Wyrok z dnia 2024-03-13 sygn. I OSK 400/23

Numer BOS: 2226940
Data orzeczenia: 2024-03-13
Rodzaj organu orzekającego: Wojewódzki Sąd Administracyjny

Najważniejsze fragmenty orzeczenia w Standardach:

I OSK 400/23 - Wyrok NSA

Data orzeczenia
2024-03-13 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2023-02-28
Sąd
Naczelny Sąd Administracyjny
Sędziowie
Joanna Skiba
Piotr Niczyporuk /sprawozdawca/
Piotr Przybysz /przewodniczący/
Symbol z opisem
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne
Nieruchomości
Sygn. powiązane
II SA/Gl 1009/22 - Wyrok WSA w Gliwicach z 2022-11-24
Skarżony organ
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Treść wyniku
Uchylono zaskarżony wyrok i oddalono skargę
Powołane przepisy
Dz.U. 2023 poz 1634 art. 188 w zw. z art. 151 i art. 207 § 2
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - t.j.
Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Piotr Przybysz Sędziowie: Sędzia NSA Piotr Niczyporuk (spr.) Sędzia del. WSA Joanna Skiba po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 24 listopada 2022 r., sygn. II SA/GI 1009/22 w sprawie ze skargi B. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 8 czerwca 2022 r. nr SKO.PSŚ/41.5/1471/2022/7458/ w przedmiocie świadczeń z funduszu alimentacyjnego 1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę; 2. odstępuje od zasądzenia od B. D. na rzecz Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 24 listopada 2022 r., sygn. akt II SA/GI 1009/22, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach po rozpatrzeniu skargi B. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z 8 czerwca 2022 r. nr SKO.PSŚ/41.5/1471/2022/7458 w przedmiocie świadczeń z funduszu alimentacyjnego orzekł o uchyleniu zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Wójta Gminy [...] z 19 kwietnia 2022 r. nr GOPS.8320.03.04.2022.

Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Decyzją z 19 kwietnia 2022 r. Wójt Gminy [...] (dalej: Wójt) odmówił B. D. (dalej: Skarżąca) przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego na osobę uprawnioną do ukończenia 18 roku życia, wnioskowanego na B. D. oraz A. D.. Jako podstawę prawną decyzji organ wskazał m.in. art. 1a, art. 2 pkt 10, art. 9 ust. 1, ust. 2, ust. 2a, art. 10 ust. 1, art. 12 ust. 1 i 2, art. 15, art. 18 ust. 1, ust. 4, art. 20 ust. 1, ust. 2, art. 27 ust. 7 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2020 r. poz. 808 ze zm., dalej: "u.p.o.u.a.").

Uzasadniając tę decyzję organ wskazał, że na rzecz osób uprawnionych zasądzono alimenty, a egzekucja alimentów jest bezskuteczna. Jednakże zostało przekroczone kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń. Dochód strony wskazany w zaświadczeniu o dochodzie uzyskanym w miesiącu grudniu 2021 r. wyniósł netto 4634,83 zł, a dochód na osobę w rodzinie - 1544,94 zł, co oznacza, że kryterium dochodowe wynoszące 900 zł zostało przekroczone o 644,94 zł na jedną osobę.

Na skutek odwołania Skarżącej - Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach (dalej: Kolegium) decyzją z 8 czerwca 2022 r. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Uzasadniając podjęte rozstrzygnięcie Kolegium przybliżyło przebieg dotychczasowego postępowania. Przypomniało ustalenia poczynione przez organ I instancji, wedle których w roku 2020 rodzina strony nie uzyskała dochodu. Strona została zatrudniona 5 listopada 2021 r., a jej wynagrodzenie za miesiąc grudzień wyniosło netto 4634,83 zł w tym 1974,67 zł stanowiła jednorazowa nagroda pieniężna. Dochód miesięczny na członka rodziny w przeliczeniu na osobę wyniósł 1544,94 zł, a kryterium dochodowe zostało przekroczone o kwotę 644,94 zł. Na mocy wyroku Sądu Okręgowego w [...] sygn. akt XVII C 2106/18 z 30 stycznia 2019 r. opatrzonego klauzulą wykonalności w dniu 13 lutego 2019 r. zasądzono na rzecz dzieci alimenty w wysokości miesięcznej 1000,00 zł. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w [...] w sprawie sygn. akt Kmp 5/20 wystawił 1 marca 2022 r. zaświadczenie, z treści którego wynika, iż egzekucja alimentów od dłużnika alimentacyjnego na rzecz wskazanych we wniosku strony dzieci okazała się bezskuteczna.

W ocenie Kolegium wydanie decyzji odmownej było uzasadnione. Ustawodawca w ustawie nie przewidział, bowiem żadnych odstępstw od ustalonych warunków do jego przyznania, toteż każde przekroczenie kryterium dochodowego skutkuje niemożnością przyznania zawnioskowanego świadczenia. Według Kolegium sytuacja dochodowa rodziny ustalona została zgodnie z art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a., zgodnie z którym w przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny po roku kalendarzowym, poprzedzającym okres świadczeniowy jego dochód ustala się na podstawie dochodu członka rodziny, powiększonego o kwotę osiągniętego dochodu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Zgodnie z art. 2 pkt 4 u.p.o.u.a. ilekroć w ustawie jest mowa o dochodzie - oznacza to dochód, o którym mowa w przepisach o świadczeniach rodzinnych. Tym samym dochód jaki uzyskała strona w grudniu 2021 roku (zatrudnienie trwa nadal w roku 2022) jest ustalony zgodnie z art. 3 ust. 1a ustawy z 28 listopada 2003 r. oświadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 615 ze zm., dalej: "u.ś.r."), albowiem są to przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r, o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128, z późn. zm., dalej: "ustawa z 26 lipca 1991 r."), pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach (dalej; Sąd I instancji) wniosła Skarżąca.

Opisanym powyżej wyrokiem z dnia 24 listopada 2022 r., sygn. akt II SA/GI 1009/22 – Sąd I instancji, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U z 2022 r. poz. 329, dalej: "p.p.s.a.") orzekł jak na wstępie.

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że podstawowym warunkiem przyznania zasiłku rodzinnego jest spełnienie przez osobę ubiegającą się o to świadczenie kryterium dochodowego. W realiach rozpoznawanej sprawy kryterium to w dacie przyznania Skarżącej świadczenia, jak i w dacie weryfikacji przez organ I instancji wynosiło 900 zł w przeliczeniu na osobę w rodzinie (art. 9 ust. 2 u.p.o.u.a.). Zgodnie z art. 2 pkt 18 lit. c u.p.o.u.a. uzyskanie dochodu oznacza uzyskanie dochodu spowodowane uzyskaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Ustawodawca przy ustalaniu kryterium dochodowego jako bazę traktuje rok kalendarzowy poprzedzający rok świadczeniowy. Jednakże, stosownie do art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. w przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny po roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy jego dochód ustala się na podstawie dochodu członka rodziny, powiększonego o kwotę osiągniętego dochodu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W świetle art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. warunek osiągnięcia dochodu w miesiącu następującym po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, nie jest jedynym warunkiem doliczenia dochodu uzyskanego w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Drugim warunkiem wynikającym z art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. jest kontynuacja uzyskiwania dochodu osiągniętego zgodnie z warunkiem pierwszym także w okresie, na jaki ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Zdaniem Sądu I instancji, oznacza to, że uzyskiwanie dochodu określonego rodzaju musi być kontynuowane w okresie świadczeniowym, na który jest ustalane prawo do świadczeń. Chodzi tu niewątpliwie o ten konkretny dochód, a więc dochód z tego samego źródła, jak i w dotychczasowej wysokości. Kontynuacja ta musi mieć miejsce także w miesiącu, w którym organ wydaje decyzję ustalającą prawo do świadczenia. Tylko bowiem takie rozumienie przepisu art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. pozwala zrealizować cel, jaki przyświecał wprowadzeniu pojęcia dochodu uzyskanego, tj. jak najdalej idące urealnienie danych dotyczących dochodów beneficjentów świadczeń z funduszu alimentacyjnego na datę przyznawania świadczeń lub na datę weryfikacji prawa do świadczeń, w różnych, odmiennych stanach faktycznych.

Dalej Sąd I instancji podał, że w realiach rozpoznawanej sprawy organy wzięły pod uwagę wynagrodzenie Skarżącej za grudzień 2021 r. Kolegium odnotowało przy tym, że w kwocie wynagrodzenia za ten miesiąc wynoszącym 4634,83 zł zawarta została jednorazowa nagroda pieniężna wynosząca 1974,67 zł. Jednak badając spełnienie wskazanego powyżej wymogu kontynuowania dochodu organy skoncentrowały się wyłącznie na samym fakcie uzyskiwania dochodu z tego samego stosunku pracy. Tymczasem, w ocenie Sądu I instancji, w sprawie należało wziąć pod uwagę, że choć źródłem wynagrodzenia zasadniczego i nagrody jest ten sam stosunek pracy, to jednak charakter obu tych składników wynagrodzenia jest na tyle zróżnicowany, że przy ocenie kontynuacji uzyskiwanego dochodu należy je traktować w sposób odrębny. Oznacza to, że kwota netto uzyskana przez Skarżącą w miesiącu grudniu 2021 r. z tytułu nagrody mogłaby zostać uwzględniona przy wyliczeniu na potrzeby kryterium dochodowego, gdyby wypłata tej nagrody była kontynuowana w okresie, na który ustalane jest prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Zdaniem Sądu I instancji, przeciwne zapatrywanie przyjęte w tym zakresie przez organy nie daje się pogodzić, z celem jakiemu służy ustalenie sytuacji dochodowej rodziny, a który sprowadza się do jak najdalej idącego urealniania danych dotyczących dochodów rodziny. W ocenie Sądu I instancji, w realiach rozpoznawanej sprawy należało sięgnąć do zdefiniowanego w art. 2 pkt 17 u.p.o.u.a. pojęcia dochodu utraconego. W przepisie tym wprost co prawda nie wskazano sytuacji, w której osobie ubiegającej się o przyznanie świadczenia, oprócz wynagrodzenia zasadniczego, wypłacono jednorazową nagrodę, której wypłata nie jest kontynuowana w kolejnych okresach, branych pod uwagę ze względu na treść art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. Jednak mowa jest w nim o "utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej" (art. 2 pkt 17 lit c u.p.o.u.a.). Chodzi zatem tutaj o "stratę, zanik, ubytek" zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i to nie tylko jako zdarzenie powodujące, że określona osoba przestaje uzyskiwać jakikolwiek dochód, ale także jako zdarzenie powodujące, że jej dotychczasowy dochód ulega częściowemu zmniejszeniu. W pojęciu tym będą mieściły się wszelkie zmiany związane z zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową określonej osoby wpływające na zmniejszenie jej dochodów, co zdaniem Sądu powinno obejmować także i takie sytuacje, w których doszło do wypłaty pracownikowi nagrody, a jej wypłata nie jest kontynuowana w okresie, który zgodnie z art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. należy brać pod uwagę przy ustaleniu sytuacji dochodowej.

Podsumowując Sąd I instancji stwierdził, że z uwagi na naruszenie przepisu prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 9 ust. 4a w zw. z art. 2 pkt 17 u.p.o.u.a., zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję organu I instancji należało wyeliminować z obrotu prawnego.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosło Kolegium, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciło naruszenie prawa materialnego:

1. art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. w zw. z art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. w zw. z art. 2 pkt 4 u.p.o.u.a. w zw. z art. 2 pkt 17 lit. c u.p.o.u.a. w zw. z art. 2 pkt 15a u.p.o.u.a. w zw. z art. 3 pkt 1 lit. a u.ś.r. w zw. z art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30f ustawy z 26 lipca 1991 r. poprzez uznanie, że dochód z nagrody wynikłej z tego samego stosunku pracy jest dochodem zróżnicowanym i odrębnym, a w konsekwencji winien być traktowany jako dochód utracony jeśli nagroda nie jest otrzymywana w kolejnych miesiącach, w sytuacji gdy dochód uzyskany z tego samego stosunku pracy, kontynuowanego w kolejnych miesiącach, nie może być uznany za dochód utracony, dochód z nagrody również objęty jest podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a jednocześnie z natury rzeczy taki dochód jest świadczeniem dodatkowym, co nie przeczy konieczności jego doliczenia na podstawie art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. i nie stanowi on dochodu utraconego;

2. art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. w zw. z art. 2 pkt 17 lit. c u.p.o.u.a. poprzez uznanie, że pod pojęciem utraty zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej należy rozumieć nie tylko zdarzenie powodujące, że określona osoba przestaje uzyskiwać jakikolwiek dochód, ale także jako zdarzenie powodujące, że jej dotychczasowy dochód ulega częściowemu zmniejszeniu, w sytuacji gdy z utratą dochodu na gruncie ustawy spotykamy się jedynie wówczas, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku prawnego, na podstawie którego dochód przysługiwał.

Wobec powyższego Kolegium wniosło o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto wniosło o zasądzenie kosztów postepowania oraz zrzekło się przeprowadzenia rozprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie podać należy, że sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 182 § 2 p.p.s.a., ponieważ Skarżące kasacyjnie Kolegium zrzekło się rozprawy, a druga strona, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądała przeprowadzenia rozprawy.

Stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Związanie Naczelnego Sądu Administracyjnego granicami skargi kasacyjnej oznacza, iż podstawy, na jakich zostaje oparta skarga kasacyjna wyznaczają kierunek i zakres kontroli kasacyjnej zaskarżonego wyroku. W myśl art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu przepisów prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Jednocześnie zgodnie z art. 176 p.p.s.a. skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem żądanego uchylenia lub zmiany.

Skarga kasacyjna zarzuca wyrokowi jedynie obrazę przepisów prawa materialnego, która mogła mieć wpływ na wynik sprawy. W pierwszej kolejności należy się odnieść do zarzutów dotyczących naruszenia art. 2 pkt 17 lit. c u.p.o.u.a. oraz art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a.

Kwestią zasadniczą jest bowiem ocena, czy z uwagi na podjęcie zatrudnienia przez Skarżącą z dniem 5 listopada 2021 r. na podstawie umowy o pracę, wysokość uzyskiwanego stałego miesięcznego dochodu miała wpływ na przekroczenie kryterium dochodowego uzasadniającego wcześniejsze przyznanie przedmiotowego świadczenia, przy czym kluczowe dla rozstrzygnięcia jest stwierdzenie czy pobranie jednorazowej nagrody pieniężnej mieści się w zakresie pojęcia utraty dochodu.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach organy nieprawidłowo oceniły, że Skarżąca przekroczyła kryterium dochodowe uprawniające do uzyskania świadczenia, a ponadto w sprawie wystąpiła utrata przez stronę dochodu w związku z wypłatą jednorazowej nagrody pieniężnej. W ocenie Sądu analiza przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów daje bowiem podstawy do uznania, że w przypadku uzyskania jednorazowej nagrody pieniężnej, przy trwającym stosunku pracy, następuje utrata dochodu w rozumieniu art. 2 pkt 17 lit. c ustawy. Podkreślono, że treść tych przepisów nie nasuwa wątpliwości co do rozumienia "utraconego dochodu" i w pojęciu tym będą mieściły się wszelkie zmiany związane z zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową określonej osoby wpływające na zmniejszenie jej dochodów, co zdaniem Sądu powinno obejmować także i takie sytuacje, w których doszło do wypłaty pracownikowi nagrody, a jej wypłata nie jest kontynuowana w okresie, który zgodnie z art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a.

Skarżące kasacyjnie Kolegium stoi natomiast na stanowisku, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w sposób nie uprawniony dokonał błędnej wykładni art. 2 pkt 17 lit. c u.p.o.u.a. polegającej na przyjęciu, że wypłata jednorazowej nagrody pieniężnej mieści się w zakresie pojęcia utraty dochodu w związku z utratą zatrudnienia.

Odnosząc się do powyższego zarzutu podnieść należy, że decyzja o przyznaniu świadczenia alimentacyjnego uzależniona jest od spełnienia kryterium dochodowego. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 2 powołanej ustawy, w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji z 19 kwietnia 2022 r. odmawiającej Skarżącej przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego na osobę uprawnioną do ukończenia 18 roku życia, wnioskowanego na B. D. oraz A. D., świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 900 zł. Stosownie natomiast do treści art. 2 pkt 5 ustawy, dochód rodziny oznacza dochód rodziny, o którym mowa w przepisach o świadczeniach rodzinnych, natomiast w myśl art. 3 pkt 2 u.ś.r., dochód rodziny oznacza przeciętny miesięczny dochód członków rodziny uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy. Dla urealnienia sytuacji materialnej rodzin, ustawodawca wprowadził pojęcie dochodu utraconego (art. 9 ust. 3 u.p.o.u.a.) oraz uzyskanego (art. 9 ust. 4 i 4a u.ś.r.). W świetle brzmienia tych przepisów, ustalając dochód rodziny nie uwzględnia się dochodu utraconego przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy lub po tym roku, powiększa się go zaś o dochód uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w dniu ustalania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w przypadku zaś dochodu uzyskanego po roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy - o kwotę uzyskanego dochodu z miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód został osiągnięty, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Ustawodawca zdefiniował natomiast w art. 2 pkt 17 ustawy jak należy rozumieć utratę dochodu, stanowiąc że ilekroć w ustawie jest mowa o utracie dochodu – oznacza to utratę dochodu spowodowaną: a) uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego, b) utratą zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych, c) utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, d) utratą zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej, renty socjalnej lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. poz. 303), e) wykreśleniem z rejestru pozarolniczej działalności gospodarczej lub zawieszeniem jej wykonywania w rozumieniu art. 16b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2019 r. poz. 299 i 303) lub art. 36aa ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 i 303), ea) utratą zasądzonych świadczeń alimentacyjnych w związku ze śmiercią osoby zobowiązanej do tych świadczeń, f) utratą zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, przysługujących po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, g) utratą świadczenia rodzicielskiego, h) utratą zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, i) utratą stypendium doktoranckiego określonego w art. 209 ust. 1 i 7 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, 2024 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 276 i 447). Z konstrukcji cytowanego przepisu wynika, że przypadki utraty dochodu stanowią katalog zamknięty, ponieważ ustawodawca nie użył w tym przepisie jakichkolwiek sformułowań wskazujących na przykładowe wyliczenie, np. zwrotu "w szczególności" ani nie posłużył się formą otwartą poprzez odesłanie do innych przepisów lub innych rozwiązań w ramach wymienionych ustaw. Posłużenie się przez ustawodawcę definicją legalną pojęcia "utraty dochodu" wyklucza w tym zakresie uznaniowość po stronie organu (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 stycznia 2023 r., sygn. akt I OSK 324/22, orzeczenie dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych, pod adresem internetowym http:/orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej jako: "CBOSA").

Mając na uwadze powyższe niezasadnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach ocenił, że w pojęciu "utraty dochodu" będą mieściły się wszelkie zmiany związane z zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową określonej osoby wpływające na zmniejszenie jej dochodów, co zdaniem Sądu powinno obejmować także i takie sytuacje, w których doszło do wypłaty pracownikowi nagrody, a jej wypłata nie jest kontynuowana w okresie, który zgodnie z art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. należy brać pod uwagę przy ustaleniu sytuacji dochodowej.

Należy zgodzić się ze Skarżącym kasacyjnie Kolegium, iż skoro przepis art. 2 pkt 17 ustawy, wśród enumeratywnie wymienionych przypadków "utraty dochodu" nie przewidywał sytuacji uzyskania jednorazowej nagrody pieniężnej, przy trwającym stosunku pracy, to brak było podstaw do uwzględnienia takiej okoliczności, przy obliczaniu dochodu rodziny, jako dochodu utraconego. Podkreślić należy, że termin "utracony dochód" zdefiniowany w art. 2 pkt 17 lit. c ustawy został powiązany z utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przy czym przez utratę zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej należy rozumieć brak możliwości faktycznych i prawnych osiągania bieżących dochodów. Naczelny Sąd Administracyjny zwraca przy tym uwagę, że gdy mowa o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą a także wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy zlecenia czy też umowy o dzieło. Gdy z osobą wnioskującą o przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego rozwiązany zostanie stosunek pracy lub zostanie rozwiązana inna z wymienionych umów, tj. w sytuacji, gdy osoba ta utraci jedno ze źródeł dochodu mające umocowanie w określonym stosunku prawnym, to wówczas może odliczyć dochód utracony. Analiza przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie daje podstaw do uznania, że w przypadku wypłaty pracownikowi nagrody, a jej wypłata nie jest kontynuowana w okresie który należy brać pod uwagę przy ustaleniu sytuacji dochodowej, następuje utrata dochodu w rozumieniu art. 2 pkt 17 lit. c omawianej ustawy.

Tym samym Naczelny Sąd Administracyjny w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela prezentowany w orzecznictwie sądowoadministracyjnym kierunek wykładni, w którym podkreśla się, że o utracie dochodu można mówić w sytuacji gdy nastąpi rozwiązanie stosunku prawnego, na podstawie którego dany dochód przysługiwał osobie czy rodzinie, natomiast nie podziela stanowiska prezentowanego w kontrolowanym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, w których wyrażono pogląd, że możliwa jest wykładnia przepisów dotyczących dochodu utraconego, zmierzającą do uznania, że do jednej z kategorii dochodów w nim wymienionych można zaliczyć uzyskania jednorazowej nagrody pieniężnej. W świetle powyższego za zasadny uznać należało zarzut naruszenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. w zw. z art. 2 pkt 17 lit. c u.p.o.u.a.

W rozpoznawanej sprawie w przypadku Skarżącej nastąpiło uzyskanie dochodu w rozumieniu art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. w zw. z art. 2 pkt 17 lit c ustawy, a zatem strona, wobec przekroczenia kryterium dochodowego, nie była uprawniona we wskazanym okresie do pobierania świadczeń świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje, że dochodem w rozumieniu art. 3 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, do której definicji odsyłał obowiązujący w dacie wydania zaskarżonej decyzji art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o u.p.o.u.a. są co do zasady te przychody, które w danym roku podlegają opodatkowaniu na podstawie art. 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. W praktyce to przepisy podatkowe decydują do jakiego roku kalendarzowego należy zaliczyć uzyskiwane dochody (przychody). Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Stosownie natomiast do art. 12 ust. 1 powołanej ustawy za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

W konsekwencji należało uznać, że na otrzymany w 2021 r. dochód Skarżącej składały się wszystkie przychody otrzymane przez nią w roku 2021, które w tym roku podlegały opodatkowaniu, w tym nagroda wypłacona w 2021 r.

Reasumując organ dokonał wyliczenia dochodu uzyskanego przez Skarżącą w 2021 r. w sposób prawidłowy, stosownie do treści art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. jak również właściwie ustalił, zgodnie z art. 2 pkt 17 lit. c ustawy, że w sprawie nie miała miejsca utrata dochodu przez stronę. W świetle powyższego za zasadny uznać należało również zarzut naruszenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. w zw. z art. 9 ust. 4a u.p.o.u.a. w zw. z art. 2 pkt 4 u.p.o.u.a. w zw. z art. 2 pkt 17 lit. c u.p.o.u.a. w zw. z art. 2 pkt 15a u.p.o.u.a. w zw. z art. 3 pkt 1 lit. u.ś.r. w zw. z art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30f ustawy z 26 lipca 1991 r.

W konsekwencji skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu.

Naczelny Sąd Administracyjny korzystając z uprawnienia przewidzianego w art. 188 p.p.s.a. rozpoznał skargę i orzekł o jej oddaleniu, zgodnie z art. 151 p.p.s.a.

Uznając że zachodzi przypadek szczególnie uzasadniony, odstąpiono od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości w oparciu o art. 207 § 2 p.p.s.a.

Treść orzeczenia pochodzi z Centralnej Bazy Orzeczeń Sądów Administracyjnych (nsa.gov.pl).

Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając z serwisu akceptujesz politykę prywatności i cookies.