczeniem jego wysokości.

Jak wynika z treści zaskarżonej decyzji, powodem odmowy przyznania skarżącemu wnioskowanej przez niego pomocy były: brak współdziałania skarżącego w rozwiązywaniu jego trudnej sytuacji życiowej poprzez negowanie przedstawionych propozycji związanych z odbyciem szkoleń i kursów zwiększających możliwości na rynku pracy oraz odmowa podpisania przez skarżącego kontraktu socjalnego. Ponadto organy uznały, że skarżący może samodzielnie zaspokoić potrzebę dojazdu na rozmowę kwalifikacyjną, korzystając z roweru, który posiada (biorąc pod uwagę niewielką odległość do siedziby potencjalnego pracodawcy), a potrzeba dojazdu do pracy ma charakter jedynie hipotetyczny, gdyż skarżący rozważał jedynie (w dacie złożenia wniosku) podjęcie zatrudnienia.

Odnosząc się do tych argumentów należy zauważyć, że ustawodawca zasadniczą wagę przywiązuje do współdziałania świadczeniobiorcy z pracownikami pomocy społecznej. W szczególności, zgodnie z art. 4 u.p.s., osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Natomiast art. 11 ust. 2 u.p.s. wymienia szereg okoliczności związanych z brakiem współpracy zainteresowanych z organami pomocy społecznej. Zgodnie z tym przepisem brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia lub przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych, prac społecznie użytecznych (...) mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Ustawodawca przyjął, że celem pomocy społecznej nie jest trwałe wyręczanie beneficjenta w zaspokajaniu jego potrzeb bytowych, lecz jego aktywizacja, tak, aby mógł samodzielnie zaspokajać swe potrzeby. Natomiast celem uregulowanego w art. 108 u.p.s. kontraktu socjalnego jest określenie sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów beneficjenta pomocy społecznej oraz wzmocnienie jego aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.

W związku z powyższym niezwykle istotna jest realizacja obowiązku współdziałania przez osobę zainteresowaną, ponieważ pomoc społeczna nie może się sprowadzać do prostego rozdawnictwa świadczeń. Dlatego też bierna bądź roszczeniowa postawa podmiotów objętych pomocą może spowodować odmowę przyznania świadczenia bądź wstrzymanie jego wypłaty.

Jak wynika z akt niniejszej sprawy, a także wiedzy posiadanej przez Sąd z urzędu w związku z innymi sprawami skarżącego zawisłymi lub już rozpoznanymi przez tutejszy Sąd, skarżący jest osobą długotrwale bezrobotną, składającą dużą liczbę wniosków o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej i wbrew jego twierdzeniom nie podejmującą realnych działań zmierzających do poprawy sytuacji bytowej, w tym faktycznego podjęcia zatrudnienia. Skarżący, składając wnioski o świadczenia z pomocy społecznej, powołuje się na swój stan zdrowia i choroby, które uniemożliwiają mu podjęcie pracy, a także brak ofert odpowiadających jego wykształceniu, doświadczeniu zawodowemu oraz fakt, że proponowane przez MOPS w Puławach szkolenia nie gwarantują mu zatrudnienia.

W przedmiotowej sprawie organy i Sąd nie kwestionują faktu leczenia się skarżącego w kierunku alergii i astmy. Co jednak kluczowe, skarżący nie ma ustalonej przez specjalistów z zakresu medycyny niezdolności do jakiejkolwiek pracy czy też pracy określonego rodzaju. Oczywiste jest natomiast, że nawet osoby z ustaloną niepełnosprawnością w stopniu lekkim są czynne zawodowo, wykonując prace odpowiednie do swych możliwości psychofizycznych. Skarżący wskazuje, że cierpi na alergię i astmę, jednak należy podkreślić, że nie stanowi to przeszkody w podjęciu pracy. Alergia jest obecnie dość powszechną chorobą, na którą cierpi duża część społeczeństwa. Aktualny rozwój medycyny i farmakologii pozwala obecnie na normalne funkcjonowanie osób zarówno z alergią, jak i astmą. Osoby cierpiące na te choroby pracują i funkcjonują w społeczeństwie. W związku z powyższym nie można uznać, że stan zdrowia uniemożliwia skarżącemu podjęcie pracy i rozwiązanie jego trudnej sytuacji finansowej. Skarżący jest osobą w pełni sprawną, w wieku aktywności zawodowej (47 lat), posiadającą wykształcenie wyższe techniczne, na które obecnie na rynku pracy jest zapotrzebowanie, jednak odrzuca oferty szkoleń, które przedstawia pracownik socjalny, co oznacza, że w istocie skarżący nie dąży do poprawy swojej sytuacji i nie wykorzystuje wszystkich możliwości, aby uzyskać środki na utrzymanie.

Pomimo bezspornego uznania, że skarżący nie ma żadnego stałego źródła utrzymania i spełnia kryterium dochodowe, odmowa przyznania mu zasiłku celowego była w pełni uzasadniona. Spełnienie przesłanki bezrobocia określonej w art. 7 u.p.s. nie stanowi gwarancji przyznania wnioskowanego świadczenia z pomocy społecznej.

W rozpoznawanej sprawie przede wszystkim nie została spełniona podstawowa przesłanka przyznania zasiłku celowego. Z przywołanego wyżej art. 39 ust. 1 u.p.s. wynika, że jest to świadczenie przyznawane "w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej". W przypadku żądania skarżącego zawartego we wniosku z 19 kwietnia 2024 r. nie może być mowy o istnieniu "niezbędnej potrzeby bytowej". Nie jest nią ani dojazd na rozmowę kwalifikacyjną, ani tym bardziej – dojazdy do pracy. W pierwszym przypadku w pełni racjonalne są argumenty organów, że skoro skarżący posiada rower, z którego bezspornie korzysta, to jednorazowy przejazd na dystansie nieco ponad 6 km celem stawienia się na rozmowę kwalifikacyjną, w przypadku relatywnie młodego, zdrowego człowieka, nie jest żadnym szczególnym wyzwaniem. Świadczenia z pomocy społecznej są przyznawane celem przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których potencjalny beneficjent świadczenia nie jest w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (art. 2 ust. 1 u.p.s.). Skarżący byłby w stanie bez najmniejszego problemu zaspokoić potrzebę jednorazowego dojazdu na rozmowę kwalifikacyjną, a żądanie przyznania środków na pokrycie kosztów taksówki brzmi wręcz nieracjonalnie, biorąc pod uwagę to, z jakimi problemami borykają się w innych przypadkach osoby ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej.

Z kolei jeśli chodzi o żądanie przyznania kwoty 2.200 zł na dojazdy do pracy, to również w tym przypadku należy w pełni zgodzić się z organami. Bezspornie skarżący nie pracuje, choć – jak twierdzi – podejmuje starania o znalezienie pracy. Potrzeba dojazdu do pracy w dacie składania wniosku i orzekania przez organy po prostu nie istniała – skarżący nie pracował (i nie pracuje nadal). Skoro potrzeba nie istnieje, irracjonalne jest żądanie przyznania środków na jej zaspokojenie. Niezależnie od tego, nawet gdyby skarżący już pracował, żądanie przyznania mu środków na dojazdy taksówką do pracy w kwocie 2.200 zł urąga wręcz zdrowemu rozsądkowi, uwzględniając doświadczenie życiowe i realia funkcjonowania społeczeństwa. Niewyobrażalne w warunkach polskiego społeczeństwa jest oczekiwanie, że tego rodzaju potrzeba zostałaby zaspokojona ze środków z pomocy społecznej, przeznaczonych na wsparcie dla osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji, nie mogącej samodzielnie z tej sytuacji wyjść. W sytuacji, kiedy tysiące osób musi radzić sobie z dojazdem do pracy z wykorzystaniem komunikacji publicznej lub innych środków, oczekiwanie wsparcia z pomocy społecznej na dojazdy do pracy taksówką, jest wręcz trudne do pojęcia.

Niezależnie od braku zaistnienia podstawowej przesłanki przyznania zasiłku celowego, w postaci konieczności zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, również w rozpoznawanej sprawie, podobnie jak w innych sprawach już rozpoznanych przez Sąd, ziściła się przesłanka odmowy przyznania świadczenia w postaci braku współdziałania z pracownikiem socjalnym (art. 11 ust. 2 u.p.s.). Skarżący ma wynikające ze stanu zdrowia, wieku oraz wykształcenia możliwości samodzielnego przezwyciężenia trudnej sytuacji finansowej, w jakiej się znajduje, a jeżeli faktycznie ma problemy ze znalezieniem zatrudnienia na rynku lokalnym, powinien poszukać pracy poza nim. Odmówił natomiast podpisania zaproponowanego przez pracownika socjalnego kontraktu socjalnego, składając jednocześnie kolejne wnioski o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej. W ocenie Sądu już ta okoliczność stanowi wystarczającą przesłankę uzasadniającą przyjęcie przez organy braku współpracy skarżącego w przezwyciężaniu jego trudnej sytuacji życiowej, a co za tym idzie, podstawę odmowy przyznania żądanych przez skarżącego świadczeń z pomocy społecznej. Należy podkreślić, że w świetle dyspozycji art. 11 ust. 2 u.p.s. odmowa zawarcia kontraktu socjalnego może stanowić samodzielną podstawę odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Jakkolwiek z przepisu tego wynika, że w przypadku braku współdziałania w postaci odmowy podpisania kontraktu socjalnego organ "może", a więc nie musi, odmówić przyznania świadczenia, to jednak skorzystanie z tej kompetencji przez organ w okolicznościach kontrolowanej sprawy uznać należy za uprawnione. Sąd podziela stanowisko wyrażone w wyroku WSA w Warszawie z dnia 23 października 2012 r., (I SA/Wa 1319/12), zgodnie z którym odmowa zawarcia kontraktu socjalnego może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, zwłaszcza gdy chodzi o osobę młodą, zdrową, od której decyzji w dużej mierze zależy to, czy przezwycięży swą trudną sytuację życiową (inaczej niż np. osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym, czy niezdolne do jakiejkolwiek pracy, co jednak w niniejszej sprawie nie ma miejsca). Natomiast twierdzenia skarżącego wskazujące, że taki kontrakt nie powstał, są nieprawdziwe. W aktach sprawy dotyczącej przyznania skarżącemu pomocy w formie sfinansowania jednego gorącego posiłku dziennie na okres od 21 lutego 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. (decyzja z 20 lutego 2023 r. znak: OPS/8127/000814/23/771, sprawa przed tutejszym Sądem – II SA/Lu 147/24) widnieje zarówno projekt kontraktu socjalnego z dnia 16 lutego 2023 r., jak i wezwanie z dnia 9 lutego 2023 r. do udziału w czynnościach w dniu 16 lutego 2023 r. w celu ustalenia planu pomocy i zawarcia kontraktu socjalnego, z którym skarżący zapoznał się w dniu 9 lutego 2023 r. podczas sporządzania rodzinnego wywiadu środowiskowego. W odpowiedzi na wskazane wezwanie skarżący złożył wniosek o wyłączenie pracownika socjalnego.

Kontrakt socjalny jest umową zawieraną pomiędzy stroną i pracownikiem socjalnym (art. 6 pkt 6 i art. 108 ust. 1 u.p.s.) mającą doprowadzić do określenia wzajemnych praw i obowiązków stron umowy, z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji osoby ubiegającej się o pomoc. Przy jego zawieraniu istotne znaczenie ma wiedza i doświadczenie pracownika socjalnego, który ma specjalistyczne przygotowanie zawodowe w celu pomocy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Jeżeli jednak skarżący nie ma zamiaru podjęcia próby sformułowania treści kontraktu socjalnego z udziałem pracownika socjalnego, to nie może twierdzić, że taki kontrakt nigdy nie powstał.

W orzecznictwie przyjmuje się, że przez współdziałanie osoby ubiegającej się o pomoc należy rozumieć gotowość do podjęcia współpracy z pracownikiem socjalnym oraz skorzystanie z jego uzasadnionych i rozsądnych propozycji pomagających osobie przezwyciężyć trudne sytuacje życiowe, w jakich się znalazła w celu "wyjścia" z systemu pomocy społecznej i umożliwienia samodzielnego i odpowiedzialnego życia w społeczeństwie (por. np. wyrok WSA w Gdańsku z 5 lipca 2023 r., III SA/Gd 1015/22). Występując o udzielenie wsparcia na zasadach określonych w ustawie o pomocy społecznej, wnioskodawca musi akceptować reguły procedowania w tej materii. Oznacza to, że zobligowany jest do współdziałania z pracownikiem socjalnym. Natomiast skarżący błędnie przyjmuje, że to pracownik socjalny ma z nim współpracować.

Wbrew twierdzeniom skarżącego w aktach sprawy (k. 12 akt adm.) znajduje się adnotacja sporządzona w trybie art. 72 k.p.a., z której wynika, że w dniu 17 kwietnia 2023 r. telefonicznie przekazano skarżącemu bezpłatne oferty szkoleń oferowane przez C. w P.. W odpowiedzi na powyższe skarżący w dniu 18 kwietnia 2023 r. telefonicznie poinformował pracownika socjalnego, że nie ma sensu tracić czasu na zbędne, jego zdaniem, działania (k. 13 akt adm.). Powyższe potwierdza, że organ pomocowy składał skarżącemu propozycję szkoleń i kursów zawodowych w celu przezwyciężenia jego trudnej sytuacji. Skoro skarżący nie jest w stanie znaleźć na rynku lokalnym pracy w swoim zawodzie, winien rozważyć i podjęć próby przekwalifikowania się bądź podjęcia jakiejkolwiek pracy, nawet niezgodnej z wykształceniem i kwalifikacjami, ale dającej możliwość uzyskania we własnym zakresie środków na zaspokojenie potrzeb bytowych.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, zgromadzony materiał dowodowy potwierdza, że opłaty za mieszkanie siostry, w którym skarżący mieszka, ponoszą jego rodzice. Wynika to z aktualizacji wywiadu środowiskowego przeprowadzonej w dniu 19 kwietnia 2023 r. z rodzicami skarżącego: I. i Z. S. (k. 17 akt adm.), w czasie którego przedstawili potwierdzenia dokonanych opłat. W czasie wywiadu oświadczyli także, że skarżący, przebywając u nich, korzysta z komputera, Internetu oraz pralki. Ponadto matka skarżącego oświadczyła, że w czasie odwiedzin syna zapewnia mu ciepły posiłek, a rodzice dostarczają mu podstawowe produkty żywnościowe. Całkowicie bezzasadny jest podniesiony w skardze zarzut, że protokół z wizyty w środowisku z 19 kwietnia 2024 r., dokumentujący powyższe ustalenia, jest dowodem niezgodnym z prawem. Nie ma żadnego znaczenia, że rodzice skarżącego nie są stroną postępowania w sprawie dotyczącej wniosku o przyznanie zasiłku celowego. Wykorzystanie tego dokumentu (mającego walor dokumentu urzędowego) nie narusza żadnych przepisów, jest zgodne z zasadą otwartego katalogu środków dowodowych (art. 75 § 1 k.p.a.).

Mając powyższe na względzie, w ocenie Sądu organy prawidłowo zgromadziły materiał dowodowy w pełni wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy. Z akt administracyjnych w sposób nie budzący wątpliwości wynika, że skarżący odmówił współdziałania z pracownikami pomocy społecznej w celu rozwiązywania swojej trudnej sytuacji życiowej. Stwierdzić należy, że rozstrzygnięcia organów administracji w pełni odpowiadają wymogom z art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i 107 § 3 k.p.a.

Wskazać należy, że dla skuteczności zarzutu naruszenia zasady czynnego udziału strony w toczącym się postępowaniu administracyjnym koniecznym jest wykazanie, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło stronie przeprowadzenie konkretnych czynności procesowych, a w następstwie realizację przysługujących jej praw i nie mogło być konwalidowane na późniejszych etapach tego postępowania, jak również, że naruszenie to miało istotny wpływ na wynik sprawy. Zarzut uchybienia art. 10 § 1 k.p.a. może stanowić podstawę do uchylenia decyzji jedynie wówczas, gdy strona wykaże, że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy. Innymi słowy, strona musi wykazać, że gdyby do takiego uchybienia nie doszło, wynik sprawy byłby odmienny. Skarżący nie wykazał, w jaki konkretnie sposób niezapewnienie mu czynnego udziału w postępowaniu wpłynęło na zapadłe rozstrzygnięcie oraz jakie – inne niż już podniesione – okoliczności mógł on powołać. Należy także zwrócić uwagę, że skarżący był w dniu 6 czerwca 2023 r. umówiony w siedzibie MOPS w Puławach w celu wglądu w akta oraz sporządzania kserokopii i fotokopii wybranej przez niego dokumentacji. Na umówione spotkanie nie stawił się (k. 31 akt adm.). Trzeba odnotować, że nietrafne jest stanowisko wyrażone w znajdującej się w aktach sprawy opinii prawnej (k. 29), jakoby dokument aktualizacji wywiadu środowiskowego z rodzicami nie podlegał udostępnieniu skarżącemu. Jest to element materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy i skarżący, jako strona postępowania, prowadzonego z jego wniosku, ma prawo zapoznać się z tym dokumentem, skoro został on wykorzystany przez organ dla ustalenia stanu faktycznego sprawy. Trzeba jednak zauważyć, że błędne stanowisko organu w tej kwestii w żaden sposób nie wpłynęło na wynik sprawy – treść oświadczeń rodziców zawartych w spornym dokumencie została przytoczona w uzasadnieniach decyzji organów obydwu instancji, była zatem znana skarżącemu, nawet jeśli nie uzyskał bezpośredniego dostępu do protokołu.

W związku z powyższym Sąd doszedł do przekonania, że zaskarżona decyzja nie narusza prawa. W ocenie Sądu nie doszło do naruszenia przepisów procesowych, stan faktyczny sprawy został ustalony prawidłowo, a rozstrzygnięcia organów w okolicznościach tej sprawy nie mogą być potraktowane jako wykraczające poza granice przyznanego organom uznania administracyjnego. Ustawa o pomocy społecznej nie dopuszcza możliwości uczynienia z pomocy społecznej stałego źródła dochodów, ani nie pozwala na udzielenie tej pomocy osobom, które dysponują możliwościami samodzielnego przezwyciężenia trudności, na jakie napotkały lub też realizowania tylko takiej formy pomocy, jakiej strona oczekuje. W niniejszej sprawie organy prawidłowo stwierdziły brak współdziałania ze strony skarżącego w przezwyciężeniu jego trudnej sytuacji życiowej, uzasadniający odmowę przyznania żądanego zasiłku.

Mając powyższe na uwadze, nie znajdując podstaw do zakwestionowania zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2024 r., poz. 935) sąd oddalił skargę.