Dochód utracony w rozumieniu (art. 2 pkt 17 i art. 9 ust. 3 u.p.o.u.a.)

Ustawodawca zdefiniował natomiast w art. 2 pkt 17 ustawy jak należy rozumieć utratę dochodu, stanowiąc że ilekroć w ustawie jest mowa o utracie dochodu – oznacza to utratę dochodu spowodowaną:

Z konstrukcji cytowanego przepisu wynika, że przypadki utraty dochodu stanowią katalog zamknięty, ponieważ ustawodawca nie użył w tym przepisie jakichkolwiek sformułowań wskazujących na przykładowe wyliczenie, np. zwrotu "w szczególności" ani nie posłużył się formą otwartą poprzez odesłanie do innych przepisów lub innych rozwiązań w ramach wymienionych ustaw. Posłużenie się przez ustawodawcę definicją legalną pojęcia "utraty dochodu" wyklucza w tym zakresie uznaniowość po stronie organu (por. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2023 r., I OSK 324/22).

Skoro przepis art. 2 pkt 17 ustawy, wśród enumeratywnie wymienionych przypadków "utraty dochodu" nie przewidywał sytuacji uzyskania jednorazowej nagrody pieniężnej, przy trwającym stosunku pracy, to brak było podstaw do uwzględnienia takiej okoliczności, przy obliczaniu dochodu rodziny, jako dochodu utraconego. Podkreślić należy, że termin "utracony dochód" zdefiniowany w art. 2 pkt 17 lit. c ustawy został powiązany z utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przy czym przez utratę zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej należy rozumieć brak możliwości faktycznych i prawnych osiągania bieżących dochodów. 

Gdy mowa o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą a także wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy zlecenia czy też umowy o dzieło. Gdy z osobą wnioskującą o przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego rozwiązany zostanie stosunek pracy lub zostanie rozwiązana inna z wymienionych umów, tj. w sytuacji, gdy osoba ta utraci jedno ze źródeł dochodu mające umocowanie w określonym stosunku prawnym, to wówczas może odliczyć dochód utracony. Analiza przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie daje podstaw do uznania, że w przypadku wypłaty pracownikowi nagrody, a jej wypłata nie jest kontynuowana w okresie który należy brać pod uwagę przy ustaleniu sytuacji dochodowej, następuje utrata dochodu w rozumieniu art. 2 pkt 17 lit. c omawianej ustawy.

Wyrok WSA z dnia 13 marca 2024 r., I OSK 400/23

Standard: 84548 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 2 pkt 17 ustawy zawiera zamknięty katalog przesłanek kwalifikujących utratę dochodu. Wśród wymienionych przesłanek ustawodawca nie wymienił - jako powodu utraty dochodu - obniżenia kwoty wynagrodzenia. Skoro zatem w treści art. 2 pkt 17 ustawy wyraźnie wymieniono jedynie kwestię "utraty zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej" (pkt 17c) to nie było jakichkolwiek podstaw do rozpatrywania okoliczności wiążących się ze zmianą warunków pracy, z których wynikało obniżenie wynagrodzenia jako utraty dochodu w ramach przesłanki wymienionej w art. 2 pkt 17 c ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Zmiana warunków pracy, w wyniku której obniżono wynagrodzenie nie jest tożsama z jej utratą, ani z utratą dochodów w rozumieniu powołanej ustawy. 

Analiza przepisów upoua: art. 2 pkt 15a, pkt 17 lit. c nie daje podstaw do uznania, że w przypadku obniżenia wynagrodzenia za pracę, przy trwającym stosunku pracy, następuje utrata dochodu w rozumieniu art. 9 ust. 3 tej ustawy, którego nie uwzględnia się w dochodzie stanowiącym podstawę do ustalenia prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

Gdy mowa o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą a także wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło. Odpowiednio zatem utrata zatrudnienia oznacza utratę pracy świadczonej na podstawie umowy o pracę lub innych umów, nie oznacza natomiast zmiany warunków pracy i płacy, polegającej na obniżeniu, czy podwyższeniu wynagrodzenia, przy trwaniu stosunku pracy.

Gdy z osobą wnioskującą o przyznanie świadczenia alimentacyjnego rozwiązany zostanie stosunek pracy lub zostanie rozwiązana inna z umów wymienionych, czyli w sytuacji, gdy osoba ta utraci jedno ze źródeł dochodu mające umocowanie w określonym stosunku prawnym, to wówczas może odliczyć dochód utracony.

Analiza przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów: art. 2 pkt 15a i pkt 17 nie daje podstaw do uznania, że w przypadku obniżenia wynagrodzenia za pracę przy trwającym stosunku pracy następuje utrata dochodu w rozumieniu art. 2 pkt 17 c omawianej ustawy.

Wyrok NSA z dnia 10 listopada 2016 r., I OSK 1368/16

Standard: 84666 (pełna treść orzeczenia)

Skoro ustawodawca definiuje, że pod pojęciem utraty dochodu należy rozumieć utratę zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, to to ostatnie pojęcie obejmuje również utratę zatrudnienia lepiej płatnego na rzecz gorzej wynagradzanego, nawet jeżeli do tego doszło w drodze wypowiedzenia zmieniającego.

Wyrok NSA z dnia 14 listopada 2012 r., I OSK 759/12

Standard: 84665 (pełna treść orzeczenia)