Wyrok z dnia 2023-12-21 sygn. II SA/Po 607/23

Dnia 21 grudnia 2023 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Tomasz Świstak (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Danuta Rzyminiak-Owczarczak Asesor WSA Paweł Daniel po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 grudnia 2023 roku sprawy ze skargi A. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 17 lipca 2023 r., nr [...] w przedmiocie zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia 23 marca 2023 r., nr [...]

Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: "Kolegium", "SKO") decyzją z 17 lipca 2023 r., nr [...], po rozpoznaniu odwołania A. K. (dalej: "strona", "skarżąca") od decyzji Prezydenta Miasta K. z 23 marca 2023 r., nr [...], w przedmiocie odmowy całkowitego zwolnienia z opłaty za pobyt ojca w Domu Pomocy Społecznej w M. , utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Powyższe rozstrzygnięcie wydane zostało w następującym stanie faktycznym.

Decyzją z 27 lipca 2022 r., nr [...], Prezydent Miasta K. zmienił decyzję własną z 30 kwietnia 2021 r., nr [...], w ten sposób, że: 1. ustalił stronie wysokość opłaty za pobyt ojca w Domu Pomocy Społecznej w M. od miesiąca lipca 2022 r. w wysokości [...] zł, 2. zwolnił częściowo stronę z opłaty za pobyt ojca w Domu Pomocy Społecznej w M. i ustalił kwotę opłaty w wysokości [...] zł na okres pobytu ojca w tej placówce, nadając decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.

W dniu 25 października 2022 r. strona złożyła wniosek o całkowite zwolnienie z opłaty wskazując, że ojciec był pozbawiony władzy rodzicielskiej. Do wniosku załączono odpis orzeczenia Sądu Rejonowego w K. z 13 maja 1987 r., sygn. akt [...], z którego wynika, że rozwiązano małżeństwo rodziców strony, a bezpośrednie wykonywanie władzy rodzicielskiej powierzono matce strony.

Postanowieniem z 23 grudnia 2022 r. Prezydent Miasta K. zawiesił postępowanie administracyjne do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy, tj. otrzymania postanowienia Sądu Rejonowego w K. w zakresie pozbawienia ojca władzy rodzicielskiej.

W piśmie z 28 lutego 2023 r. strona zwróciła się o podjęcie postępowania przedkładając postanowienie Sądu Rejonowego w K. z 12 stycznia 2023 r., sygn. akt III RC [...], w przedmiocie wykładni wyroku. Jednocześnie strona zwróciła się o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania w charakterze świadków jej ojca oraz matki na okoliczność rażąco nagannego zachowania się ojca wobec strony w dzieciństwie, sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej, znęcania się nad rodziną i karalności za powyższe, a także o wystąpienie do Sądu Rejonowego w K. [...] wydział Karny o informację, czy przeciwko ojcu toczyły się postępowania karne, jeśli tak to kiedy i kopię orzeczeń kończących te postępowania.

Postanowieniem z 15 marca 2023 r. Prezydent Miasta K. podjął z urzędu zawieszone postępowanie administracyjne.

Prezydent Miasta K. decyzją z 23 marca 2023 r., nr [...] odmówił stronie całkowitego zwolnienia z opłaty za pobyt ojca w Domu Pomocy Społecznej w M. .

Jako podstawę prawną swojej decyzji organ wskazał w jej rubrum art. 61 ust. 1, ust. 2f, art. 64, art. 106 ust. 5 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 2268 ze zm., dalej: u.p.s.) oraz art. 104 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 2000 ze zm., dalej: K.p.a.).

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że nie została spełniona przesłanka całkowitego zwolnienia osoby obowiązanej od ponoszenia opląty za pobyt mieszańca w domu pomocy społecznej wskazana w art. 64a u.p.s., albowiem ojciec strony nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej nad wnioskodawczynią.

Odwołanie od powyższej decyzji w terminie prawem przewidzianym złożyła A. K. wskazując na brak uwzględnienia złożonych przez nią wniosków dowodowych oraz odwołując się do treści art. 64 pkt 7 u.p.s.

Kolegium w uzasadnieniu podanej na wstępie decyzji przywołało treść art. 64a u.p.s. i powołując się na materiał dowodowy zgromadzony w sprawie stwierdziło, że ojciec strony nie został pozbawiony wykonywania władzy rodzicielskiej. Zdaniem organu odwoławczego negatywny stosunek strony do ojca i brak relacji z nim nie może mieć wpływu na samo powstanie obowiązku wnoszenia opłat.

W skardze skierowanej do tut. Sądu strona wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji i decyzji ją poprzedzającej zarzucając naruszenie art. 14, art. 61, art. 64 pkt 7, art. 64a u.p.s., a także rażące naruszenie art. 7, art. 8, art. 77 K.p.a. w zw. z art. 14, art. 105 u.p.s. przez nieprzeprowadzenie szeregu istotnych dowodów w sprawie

Kolegium w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas prezentowane stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:

Skarga zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać trzeba, że sprawa rozpoznana została na posiedzeniu niejawnym. Zgodnie z art. 15zzs4 ust. 1 zd. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnym rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1327 ze zm.) w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania tego z nich, który obowiązywał jako ostatni, wojewódzkie sądu administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny mogą rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, chyba że strona lub uczestnik postępowania wniosą o rozpoznanie sprawy na rozprawie. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2023 r., poz. 1118) z dniem 1 lipca 2023 r. odwołano stan zagrożenia epidemicznego. Zarządzeniem z 21 września 2023 r. zastępca Przewodniczącego Wydziału II tut. Sądu w oparciu o przywołany powyżej przepis skierował sprawę na posiedzenie niejawne, o czym poinformowano strony, które nie wystąpiły z żądaniem przeprowadzenia rozprawy.

Zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego z 17 lipca 2023 r., nr [...], jak i poprzedzająca ją decyzja Prezydenta Miasta K. z 23 marca 2023 r., nr [...], wydane zostały z naruszeniem przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, co zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c w zw. z art. 135 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1634 ze zm., dalej: P.p.s.a.) oznacza konieczność ich wyeliminowania z obrotu prawnego.

Rozstrzygnięcie w kontrolowanej sprawie wydane zostało w przedmiocie całkowitego zwolnienia skarżącej z opłaty za pobyt ojca w Domu Pomocy Społecznej w M. . Kwestia zwolnienia z rzeczonej opłaty uregulowana została przede wszystkim w art. 64 u.p.s. i art. 64a.u.p.s.

Zgodnie z art. 64 u.p.s. osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności jeżeli: 1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce; 2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, stary materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych; 3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia; 4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko; 5) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinny domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu; 6) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu; 7) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.

Jak przewiduje natomiast art. 64a u.p.s. osobę obowiązana do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej.

Przechodząc do oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji zauważyć trzeba, że kwestia zwolnienia skarżącej z opłaty za pobyt ojca w Domu Pomocy Społecznej w M. była przedmiotem rozstrzygnięcia w decyzji Prezydenta Miasta K. z 27 lipca 2022 r., nr [...], w której zwolniono skarżącą z części tej opłaty.

Na podkreślenia zasługuje także to, że rozstrzygnięcie takie wydane zostało w wyniku skierowanego do organu wniosku zawartego w piśmie z 1 marca 2022 r., w którym skarżąca zwróciła się o częściowe lub całkowite zwolnienie z ponoszenia rzeczonej opłaty. Nie jest rolą tut. Sądu ocena prawidłowości uprzednio wydanej decyzji Prezydenta Miasta K. z 27 lipca 2022 r., ponieważ decyzja ta nie jest objęta zakresem zaskarżenia. Niezrozumiałe jest jednak dlaczego decyzja ta jest w istocie pomijana przy rozstrzygnięciu sprawy poddanej aktualnie kontroli tut. Sądu.

Wprawdzie w uzasadnieniu decyzji organu I instancji dostrzeżono okoliczność jej wydania, jednak w żadnym stopniu nie rozważono jakie ma to znaczenie dla rozpoznania nowo złożonego wniosku, zawartego w piśmie skarżącej datowanym na 21 października 2022 r., a złożonym w MOPS w K. w dniu 25 października 2022 r., co już samo w sobie świadczy o istotnym uchybieniu art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 K.p.a. w zw. z art. 14 u.p.s.

W takiej sytuacji procesowej organ I instancji powinien w sposób jednoznaczny określić czy decyzja z 27 lipca 2022 r. posiada przymiot ostateczności, oraz jakiego rodzaju postępowanie wywołane zostało wskazanym wyżej nowo złożonym wnioskiem z 21 października 2022 r. Powyższe jest niezbędne dla rozstrzygnięcia czy w kontrolowanej sprawie winno być prowadzone postępowanie zwykłe, czy też postępowanie nadzwyczajne, zmierzające do zmiany lub uchylenia decyzji dotychczasowej z 27 lipca 2022 r.

W tym zakresie w kontrolowanej sprawie zabrakło jakichkolwiek rozważań, choć formułując podstawę prawną decyzji I instancji organ powołał się m.in. na art. 106 ust. 5 u.p.s., który w zdaniu 2 dopuszcza zmianę decyzji administracyjnej na korzyść strony bez jej zgody, to ani z wydanego rozstrzygnięcia, ani z jego uzasadnienia nie wynika, że przepis ten został przez organ rzeczywiście zastosowany.

Niezależnie od powyższego zauważyć trzeba, że organy rozpoznając kontrolowaną sprawę, w żaden sposób tego nie uzasadniając, ograniczyły się wyłącznie do oceny jednej z przesłanek z art. 64a u.p.s., a mianowicie przesłanki, zgodnie z którą całkowite zwolnienie z obowiązku wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej następuje w razie orzeczenia sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad osobą, która ma być z rzeczonego obowiązku zwolniona.

Nie sposób doszukać się zasadności takiego działania organów.

Wprawdzie na przywołaną przesłankę skarżąca wprost powoływała się we wniosku zawartym w piśmie z 21 października 2022 r., jednak brak jest podstaw do stwierdzenia, że organ związany jest przywołaną tak we wniosku podstawą prawną. Także analiza art. 64 i art. 64a u.p.s. nie pozwala na uznanie, by każda przesłanka jaka ujęta została w tych przepisach, mogła być traktowana jako osobna sprawa administracyjna, prowadząc do zawężenia zakresu prowadzonego w takiej sprawie postępowania.

Ostatnio wskazane działanie organów było tym bardziej bezzasadne jeśli dodatkowo zauważyć, że jeszcze przed wydaniem decyzji przez organ I instancji skarżąca w piśmie z 28 litego 2023 r. powołała się na kolejną przesłankę z art. 64a u.p.s. podnosząc, że jej ojciec był osobą karaną i pozbawioną wolności, a także wprost podniosła, że podstawą całkowitego zwolnienia z opłaty powinna być przesłanka z art. 64 pkt 7 u.p.s. W takiej sytuacji organy zobowiązane były w sposób wyczerpujący wyjaśnić wszelkie okoliczności faktyczne istotne dla zastosowania rzeczonych przepisów, jak i rozważyć, czy w sprawie nie zaistniała inna, nie powołana już wprost przez skarżącą podstawa, czemu powinny dać wyraz w uzasadnieniu decyzji. Nie postępując w ten sposób organy dopuściły się natomiast dalszego istotnego uchybienia wymogom z art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 K.p.a. w zw. z art. 14 u.p.s.

Nie może również umknąć uwadze to, że skarżąca we wspomnianym już piśmie z 28 lutego 2023 r. nie tylko przytaczała okoliczności faktyczne, które mogą mieć w świetle art. 64 i art. 64a u.p.s. istotne znaczenia dla wydanego rozstrzygnięcia, a które zostały na dalszych etapach postępowania zignorowane, lecz dodatkowo sformułowała wnioski dowodowe o przesłuchanie w charakterze świadka ojca Z. P., mamy A. Ś., brata M. P., a także znajomej mamy H. S., jak również zwróciła się o wystąpienie przez organ do Sądu Rejonowego w K. [...] Wydziału Karnego o informacje na temat toczących się przeciwko ojcu postępowaniach karnych.

Także te wnioski nie doczekały się żadnej reakcji organu. Tymczasem jak przewiduje art. 78 K.p.a. żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy (§ 1). Organ administracji publicznej może nie uwzględnić żądania (§ 1), które nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzenia dowodów lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy. Organ powinien zatem albo przeprowadzić wnioskowane przez skarżącą dowody, albo – uznając że zaistniały ku temu przesłanki negatywne– w drodze postanowienia odmówić ich przeprowadzenia. W kontrolowanej sprawie nic z tych rzeczy nie miało miejsca, co świadczy nie tylko o istotnym naruszeniu art. 77 § 1, lecz także art. 78 K.p.a. w zw. z art. 14 u.p.s.

Inaczej rzecz ujmując stwierdzić należy, iż choć organ (w tym organ odwoławczy) nie ma obowiązku przeprowadzenia dowodu wnioskowanego przez stronę, to jednak winien w takim przypadku wskazać konkretne motywy takiego stanowiska, zaś brak jakiegokolwiek odniesienia się do tego zagadnienia uniemożliwia Sądowi kontrolę merytorycznej słuszności takiego stanowiska (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 maja 1998 r., sygn. III SA 193/97, publ. Lex nr 35474, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie z dnia 18 czerwca 1998 t., sygn. I SA/Kr 963/97, publ. Lex nr 74237, wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 kwietnia 2006 r., sygn. I SA/Wa 1622/05, publ. Lex nr 222029 i z dnia 9 kwietnia 2008 r., sygn. VIII SA/Wa 617/07, publ. Lex nr 516099) i co za tym idzie samodzielnie przesądza o konieczności uchylenia zaskarżonej decyzji oraz decyzji ja poprzedzającej.

Dalej wskazać należy, iż w szczególności decyzje niekorzystne dla wnioskodawcy powinny być przekonująco i jasno uzasadnione, zarówno co do faktów, jak i co do prawa, tak, aby nie było wątpliwości, że wszystkie okoliczności istotne dla sprawy zostały głęboko rozważone i ocenione, a ostateczne rozstrzygnięcie jest ich logiczną konsekwencją. Z decyzji musi zatem wynikać między innymi, że organ nie pozostawił poza swoimi rozważaniami argumentów podnoszonych przez stronę, nie pominął istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy materiałów dowodowych lub nie dokonał oceny tych materiałów wbrew zasadom logiki lub doświadczenia życiowego (wyrok NSA z 25 stycznia 2011 r., II GSK 96/10), również tym wymogom uzasadnienia decyzji organów obu instancji nie sprostały, co wskazuje na zaistnienie mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy naruszenia art. 107 § 3 K.p.a. w powiązaniu z art. 8 § 1 i art. 11 K.p.a.

Gwoli wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i przyśpieszenia jej rozpoznania przez organy należy w tym miejscu zauważyć, że nie można przyjąć, aby wynikający z art. 64a u.p.s. ciężar dowodu prowadził do tego, iż wszelkie istotne dla zastosowania tego przepisu dokumenty urzędowe, zwłaszcza w postaci orzeczeń sądowych, musiały być osobiście dostarczane przez wnioskodawcę.

Zdaniem Sądu użyty w art. 64a u.p.s. zwrot: "pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu" nie może być odczytywany w sposób literalny, a wynikający stąd wymóg "przedstawienia" prawomocnego orzeczenia sądu może być spełniony przez wnioskodawcę także poprzez uprawdopodobnienie okolicznościami faktycznymi sprawy możliwości wydania przewidzianego w tym przepisie orzeczenia i zwrócenie się do organu rozpoznającego sprawę o podjęcie czynności zmierzających do ustalenia, czy orzeczenie takie zostało faktycznie wydane i czy spełnione zostały wobec tego przesłanki w tym przepisie przewidziane. Za taką wykładnią analizowanego przepisu przemawiają okoliczności, na które zwraca zresztą uwagę sama skarżąca podnosząc, iż nie może otrzymać z sądu karnego informacji o toczących się przeciw jej ojcu postępowaniach karnych, ponieważ nie była stroną tych postępowań.

Zauważyć przy tym należy, że sam prawodawca na gruncie regulacji art. 64 i art. 64a u.p.s. zdaje się różnicować w tym względzie dwie sytuacje. Po pierwsze, sytuację "dołączenia" określonych dokumentów do wniosku (por. art. 64 pkt 7 u.p.s.). Po drugie, sytuację "przedstawienia" stosownego dokumentu, przy czym za każdym razem chodzi o orzeczenie sądu (por. art. 64 pkt 6 i art. 64a u.p.s.). Tym bardziej zatem brak jest podstaw, aby sytuacje te ze sobą zrównywać i wówczas, gdy ustawa wymaga "przedstawienia" oczekiwać od wnioskodawcy, że stosowne orzeczenie zostanie "dołączone do wniosku".

Sposób sformułowania art. 64a u.p.s. uznać przy tym należy za co najmniej niefortunny, albowiem pomija on okoliczność, iż osoba obowiązana może nie znajdować się w posiadaniu orzeczenia sądu o skazaniu mieszkańca za przestępstwo wskazane w tym przepisie, albowiem do skazania mogło dojść w okresie gdy była niepełnoletnia, co siła rzeczy uniemożliwiało jej zarówno uzyskanie odpowiedniego odpisu orzeczenia, jak i uzależniało od woli opiekuna prawnego uzyskanie informacji czy orzeczenie takowe w ogóle zapadło i jakiej dokładnie było treści, względnie skazanie to dotyczyć mogło innych niż ona osób wskazanych w art. 64a u.p.s.

Dalej zauważyć należy, iż art. 64a dodany został do ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej z dniem 5 października 2015 r. i pierwotnie ustanawiał jedynie przesłankę zwolnienia z opłaty związaną z przedstawieniem przez osobę zobowiązaną prawomocnego orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczenia, że władza rodzicielska nie została przywrócona. Z dniem 4 października 2019 r. art. 64a uzupełniony został poprzez dodanie przesłanki przedstawienia prawomocnego orzeczenia sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica, zaś z dniem 22 stycznia 2022 r. uzyskał aktualne brzmienie zgodnie z którym przesłanka ta jest przedstawienie prawomocnego orzeczenia sądu o skazaniu mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu.

Powyższa okoliczność także skutkować może niemożnością przedłożenia przez osobę zobowiązaną fizycznego egzemplarza orzeczenia sądu o skazaniu mieszkańca za określone w art. 64a u.p.s. przestępstwa, albowiem do skazania tego mogło dojść w przeszłości, kiedy okoliczność ta nie miała jakiegokolwiek znaczenia prawnego dla zagadnienia ponoszenia przez osobę obowiązaną opłat za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej. Nie sposób zaś wymagać od obywatela przechowywania (niekiedy wieloletniego), dokumentów irrelewantnych dla jego sytuacji prawnej w oczekiwaniu na przyszłe możliwe zmiany prawa.

Również odwołanie się przez ustawodawcę do braku zatarcia skazania dotyczy zagadnienia, którego strona ubiegająca się o zwolnienie nie może samodzielnie zweryfikować. Zauważyć bowiem należy, iż zgodnie z art. 108 Kodeksu karnego jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań. Strona wnioskująca o zwolnienie nie jest zaś w stanie legalnie pozyskać informacji, czy po skazaniu za przestępstwo o jakim mowa w art. 64a u.p.s., a przed upływem okresu wymaganego do jego zatarcia mieszkaniec domu nie dopuścił się kolejnych przestępstw, skazanie, za które spowodowało wydłużenie okresu zatarcia skazania za przestępstwo o jakim mowa w tym artykule.

Wskazać wreszcie należy na regulacje zawarte w ustawie z 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1068). W art. 6 ust. 1 pkt 9 tej ustawy wprost przewidziano, że prawo do uzyskania informacji o osobach, których dane osobowe zgromadzone zostały w Rejestrze, przysługuje m.in. organom samorządu terytorialnego oraz innym organom wykonującym zadania publiczne, w przypadkach kiedy jest to uzasadnione potrzebą wykonania nałożonych na nie zadań, określonych w ustawie. Prawo to nie przysługuje natomiast innym niż skazany osobom fizycznym, w tym jego zstępnym chcącym uchylić się od ponoszenia kosztów pobytu mieszkańca w domu pomocy społecznej.

Z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP) nie dopuszczalna jest zaś taka wykładnia art. 64a u.p.s., która doprowadziła by do zróżnicowania dwóch podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji prawnej, tylko ze względu na okoliczność, iż jeden z nich znajduje się w posiadaniu odpisu orzeczenia sądu skazującego mieszkańca domu opieki za określone przestępstwo, a drugi z przyczyn od siebie niezależnych, mimo że skazanie miało miejsce dokumentu takowego nie jest w stanie samodzielnie uzyskać.

Podsumowując stwierdzić należy, iż organ I instancji wobec treści wniosku skarżącej uzupełnionego pismem z 21 października 2022 r. winien w pierwszej kolejności samodzielnie wystąpić z zapytaniem o dane z Krajowego Rejestru Karnego, a jeżeli w ocenie tego organu okaże się to niewystarczające dla uznania, że w sprawie art. 64a znajduje zastosowanie, powinien także zwrócić się do właściwego sądu karnego o udzielenie informacji celem poczynienia ustaleń istotnych dla zastosowania tego przepisu. Jak słusznie wskazuje skarżąca z art. 105 ust. 1 u.p.s. wynika, iż także sądy obowiązane są niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku kierownika ośrodka pomocy społecznej, dyrektora centrum usług społecznych, lub pracownika socjalnego udostępnić informacje, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia o przyznaniu lub wysokości świadczeń z pomocy społecznej, dla ustalenia wysokości odpłatności za świadczenia z pomocy społecznej lub dla weryfikacji uprawnień do świadczeń z pomocy społecznej, wysokości tych świadczeń lub odpłatności za te świadczenia. Organ I instancji posiadał zatem wszelkie prawem przewidziane narzędzia, by uczynić zadość powyżej już przywołanym przepisom postępowania, jednak z niewiadomych przyczyn zaniechał skorzystania z tych możliwości.

Z uwagi na stwierdzone naruszenia przepisów postępowania przedwczesne okazały się podniesione w skardze zarzuty naruszenia prawa materialnego, to jest art. 61, art. 64 pkt 7 i art. 64a u.p.s. Ocena prawidłowości zastosowania tych przepisów w sprawie będzie możliwa po przeprowadzeniu przez organ w sposób prawidłowy, zgodny z wymogami procesowymi postępowania, w którym zwłaszcza ustalone zostaną nie budzące wątpliwości istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, które powinny podlegać subsumcji po rzeczone normy prawa materialnego.

Nie można natomiast zgodzić się ze stroną skarżącą, aby w sprawie doszło do rażącego naruszenia prawa, o którym stanowi art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a. Okoliczność doręczenia skarżącej postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania w dniu 3 kwietnia 2023 r., a więc po dniu wydania przez organ I instancji decyzji, pozostaje bez wpływu na ocenę zgodności z prawem tej decyzji.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c w zw. z art. 135 P.p.s.a. orzeczono jak w sentencji wyroku.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy rzeczą organu będzie wyeliminowanie wskazanych w niniejszym uzasadnieniu wyroku uchybień, w tym rozpoznanie wniosku we właściwym trybie i z uwzględnieniem całości regulacji zawartych w art. 64 i 64a u.p.s.