Zwolnienie z opłaty w związku z pozbawieniem władzy rodzicielskiej lub skazaniem za umyślne przestępstwo

Art. 64a dodany został do ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej z dniem 5 października 2015 r. i pierwotnie ustanawiał jedynie przesłankę zwolnienia z opłaty związaną z przedstawieniem przez osobę zobowiązaną prawomocnego orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczenia, że władza rodzicielska nie została przywrócona. Z dniem 4 października 2019 r. art. 64a uzupełniony został poprzez dodanie przesłanki przedstawienia prawomocnego orzeczenia sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica, zaś z dniem 22 stycznia 2022 r. uzyskał aktualne brzmienie zgodnie z którym przesłanka ta jest przedstawienie prawomocnego orzeczenia sądu o skazaniu mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu.

Sposób sformułowania art. 64a u.p.s. uznać przy tym należy za co najmniej niefortunny, albowiem pomija on okoliczność, iż osoba obowiązana może nie znajdować się w posiadaniu orzeczenia sądu o skazaniu mieszkańca za przestępstwo wskazane w tym przepisie, albowiem do skazania mogło dojść w okresie gdy była niepełnoletnia, co siła rzeczy uniemożliwiało jej zarówno uzyskanie odpowiedniego odpisu orzeczenia, jak i uzależniało od woli opiekuna prawnego uzyskanie informacji czy orzeczenie takowe w ogóle zapadło i jakiej dokładnie było treści, względnie skazanie to dotyczyć mogło innych niż ona osób wskazanych w art. 64a u.p.s.

Wymóg "przedstawienia" prawomocnego orzeczenia sądu może być spełniony przez wnioskodawcę także poprzez uprawdopodobnienie okolicznościami faktycznymi sprawy możliwości wydania przewidzianego w tym przepisie orzeczenia i zwrócenie się do organu rozpoznającego sprawę o podjęcie czynności zmierzających do ustalenia, czy orzeczenie takie zostało faktycznie wydane i czy spełnione zostały wobec tego przesłanki w tym przepisie przewidziane. Za taką wykładnią analizowanego przepisu przemawiają okoliczności, na które zwraca zresztą uwagę sama skarżąca podnosząc, iż nie może otrzymać z sądu karnego informacji o toczących się przeciw jej ojcu postępowaniach karnych, ponieważ nie była stroną tych postępowań.

Wyrok WSA z dnia 21 grudnia 2023 r., II SA/Po 607/23

Standard: 85341 (pełna treść orzeczenia)

Wprowadzenie regulacji art. 64a miało na celu przeciwdziałanie poczuciu niesprawiedliwości w stosunku do dzieci zobowiązanych do ponoszenia odpłatności za pobyt rodzica w domu pomocy społecznej, wobec którego zostało wydane orzeczenie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej. Proponowany przepis pozwolił zatem dzieciom, w stosunku do których rodzice przez całe życie postępowali w sposób naganny, lekceważąc swoje obowiązki, nie ponosić kosztów utrzymania rodziców w domu pomocy społecznej (Sierpowska Iwona, Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. VI, 2023).

Wyrok WSA z dnia 5 grudnia 2023 r., II SA/Bk 760/23

Standard: 85344 (pełna treść orzeczenia)

"Sformułowanie przepisu art. 64a u.p.s. w trybie imperatywnym ("zwalnia się całkowicie") oraz precyzyjne określenie warunków tego zwolnienia oznacza, że organ nie ma swobody interpretacyjnej ani decyzyjnej w zakresie zastosowania normy prawnej z tego przepisu wynikającej. W celu uzyskania zwolnienia na tej podstawie prawnej rzeczą wnioskodawcy zatem jest bezwzględne wylegitymowanie się stosownym prejudykatem w postaci prawomocnego orzeczenia sądu." (vide wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 7 czerwca 2022 r., IV SA/Wr 617/21).

Wyrok WSA z dnia 15 listopada 2022 r., II SA/Gl 1060/22

Standard: 85427 (pełna treść orzeczenia)