Wyrok z dnia 2022-06-07 sygn. IV SA/Wr 617/21

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia NSA Mirosława Rozbicka-Ostrowska (sprawozdawca), Sędziowie: Asesor WSA Marta Pająkiewicz-Kremis, Sędzia WSA Tomasz Świetlikowski, Protokolant: Specjalista Magdalena Dworszczak, po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 7 czerwca 2022 r. sprawy ze skargi P. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego we W. z dnia 18 maja 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy całkowitego zwolnienia zstępnego z ponoszenia odpłatności za pobyt w Domu Pomocy Społecznej oddala skargę w całości.

Decyzją z dnia [...] nr [...], wydaną

z powołaniem się na przepisy art. 17 ust. 1 pkt 16, art. 60 ust. 1, art. 61 ust. 1 pkt 2, art. 64, 64a, art. 109 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U.

z 2020 r., poz. 1876, dalej także w skrócie "u.p.s."), art 104 § 1, art. 127 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 256 ze zm., dalej: k.p.a.), działający z upoważnienia Prezydenta W. Kierownik Działu Pomocy Instytucjonalnej w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej we W. (dalej: organ I instancji) odmówił całkowitego zwolnienia P. G. (dalej: strona, skarżący) z ponoszenia opłaty za pobyt E. M. (dalej: babcia skarżącego) w domu pomocy społecznej.

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji wskazał, że zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. strona jest osobą obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt babci w domu pomocy społecznej. Babcia skarżącego jest umieszczona w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych we W. (dalej: DPS). W trakcie trwania postępowania w sprawie ustalenia opłat dnia 27 września 2019 r. wpłynął wniosek strony o zwolnienie z ponoszenia odpłatności za pobyt babci w DPS. Do wspomnianego wniosku nie została dołączona żadna dokumentacja.

Dalej organ I instancji wskazał, że na podstawie zgromadzonej dokumentacji , w tym przeprowadzonego ze stroną dniu [...] wywiadu środowiskowego ustalono , że:

- strona mieszka z bratem, ale prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe,

- dochód strony stanowi miesięczne wynagrodzenie za pracę w kwocie 2.671,24 zł,

- dochód gospodarstwa domowego strony przekracza 300% kryterium dochodowego, dla osoby samodzielnie gospodarującej o kwotę 568, 24 zł, tj. 2.671, 24 zł – 2.103,00 (300% x 701,00zł – kryterium dochodowe dla osoby samodzielnie gospodarującej) = 568,24 zł, co pozwala na żądanie opłaty za pobyt członka rodziny w DPS

- strona jest jedną z dziewięciu osób obowiązanych do wnoszenia opłaty za pobyt babci w DPS.

Strona dołączyła oświadczenie, w którym wymieniła koszty związane z codziennym funkcjonowaniem, m.in. koszty utrzymywania mieszkania (dzielone po połowie bratem), spłata kredytu, koszty dojazdów, strona ponosi wydatki na leki, leczenie i rehabilitację w łącznej kwocie 461,90 zł, co jest związane z jej problemami zdrowotnymi (operacja barku). Jednocześnie strona oświadczyła, że nie utrzymuje kontaktów z babcią.

Według organu I instancji, do pełnego kosztu utrzymania w DPS, po ustaleniu opłaty mieszkańca w wysokości 70 % dochodu brakowało kwoty: w marcu 2018r. - 2 997,22 zł, od 01.04.2018r. do 31.03.2019r. - 3 066,07 zł miesięcznie, od 01.04.2019r. do 31.10.2019r. - 3 654,07 zł miesięcznie, od 01.11.2019 r. do 31.03.2020r. - 3 596,76 zł miesięcznie, od 01.04.2020r. do 30.04.2020r. - 3 596,41 zł miesięcznie, od 01.05.2020r. do pełnego kosztu utrzymania brakuje 3 997,81 zł miesięcznie. Mając zaś na uwadze zasadę proporcjonalności, zgodnie z art. 61 u.p.s., wysokość opłaty, którą można żądać od strony za pobyt babci w DPS wynosi: w marcu 2018r. - 333,02 zł, od 01.04.2018r. do 31.03.2019r. - 340,67 zł miesięcznie, od 01.04.2019r. do 31.10.2019r. - 406,00 zł miesięcznie, od 01.11.2019r. do 31.03.2020r. -399,64 zł miesięcznie, od 01.04.2020r. do 30.04.2020r. -399,60 zł miesięcznie, od 01.05.2020r. w wysokości 399,75 zł miesięcznie.

W ocenie organu I instancji , wskazane przez stronę wydatki nie podlegają odliczeniu od jej dochodu. Bowiem zgodnie z art. 8 ust. 3 u.p.s. za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej pomniejszoną o:

1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach.

Uwzględniając wydatki strony organ I instancji ustalił, że dochód strony przekracza kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej o kwotę 491,26 zł miesięcznie [ 3 x 87,30 zł = 261,90 zł, 261,90 zł + 200,00 zł = 461,90. zł (łącznie wydatki związane z wydatkami na leczenie), 461,90 zł : 6 m-cy =76,98 zł, 2 671,24 zł (dochód strony) - 76,98 zł (wydatki na leczenie w przeliczeniu na miesiąc) = 2 594,26 zł (dochód strony po odliczeniach), 2 594,26 zł - 2 103,00 zł (kryterium dochodowe na osobę w rodzinie) = 491,26 zł]. Zaznaczono, że kwota, którą można żądać do dopłaty do pobytu wstępnej w domu pomocy społecznej jest wyższa od kwoty wynikającej z zasady proporcjonalności.

Natomiast brak kontaktu z babcią – w ocenie organu I instancji - nie jest podstawą zwolnienia strony z ponoszenia odpłatności. Wobec powyższego uznano brak przesłanek uprawniających do zwolnienia strony z opłat , zawartych w art. 64 u.p.s. Jednocześnie organ I instancji stwierdził, że w przedstawionej dokumentacji brak jest przesłanek występujących w art. 64a u.p.s., zgodnie z którym osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem, że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica.

Organ I instancji uznał, że strona posiada możliwości, aby wnosić opłatę za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt. 2 oraz art. 103 ust. 2 u.p.s. tj. proporcjonalnie do ilości osób obowiązanych do jej wnoszenia. Podkreślono, że ustalony na podstawie zgromadzonej dokumentacji dochód strony znacznie przekracza kryterium dochodowe na osobę w rodzinie (tj. o kwotę 491,26 zł), a w przedstawionej w drodze wywiadu środowiskowego sytuacji strony brak jest przesłanek do całkowitego zwolnienia z ponoszenia odpłatności.

Dodano, że zwolnienie z obowiązku ponoszenia opłat za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej ze względu na naganne więzi rodzinne przewidziane jest wyłącznie w przypadku istnienia prawomocnego orzeczenia sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica.

W konkluzji organ I instancji stwierdził brak przesłanki, która przemawiałyby za całkowitym zwolnieniem strony z ponoszenia kosztów pobytu babci w DPS. Jednocześnie poinformowano, że nadal trwa postępowanie w sprawie ustalenia odpłatności strony.

Strona wniosła odwołanie od decyzji pierwszo-instancyjnej , podnosząc zarzuty naruszenia przepisów:

1) art. 103 ust 1 u.p.s. poprzez zwiększenie opłaty strony, podczas gdy czterech zstępnych babci strony zostało zwolnionych z ponoszenia opłat, a jedna ze zstępnych uiszcza jedynie kwotę 106,34 zł;

2) art. 64 u.p.s., poprzez błędną interpretację i błędne uznanie przez organ I instancji, że nie zachodzą przesłanki uzasadniające zwolnienie strony w całości z obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt babci strony w DPS;

3) art. 77 § 1, w związku z art. 80 k.p.a. poprzez wybiórcze zebranie materiału dowodowego w sprawie, brak właściwego ustalenia dochodów strony, niewskazanie podstaw i sposobu wyliczenia kwot zawartych w uzasadnieniu decyzji, niewysłuchanie strony, pozostawienie wniosków dowodowych strony bez rozpoznania oraz całkowite pominięcie dowodów i okoliczności zgłaszanych przez stronę, a więc dokonanie oceny w sposób wybiórczy i dowolny, a także dowolną - nie swobodną - ocenę dowodów wskazanych w oświadczeniu strony dołączonym do wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu [...].;

4) art. 78 § 1 k.p.a., poprzez nieodniesienie się przez organ I instancji do wniosków dowodowych zawartych w podaniu strony z dnia [...] i nieprzeprowadzenie dowodów w nim wskazanych;

5) art. 81a § 1 k.p.a., poprzez nierozstrzygnięcie przez organ I instancji wątpliwości na korzyść strony.

W oparciu o powyższe zarzuty odwołujący się wniósł o:

1) wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji;

2) przeprowadzenie dowodów z załączonych do środka zaskarżenia dokumentów, wniosków dowodowych zawartych w podaniu strony z dnia 24 sierpnia 2018 r. oraz dowodów z dokumentów załączonych w toku postępowania przez stronę;

3) uchylenie decyzji organu I instancji i orzeczenie o zwolnieniu strony w całości od obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt wstępnej w DPS;

4) uchylenie zakwestionowanej decyzji w całości i umorzenie postępowania.

Według odwołującego się, od chwili wszczęcia postępowania administracyjnego prowadzone jest ono w sposób sprzeczny zasadami prawa i mający na celu jedynie obciążenie go płatnością z całkowitym pominięciem zgłaszanych przez niego twierdzeń i dowodów. Podkreślił, że od dłuższego czasu nie utrzymuje kontaktu z babcią, która nadużywa alkoholu i ma negatywny stosunek do skarżącego i jego braci. Decyzję o jej umieszczeniu w DPS podjęły jej córki, nie konsultując się ze skarżącym. Obowiązek ponoszenia opłat przeniosły jednak na skarżącego i jego braci. Zaznaczył, że czworo zstępnych jest całkowicie zwolnionych z opłaty, a jedna zstępna ponosi opłatę symboliczną (106,34 zł).

W ocenie odwołującego się, według art. 61 ust. 2f u.p.s. wysokość opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, ustala się proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do jej wnoszenia. Biorąc pod uwagę znaczne obciążenie kosztami skarżącego i jego braci, z jednoczesnym całkowitym zwolnieniem z opłat czwórki zstępnych, oraz obciążeniem jednej ze zstępnych jedynie do symbolicznej kwoty wydana decyzja ta jest niezgodna z powyższą zasadą proporcjonalności. Organ wziął pod uwagę jedynie dochód strony, ignorując przy tym jego możliwości finansowe, które są znacznie ograniczone ze względu na ciążące na stronie zobowiązania oraz problemy zdrowotne związane z operacją barku. Strona ponosi koszty związane z czynszem za mieszkanie – 700 zł miesięcznie, opłaty za media, czesne z tytułu nauki strony w Wyższej Szkole Bankowej – 480 zł miesięcznie. Dodatkowo strona ponosi koszty związane z wydatkami za leki i leczenie oraz rehabilitację – 461, 90 miesięcznie. Obciążenie skarżącego kwotą 400 zł miesięcznie za pobyt babci w DPS przyczyniłoby się do popadnięcia przez stronę w niedostatek oraz godziłoby w możliwość jego samodzielnej egzystencji. Dodatkowym argumentem przemawiającym za zwolnieniem skarżącego z opłaty jest ogłoszenie stanu epidemii, co może spowodować niepewną sytuację zarobkową i utratę pracy z dnia na dzień.

Decyzją z dnia [...] nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W. (dalej: Kolegium, organ II instancji, organ odwoławczy) utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W motywach decyzji ostatecznej organ odwoławczy przytoczył brzmienie art. 60 ust. 1 u.p.s., zgodnie z którym pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania. Wskazał, że w art. 61 ust. 1 u.p.s. określone zostały osoby zobowiązane do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej. Są nimi w kolejności: mieszkaniec domu pomocy społecznej, a w przypadku osób małoletnich - przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, przy czym osoby inne niż mieszkaniec domu pomocy społecznej oraz gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Według Kolegium , zasada kolejności przyjęta w omawianym przepisie oznacza, że w sytuacji, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na małżonku, w następnej kolejności na zstępnych, w dalszej kolejności na wstępnych, a jeszcze w dalszej - na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Osoby, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s., i gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność. Co ważne, wnoszenie opłat nie obciąża równocześnie wszystkich zobowiązanych wymienionych w art. 61 ust. 1 u.p.s., ale obowiązek ten przechodzi na nich w kolejności ustalonej w powołanym przepisie. Ustawodawca nie określił jednak kolejności ponoszenia opłaty w ramach określonej grupy osób zobowiązanych, np. w ramach zstępnych, a skoro tak - w przypadku, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej i jej małżonek nie są w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, to zobowiązanymi do wnoszenia opłaty są wszyscy zstępni. Brak jest regulacji prawnej, która wskazywałaby, że realizowanie powyższego obowiązku przez zstępnych w pierwszym stopniu wyłącza obowiązek zstępnych w drugim i dalszym stopniu. Ustawa nie odsyła ani wprost, ani pośrednio (przez użycie odpowiednich zwrotów) do regulacji zawartej w Kodeksie rodzinnego i opiekuńczego.

Kolegium zwróciło też uwagę na to , że w przypadku zstępnych (dzieci, wnuków) może to być szereg osób i wówczas organ będzie zobligowany do ustalenia możliwości obciążenia tą opłatą wszystkich osób wchodzących w skład tej kategorii, w analogiczny sposób należy postąpić w przypadku ostatniej w kolejności grupy osób zobowiązanych do ponoszenia tej odpłatności, czyli wstępnych (rodziców, dziadków). Zaznaczono, że nie jest to odpowiedzialność solidarna wszystkich zstępnych. Aby móc przyjąć, że za wynikające z przepisów prawa administracyjnego (zobowiązanie określone osoby ponoszą odpowiedzialność solidarną, musi to wynikać wprost z prawa).

Kolegium zauważyło też , że ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. poz. 1690; zwanej dalej "nowelą"), która weszła w życie, co do zasady, w dniu 4 października 2019 r., znowelizowano regulacje dotyczące form i zasad ustalania opłat dla zstępnych mieszkańca domu pomocy społecznej za jego pobyt w tego rodzaju placówce. Co zaś szczególnie ważne, aktualnie przedmiot sprawy dotyczącej ustalenia opłaty dla zstępnego za pobyt jego wstępnej w domu pomocy społecznej powinien być zindywidualizowany w zakresie sytuacji dochodowej zstępnej i możliwości ponoszenia przez nią opłaty. Poza tym, obecnie prawnie dopuszczalnym jest prowadzenie odrębnych postępowań (nie zawsze administracyjnych) w sprawie ustalenia opłat dla zstępnych za pobyt ich wstępnego w domu pomocy społecznej. Zdaniem Kolegium, celem uchwalenia noweli było uczynienie szybszym i efektywniejszym trybu ustalania opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zwłaszcza w przypadku, gdy katalog obowiązanych do ponoszenia opłat obejmuje wielu zstępnych mieszkańca domu pomocy społecznej. Opłaty obciążające poszczególnych zstępnych osoby przebywającej w domu pomocy społecznej mogą być bowiem ustalone dla każdej z tych osób w inny sposób i w oparciu o inną podstawę prawną: może bowiem zostać zawarta umowa; może też dojść do wydania decyzji, której wydanie poprzedza przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego; może też zostać podjęta decyzja bez przeprowadzania takiego środka dowodowego (z uwagi na postawę obowiązanego do ponoszenia opłaty). Opłata dla mieszkańca domu pomocy społecznej ustalana jest zaś wyłącznie w odrębnej decyzji administracyjnej, która nie może rozstrzygać innych kwestii. Uznano, że pierwotnie zastosowanie w tego rodzaju sprawach powinien znaleźć art. 103 ust. 2 ustawy. Na jego podstawie kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości, przy czym opłata ta nie powinna być zwiększana w przypadku gdy jedna z osób jest zwalniana z odpłatności z mocy prawa lub z powodów, o których mowa w art. 64, art. 64a albo art. 64b (art. 103 ust. 2 ustawy). W przypadku odmowy przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 2 zawarcia umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2, wysokość ich opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej ustala w drodze decyzji organ gminy właściwej zgodnie z art. 59 ust. 1, z uwzględnieniem ograniczeń, o których mowa w ust. 2 pkt 2 i art. 103 ust. 2 (art. 61 ust. 2d u.p.s.).

W przypadku zaś odmowy przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 2, zawarcia umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2, oraz - dodatkowo - niewyrażenia przez takie osoby zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, wysokość ich opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej ustala, w drodze decyzji, organ gminy właściwej zgodnie z art. 59 ust. 1, w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatą wnoszoną przez mieszkańca domu i opłatami wnoszonymi przez inne osoby obowiązane, o których mowa w ust. 1 pkt 2 (art. 61 ust. 2e u.p.s.). Wysokość opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej, o której mowa w ust 2e, ustala się proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do jej wnoszenia (art. 61 ust. 2f u.p.s.).

Zaznaczono, że w przypadku nie wywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, z obowiązku opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej, ustalonego w decyzji lub umowie, o której mowa w art. 103 ust. 2, opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Wydatki gminy podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przepis art. 104 ust. 3-8 stosuje się odpowiednio (art. 61 ust. 3 u.p.s.).

Dalej organ odwoławczy przytoczył treść 61 ust. 2 u.p.s., zgodnie z którym opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi — zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

Według Kolegium, z powołanych wyżej przepisów wynika także reguła, zgodnie z którą w przypadku stwierdzenia, że obowiązek ponoszenia opłat za pobyt mieszkańca domu pomocy społecznej ciąży - potencjalnie - na kilku osobach, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. (przykładowo kilku zstępnych), organ gminy powinien na wstępie ustalić ich (wszystkich) potencjalne "udziały" w ponoszeniu odpłatności, tak by opłaty ponoszone przez każdego zobowiązanego zostały ustalone proporcjonalnie do liczby zobowiązanych (aczkolwiek w tym kontekście należy pamiętać o specyfice przypadku, o którym mowa w art. 61 ust. 2f u.p.s. Każdy zstępny ma zatem swój wstępnie wyznaczony potencjalny udział w odpłatności, który jest ustalany w następujący sposób: różnicę między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatą wnoszoną przez mieszkańca domu pomocy społecznej dzieli się przez liczbę wszystkich zstępnych, zobowiązanych do wnoszenia opłaty. Powyższe ustalenie ma szczególnie istotne znaczenie dla decyzyjnego trybu ustalenia przedmiotowej opłaty, w stosunku do zstępnego nie może być bowiem ustalona - w drodze decyzji administracyjnej - opłata w wysokości wyższej niż "udział" zstępnego w odpłatności określony w opisany wcześniej sposób. Reguła ta znajduje swoje uzasadnienie w wyniku wykładni systemowej art. 103 ust. 2 in fine ustawy, wedle której opłata ta nie powinna być zwiększana dla zstępnego w przypadku, gdy jedna z osób jest zwalniana z odpłatności z mocy prawa lub z powodów, o których mowa w art. 64, art. 64a albo art. 64b u.p.s. To, że obowiązanymi do partycypowania w odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej są wszyscy zstępni mieszkańca domu pomocy społecznej, nie uzasadnia tezy o ich odpowiedzialności solidarnej w tym zakresie.

Kolejno organ odwoławczy przytoczył treść art. 64 u.p.s., zgodnie z którym osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności jeżeli:

1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;

5) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu;

6) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu.

Kolegium stwierdziło, że ocenę okoliczności uzasadniających zastosowanie zwolnienia w oparciu o art. 64 u.p.s. pozostawiono w gestii organu administracji publicznej. Co więcej, o zwolnieniu całkowitym lub częściowym organ administracji orzeka w warunkach uznania administracyjnego. Osoby ubiegające się o zwolnienie z opłaty muszą zatem liczyć się z tym, że nie każdy ich wniosek zostanie automatycznie uwzględniony.

Biorąc pod uwagę fakt, że uiszczanie opłaty przez zstępnego za pobyt jego wstępnego w domu pomocy społecznej stanowi dla osoby zobowiązanej obciążenie finansowe, zasadniczo głównym powodem zastosowania zwolnienia powinna być sytuacja materialna zstępnego (i jego rodziny). Zwolnienie nie powinno nastąpić, jeżeli - pomimo zaistnienia wskazanych w art. 64 u.p.s. okoliczności - osoba jest w stanie płacić za pobyt w domu pomocy społecznej. Inny kierunek wykładni przepisów art. 64 up.s. godziłby w cele i zasady pomocy społecznej. Pamiętać bowiem należy, że środki publiczne na udzielanie świadczeń z pomocy społecznej są ograniczone, a zwolnienie zstępnego z opłaty za pobyt jego wstępnego w domu pomocy społecznej skutkuje obowiązkiem poniesienia tej opłaty przez gminę, co ma bezpośredni wpływ za zakres pomocy udzielanej najbardziej potrzebującym (w tym często nieposiadającym jakiegokolwiek dochodu pozwalającego na godne życie).

Organ II instancji przywołał również brzmienie art. 64a u.p.s., wedle którego osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona albo prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej.

Przechodząc do przedstawienia motywów utrzymania zakwestionowanej decyzji w mocy, Kolegium stwierdziło, że organ I instancji prawidłowo określił zakres podmiotowy postępowania administracyjnego. Jedyną stroną w analizowanym przypadku jest skarżący, gdyż przedmiotem postępowania jest kwestia całkowitego zwolnienia go z ponoszenia opłat za pobyt jego babci w DPS. Żądanie strony zawarte w podaniu z dnia [...] dotyczące "wezwania do udziału w postępowaniu" wszystkich zstępnych babci strony nie zasługuje zatem na uwzględnienie, bowiem prowadziłoby do naruszającego prawo uznania za strony osób, które takiego statusu nie posiadają.

W kontekście zarzutów sformułowanych w odwołaniu wyjaśniono, że przedmiotem postępowania nie jest kwestia ustalenia dla strony opłaty za pobyt jego babci w DPS, dlatego organ gminy nie mógł naruszyć art. 81a § 1 k.p.a., bowiem regulacja ta może znaleźć zastosowanie w postępowaniu administracyjnym w sprawie nałożenia na stronę obowiązku bądź ograniczenia lub odebrania stronie uprawnienia (przedmiot niniejszego postępowania nie dotyczy żadnej z tych kwestii). W sprawie nie może też znaleźć zastosowania art. 103 ust. 1 u.p.s. (jako dotyczący kwestii zawarcia umowy ustalającej wysokość świadczonej przez zstępnego pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej), dlatego zarzut naruszenia tego przepisu uznano za bezprzedmiotowy.

Według Kolegium, organ I instancji prawidłowo ustalił sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową strony, uznając, że żądanie całkowitego zwolnienia jej z obowiązku poniesienia opłat za pobyt wstępnej w DPS nie może być uwzględnione. W tym zakresie wyjaśniono, że zastosowanie ulgi określonej w art. 64 u.p.s. determinuje aktualna sytuacja dochodowa wnioskodawcy. Zaznaczono, że organ I instancji przeanalizował także materiały przedstawione przez stronę (nie odmówił przeprowadzenia z nich dowodu). Z zebranego materiału dowodowego wynika, że na dochód (w rozumieniu art. 8 ust. 3 u.p.s.) strony (będącej osobą samotnie gospodarującą) składa się wynagrodzenie w wysokości 2671,24 zł – co wynika z zaświadczenia pracodawcy strony z dnia 29 października 2020 r. Wynagrodzenie to przekracza 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, które aktualnie wynosi 701 zł, o kwotę 568,24 zł (2671,24 zł - 2103 zł), oraz jest wyższe niż minimalna wysokość wynagrodzenia. Zasoby i możliwości strony nie uzasadniają całkowitego zwolnienia z ponoszenia opłaty, której wysokość - w znajdującym się w aktach sprawy projekcie umowy z dnia 5 lutego 2021 r. - określono między 333 zł a 406 zł miesięcznie (organ gminy - określając w tymże projekcie wysokości opłat za poszczególne miesiące od marca 2018 r. - uwzględnił zmiany sytuacji dochodowej strony). Stałe wydatki strony ustalone w czasie wywiadu środowiskowego, który przeprowadzono w dniu [...], oraz po przeprowadzeniu tego dowodu, w łącznej wysokości około 600 zł pozostają bez wpływu na poczynioną konstatację (wydatki te powinny być uwzględnione przez organ gminy przy ustalaniu wysokości opłaty w drodze umowy albo decyzji - stosownie do art. 61 ust. 2d i art. 103 ust. 2 u.p.s., strona może również wystąpić o częściowe zwolnienie z obowiązku ponoszenia opłaty). Strona nie uiszcza już "czesnego z tytułu nauki w Wyższej Szkole Bankowej". Uznano, że sytuacja osobista i majątkowa strony nie jest trudna - nie stwierdzono w tym zakresie problemów, nieprawidłowości, czy zagrożeń. Stan zdrowia strony pozwala na podjęcie zatrudnienia i nie wyklucza możliwości osiągnięcia w przyszłości dochodu w wysokości wyższej niż obecnie.

W ocenie Kolegium, nieutrzymywanie przez stronę kontaktów z babcią nie stanowi podstawy do całkowitego zwolnienia strony z obowiązku ponoszenia opłat za pobyt jej wstępnej w DPS. Wprowadzenie zaś stanu epidemii na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej pozostaje bez związku z kwestią całkowitego zwolnienia zstępnego z obowiązku ponoszenia opłat za pobyt jego wstępnego w domu pomocy społecznej. Jeśli strona straci zatrudnienie, to będzie mogła wówczas zwrócić się o udzielenie jej ulgi, powołując się na tę okoliczność.

Konkludując organ odwoławczy stwierdził, że w rozpatrywanej sprawie nie zachodzą okoliczności do całkowitego zwolnienia strony z obowiązku odpłatności za pobyt w DPS w oparciu o art. 64 lub art. 64a u.p.s.

Decyzja ostateczna stała się przedmiotem skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we W., w której skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i orzeczenie o zwolnieniu z obowiązku ponoszenia przez niego opłat za pobyt wstępnej w DPS.

Skarga oparta została na zarzutach naruszenia przepisów :

1) art. 61 ust. 2d, w związku z art, 61 ust. 2 pkt 2 lit. b) i art. 103 u.p.s., poprzez ustalenie w drodze decyzji organu właściwej gminy opłat skarżącego za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, bez uwzględnienia ograniczeń, o których mowa w art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b) i art. 103 u.p.s.;

2) art. 64 u.p.s. poprzez błędną interpretację i błędne uznanie przez organ, że nie zachodzą przesłanki uzasadniające zwolnienie w całości skarżącego z obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt jego babci w DPS;

3) art. 77 § 1, w związku z art. 80 k.p.a., poprzez wybiórcze zebranie materiału dowodowego w sprawie, brak właściwego ustalenia dochodów skarżącego, brak wskazania podstaw i sposobu wyliczenia kwot zawartych w uzasadnieniu decyzji organu I instancji, niewysłuchanie skarżącego, pozostawienie wniosków dowodowych skarżącego bez rozpoznania oraz całkowite pominięcie dowodów i okoliczności zgłaszanych przez skarżącego, a więc dokonanie oceny w sposób wybiorczy i dowolny, a także dowolną - nie swobodną - ocenę dowodów wskazanych w oświadczeniu skarżącego dołączonym do wywiadu środowiskowego;

5) art. 78 § 1 k.p.a., poprzez nieodniesienie się przez organ do wniosków dowodowych zawartych w podaniu skarżącego z dnia [...], i nieprzeprowadzenie dowodów w nim wskazanych;

6) art. 81a § 1 k.p.a., poprzez nierozstrzygnięcie przez organ I instancji wątpliwości na korzyść strony.

W uzasadnieniu skargi skarżący powtórzył argumentację zawartą w odwołaniu.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji wraz z uzasadniającą je argumentacją.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Kontrola działalności administracji publicznej sprawowana przez sądy administracyjne zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 137) obejmuje badanie zaskarżonych aktów pod względem ich zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Zakres tej kontroli wyznacza art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 329; zwanej w skrócie p.p.s.a.). Stosownie do tego przepisu sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Dokonując pod takim kątem kontroli zaskarżonej decyzji Sąd nie stwierdził naruszeń prawa, których rodzaj lub stopień uzasadniałyby wzruszenie decyzji na podstawie art. 145 § 1 p.p.s.a. W ocenie Sądu poczynione przez organy ustalenia faktyczne są wystarczające dla wydania niewadliwego rozstrzygnięcia, a dokonana w sprawie wykładnia przepisów prawa materialnego jest prawidłowa.

Przedmiotem osądu jest decyzja o odmowie całkowitego zwolnienia skarżącego z ponoszenia opłaty za pobyt babci w domu pomocy społecznej. Podstawę materialnoprawną obu wydanych w niniejszej sprawie decyzji stanowiły przepisy art. 64 i 64a u.p.s..

Według art. 64a ustawy osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona albo prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej. Sformułowanie cytowanego przepisu art. 64a w trybie imperatywnym ("zwalnia się całkowicie") oraz precyzyjne określenie warunków tego zwolnienia oznacza, że organ nie ma swobody interpretacyjnej ani decyzyjnej w zakresie zastosowania normy prawnej z tego przepisu wynikającej. W celu uzyskania zwolnienia na tej podstawie prawnej rzeczą wnioskodawcy zatem jest bezwzględnie wylegitymowanie się stosownym prejudykatem w postaci prawomocnego orzeczenia sądu.

Z materiału aktowego badanej sprawy wynika, że skarżący wymaganego brzmieniem art. 64a u.p.s. dowodu w formie orzeczenia sądowego nie przedstawił. W tej sytuacji organy trafnie uznały, że przesłanki z art. 64a u.p.s. do obligatoryjnego zwolnienia z opłaty w przypadku skarżącego nie zostały spełnione.

Pozostała zatem do rozważenia kwestia prawidłowości odmowy przez organy zadośćuczynienia żądaniu skarżącego na podstawie art. 64u.p.s. . Przepis ten ( w brzmieniu obowiązującym w dacie rozstrzygania w sprawie ) przewidywał możliwość zwolnienia osoby wnoszącej opłatę lub obowiązanej do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego w szczególności, jeżeli:

1. wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2. występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3. małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;

5. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu;

6. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu.

Ma racje organ II instancji , kiedy wywodzi ,że cytowany przepis jest podstawą rozstrzygania przez właściwe w sprawie organy w ramach tak zwanego "uznania administracyjnego". Istota tej konstrukcji polega na tym, że organ administracji publicznej zachowuje - w granicach wyznaczonych przez przepisy prawa materialnego oraz ratio legis upoważnienia ustawowego do takiego działania - swobodę w zakresie wyboru kierunku podejmowanego rozstrzygnięcia. Zaakcentować przy tym wypada, że sądowa kontrola legalności decyzji wydawanych w ramach uznania administracyjnego jest ograniczona tylko do zbadania, czy organ w pełni wyjaśnił całokształt okoliczności stanu faktycznego i czy przy wydaniu decyzji nie doszło do przekroczenia przez organ granic swobodnego uznania. Swoboda decyzyjna organów w sprawie, o której mowa w art. 64 u.p.s., jest związana nie tylko z orzekaniem w warunkach uznania administracyjnego (tzn. wyborem kierunku rozstrzygnięcia), lecz także z upoważnieniem do swobodnej, zgodnej z regułą art. 80 k.p.a., oceny stanu faktycznego sprawy w zakresie sytuacji osobistej, majątkowej, dochodowej, rodzinnej osoby wnoszącej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej i ubiegającej się o całkowite lub częściowe zwolnienie od obowiązku ponoszenia tej opłaty.

W przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności związanych z sytuacją osoby zobowiązanej do ponoszenia opłaty, organ dokonuje oceny tych okoliczności zgodnie z wymogami art. 7 k.p.a., czyli z wyważeniem słusznego interesu strony (wnioskodawcy) i interesu społecznego. Przy czym przyjmuje się, że "interes społeczny" jest klauzulą generalną, tj. stanowi zwrot językowy będący częścią przepisu prawnego, służący uelastycznieniu tekstu aktu prawnego, który celowo jest niedookreślony, ma charakter oceniający oraz odsyła do kryteriów pozaprawnych (o klauzulach generalnych vide A. Choduń, A. Gomułowicz, A. Skoczylas, Klauzule generalne i zwroty niedookreślone w prawie podatkowym i administracyjnym, LEX). Pojęcie to uzyskuje treść poprzez odniesienie do konkretnego przypadku. Powołanie się przez organ administracji na interes społeczny wymaga wskazania, na czym polega interes społeczny w konkretnej sytuacji i dlaczego przemawia przeciwko załatwieniu sprawy zgodnie z wnioskiem strony (wyrok NSA z 11.06.1981 r., SA 820/81, ONSA 1981/1/57). W odniesieniu do interesu obywateli ustawodawca wprowadził obowiązek uwzględniania tylko tego, który jest "słuszny". W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjęto, że nie można uznać, że interes strony jest słuszny, jeżeli godzi on zarazem w interes społeczny (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23.06.1995 r., SA/Wr 2744/94).

Niewątpliwie stan faktyczny zaistniały w analizowanej sprawie wymagał rozważenia jedynie w kontekście przesłanki wymienionej w art. 64 pkt 2 u.p.s. , tj. istnienia "uzasadnionych okoliczności", gdyż bezsprzecznie nie zachodziły w ogóle przesłanki wymienione w pozostałych jednostkach redakcyjnych tego artykułu. Pojęcie "uzasadnionych okoliczności" nie zostało doprecyzowane w ustawie, jednakże wymienione w nim (niewyczerpująco) okoliczności wskazują, że zamiarem ustawodawcy było objęcie jego zakresem zastosowania zdarzeń związanych ze stanem zdrowia zobowiązanego lub członków jego rodziny, pogorszenia się sytuacji materialnej wskutek zdarzeń obiektywnie zaistniałych, czyli niezależnych od woli zobowiązanego.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt okoliczności rozpatrywanej sprawy, stwierdzić należy, że organy obu instancji wydając orzeczenie o odmowie całkowitego zwolnienia skarżącego z ponoszenia odpłatności za pobyt babci w DPS nie naruszyły zasad wynikających z regulacji zawartej w art. 64 u.p.s., w uzasadnieniu zaś podjętych decyzji organy wskazały kryteria jakimi kierowały się przy odmowie uwzględnienia zastosowania omawianego zwolnienia. Trzeba podkreślić, że skoro okoliczności wymienione w art. 64 u.p.s. nie stanowią katalogu zamkniętego , to zwolnienie z odpłatności nie powinno nastąpić, jeżeli pomimo zaistnienia wskazanych okoliczności osoba jest w stanie płacić za pobyt w domu pomocy społecznej.

Trafnie również zauważa Kolegium, że stosowanie odmiennych zasad godzi w idee i cele pomocniczości pomocy społecznej. Niezasadne bowiem zwolnienie jest sprzeczne z zasadą pomocniczości, przenosi bowiem na jednostki samorządu terytorialnego a tym samym na obywateli wspólnoty samorządowej koszty utrzymania osób, które są samowystarczalne pod względem finansowym lub mogą być utrzymywane przez swoich krewnych zobowiązanych do alimentacji ( por. wyrok NSA z 18.11.2021 r., I OSK 759/21, LEX nr 3262701).

Na tym tle trzeba uznać, że organy obu instancji prawidłowo uznały, że w okolicznościach rozpatrywanej sprawy nie zachodzą przesłanki do zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 64 u.p.s. . Podjęcie decyzji uwzględniającej wniosek o zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej powinno mieć bowiem charakter zupełnie wyjątkowy, nastąpić jedynie w przypadkach, w których sytuacja zdrowotna, rodzinna i materialna wnioskodawcy może z racji obiektywnych być uznana za tak wyjątkową, że nie pozwalałaby w powszechnym poczuciu sprawiedliwości na obciążenie odpłatą. W analizowanym przypadku - zdaniem Sądu - organy słusznie wywiodły, że taka sytuacja nie wystąpiła, przy czym prawidłowo wyprowadziły konkluzję, że nie występuje słuszny, czyli obiektywnie uzasadniony i nie kolidujący z interesem społecznym – interes strony skarżącej.

Wbrew zarzutom skargi , zgromadzony w sprawie materiał dowodowy został zebrany w sposób wyczerpujący i kompletny. W aktach sprawy znajdują się wszystkie dowody przedstawione przez skarżącego w toku postępowania oraz wywiad środowiskowy. Organy oceniły też wszystkie dowody zebrane w sprawie. Brak jest przy tym podstaw do uznania, że stan faktyczny w sprawie został ustalony lub oceniony nieprawidłowo i nie odzwierciedla rzeczywistego stanu rzeczy. W szczególności analiza uzasadnień decyzji obu instancji wskazuje na to , że zostały one podjęte po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy związanych z sytuacją finansową i rodzinną oraz zdrowotną skarżącego, a wyciągniętych na tej podstawie wniosków nie sposób uznać za dowolne.

W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje żadnych podstaw do konstatacji, że organy uchybiły swym powinnościom procesowym w toku przeprowadzonego postępowania administracyjnego, wynikających z art. 7, art. 8 § 1, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a.

Jako bezzasadny przedstawia się również zarzut naruszenia art. 78 § 1 i art. 81a § 1 k.p.a. Żądanie skarżącego zawarte w piśmie z dnia [...] dotyczy "wezwania do udziału w postępowaniu" wszystkich zstępnych babci skarżącego, natomiast jedyną stroną w niniejszej sprawie jest skarżący, gdyż przedmiotem postępowania jest kwesta całkowitego zwolnienia go z ponoszenia opłat za pobyt jego wstępnej w DPS. Skoro przedmiotem postępowania nie jest kwesta ustalenia dla skarżącego opłaty za pobyt jego wstępnej w DPS , to organ nie mógł naruszyć art. 81a § 1 k.p.a. , bowiem regulacja ta może znaleźć zastosowanie w postępowaniu administracyjnym w sprawie nałożenia na stronę obowiązku bądź ograniczenia lub odebrania stronie uprawnienia (przedmiot niniejszego postępowania nie dotyczy żadnej z tych kwestii). W sprawie nie znajduje też zastosowania powołany przez skarżącego art. 103 ust. 1 u.p.s. Przepis ten dotyczy bowiem kwestii zawarcia umowy ustalającej wysokość świadczonej przez zstępnego pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej.

Zamierzonego skutku prawnego nie może również odnieść zarzut błędnej wykładni art. 64 u.p.s., w szczególności jego ust. 2. Nie ulega wątpliwości ,że swym zakresem przedmiotowym wspomniany przepis nie obejmuje przypadków charakteru osobistych stosunków (stanu wzajemnych relacji rodzinnych, więzi emocjonalnych) między osobą zobowiązaną do uiszczania opłaty a osobą przebywającą w domu pomocy społecznej. W tym zakresie jednoznacznie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 grudnia 2021 r. sygn. akt I OSK 816/21, LEX nr 3308649, wyrażając pogląd , że analiza całego art. 64 u.p.s. wskazuje, że ustawodawca pod pojęciem okoliczności uzasadniających zwolnienie z opłat rozumiał głównie okoliczności dotyczące sytuacji ekonomicznej (utrzymywanie się z jednej pensji przez małżonków, samotne wychowywanie dziecka, wnoszenie opłat za inne osoby przebywające w placówkach opiekuńczych). Do relacji rodzinnych nawiązują natomiast punkty 5 i 6 art. 64 u.p.s.. Przepisy te stanowią, że można zwolnić osobę zobowiązaną

z ponoszenia opłat, jeżeli osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu bądź osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo

o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu. Nie są to też zdarzenia podlegające ocenie organów administracji. Organy administracji nie mogą w zakresie objętym w punktach 5 i 6 art. 64 u.p.s. dokonywać żadnych ustaleń oraz tym bardziej dokonywać ich oceny. Pozostałe zaś przesłanki określone w art. 64 u.p.s, warunkujące możliwość zwolnienia z opłat odnoszą się natomiast do okoliczności, które wiążą się z sytuacją materialną zobowiązanego. Pojęcie uzasadnionych okoliczności nie zostało sprecyzowane, jednakże wymienione

w nim przykładowe okoliczności uzasadniające zwolnienie z opłat wskazują, że zamiarem ustawodawcy było objęcie jego zakresem zdarzeń związanych ze stanem zdrowia zobowiązanego lub członków jego rodziny jak również sytuacji nagłego pogorszenia się sytuacji materialnej będącej wynikiem zdarzeń niezależnych od woli zobowiązanego czyli tych czynników, które mogą mieć wpływ na możliwość ponoszenia kosztów pobytu osoby spokrewnionej w domu pomocy społecznej. Zauważyć należy, że żaden z przypadków stanowiących w ocenie ustawodawcy podstawę do ewentualnego zwolnienia z obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej w ramach art. 64 ust. 2 u.p.s. nie odwołuje się wprost do relacji osobistych pomiędzy osobą przebywającą w placówce a osobą zobowiązaną.

Również w doktrynie podkreśla się, że głównym powodem zastosowania zwolnienia powinna być sytuacja materialna zobowiązanego. Ustawodawca nie uzależnił obowiązku ponoszenia opłat przez krewnych (wstępnych i zstępnych) od okoliczności subiektywnych, takich jak wzajemne stosunki w rodzinie. Dlatego stosowanie zwolnień odwołujących się do tych relacji wymaga dużej rozwagi i ostrożności (vide Sierpowska I., Pomoc społeczna. Komentarz. wyd. IV, WKP 2017).

Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. w składzie orzekającym w niniejszej sprawie powyższy pogląd w pełni podziela.

Zgodzić się również należy ze stanowiskiem organów orzekających w sprawie , że nie mogły one także uwzględnić kosztów spłaty kredytów. Kwoty kredytów przypadające do spłaty, jako zobowiązania dobrowolnie zaciągnięte, o charakterze prywatnoprawnym, nie mogą niweczyć publicznoprawnego obowiązku partycypowania osoby zobowiązanej w kosztach pobytu wstępnego w placówce pomocy społecznej. Obowiązku tego nie mogą też niweczyć ponoszone przez skarżącego koszty leczenia w związku z operacją barku.

Konkludując powyższe rozważania , stwierdzić należy ,że zarówno zaskarżona decyzja jak i decyzja organu I instancji nie naruszają przepisów prawa materialnego oraz przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Orzekające w sprawie organy obu instancji przeprowadziły bowiem postępowanie zgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 oraz art. 107 § 3 k.p.a. Materiał dowodowy został przez organy zgromadzony w sposób kompletny, rozpatrzony i oceniony w sposób prawidłowy i wyczerpujący, a poczynione przez organ ustalenia faktyczne znajdują w nim odzwierciedlenie, czemu organy dały stosowny wyraz w uzasadnieniu swych rozstrzygnięć. Uzasadnienia decyzji organów obu instancji odpowiadają w pełni dyspozycji art. 107 § 3 k.p.a. i nie można skutecznie wyartykułować zarzutu dowolności, arbitralności, w ocenie spełnienia przesłanek prawnych do zwolnienia skarżącego z odpłatności za pobyt babci w DPS. Orzeczona odmowa mieści się w granicach uznania administracyjnego z art. 64u.p.s., z kolei nie zostały spełnione warunki do orzeczenia zwolnienia na podstawie art. 64a u.p.s., o czym była mowa wyżej.

Stwierdzenie powyższego obligowało Sąd do oddalenia skargi w całości na podstawie 151 p.p.s.a.